آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از آموزه‌های مهم مکتب تشیع که در طول تاریخ، سبب حفظ کیان مذهب شده و شیعیان را از گزند خطرات و تهدیدها حفظ کرده، «تقیه» است. تقیه، حکمی شرعی است و تمام مسلمانان، حتی صحابه و تابعین به آن فتوا داده و عمل کرده‌اند، ولی شیعیان به خاطر در اقلیت بودن و مورد ظلم و تهدید قرار گرفتن، بیشتر به این حکم الهی عمل کرده‌اند، به نحوی که تقیه شعار آنان قرار گرفته است. برخی از دشمنان شیعه، با استناد به این شعار شیعه، این حکم الهی را مساوی با عمل منافقانه قرار داده‌ و به این واسطه، جنایاتی را علیه شیعیان انجام می‌دهند. ناصر بن عبدالله القفاری از استادان و روشنفکران برجسته وهابی دانشگاه‌های عربستان است که بیشتر نوشته‌هایش را به نقد مذهب شیعه اختصاص داده است. دو کتاب «تقریب بین السنه و الرافضه» و «اصول مذهب الشیعه الاثنی عشریه عرض و نقد» از مهم‌ترین کتاب‌های اوست. قفاری در کتاب «اصول مذهب الشیعه الاثنی عشریه عرض و نقد» با استناد به منابع شیعی، آموزه‌های شیعه، از جمله تقیه را نقد کرده است. او آیات مورد استناد شیعه در جواز تقیه را مختص به کفار می‌داند و با استناد به تعریف شیخ مفید از تقیه و روایات شیعه تقیه را رد می‌کند. این مقاله در تلاش است تا با روش کتابخانه‌ای و مبنا قراردادن قرآن و منابع حدیثی شیعه و اهل سنت و بنای عقلا به نقدهای قفاری پاسخ دهد.

اتهام تفکر تکفیری به شیعه به دلیل اصل‌انگاری امامت، در برخی از آثار سلفی‌های معاصر مطرح شده که از جمله آنها، کتاب الفکر التکفیری عند الشیعه حقیقه ام افتراء است. نویسنده در این کتاب ضمن متهم‌کردن شیعه به تفکر تکفیری، به دلیل اصل‌انگاری امامت، کفر همه مسلمانانِ غیرمعتقد به این اصل را از لوازم این تفکر ذکر کرده و قتل عام مسلمانان را در طول تاریخ اسلام به عنوان یکی از آثار خطرناک این تفکر، نتیجه گرفته است؛ همچنین وی دعوت به وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی از ناحیه رهبران و عالمان شیعه را به دلیل تفکر تکفیری این مذهب، خدعه و فریبی برای استمرار حیات صاحبان این اعتقاد، مطرح کرده است. نویسنده کتاب برای اثبات ادعای خویش، با گزینش هدفدار، به ظاهرِ برخی روایات ائمه اطهار(ع) که کفر مخالفان را مطرح کرده‌اند، استناد کرده و دلیل بر مدعایش را این مطلب دانسته است که علما مدعی‌اند این روایات تواتر دارند و به فقهای شیعه به کفر مخالفان حکم کرده‌اند. پژوهش حاضر با معرفی کتاب گفته‌شده و تبیین ساختارهای مختلفی که از ناحیه علمای شیعه، برای متعلق اصول عقاید مطرح است و با بیان تفاوت کفر فقهی با کفر کلامی، شرایط تکفیر و تبیین تحریفات صورت‌گرفته در استفاده از روایات و اقوال علما، و با تحلیل و بررسی ادله و مستندات روایی بخش اول کتاب که به عنوان مبانی مباحث مطرح شده است، غیرعلمی، غیرواقعی و غیرمنصفانه‌بودن ادعاهای مزبور را اثبات و دیدگاه شیعه را تبیین کرده است.

چکیده تاریخ کلام امامیه در مسیر رشد و تعالی خود تاکنون مدارسی را پشت سر نهاده که هرکدام نقش تحول‌آفرینی در بالندگی اندیشه کلامی امامیه داشته‌اند. در دو مدرسه نخستین مدینه و کوفه، همه باورها و بن‌مایه‌های اعتقادی شیعه، تکوین، تبیین و تدوین یافت. سپس مدرسه قم و بغداد، میراث پیشین را با دو رویکرد متفاوت مدون کرد و انتقال داد. بعد از افول مدرسه قم و بغداد، یکی از مدارس سترگ شیعه که از لحاظ جامعیت، تنوع و نوآوری، از مدارس سرآمد امامیه شد، مدرسه حله بود؛ مدرسه‌ای که علاوه بر ایجاد تحول در دیگر علوم و فنون اسلامی، خاستگاه تحولات بسیاری با رویکردهای متفاوت در اندیشه کلامی شیعه گردید. رویکردی که در این مدرسه بیشتر به آن توجه می‌شد، رویکرد فلسفی- کلامی بود؛ دیگر رویکردها یا مغفول واقع شدند یا در حاشیه رویکرد غالب به چشم نیامدند. از این‌رو در این جستار از روند شکل‌گیری رویکردهای کلامی مختلف در مدرسه حله و نقش آنها در تحول‌ کلام امامیه گزارش می‌دهیم و زوایای مجهول این مدرسه کلامی را بازنمایی می‌کنیم.

---

این نوشتار به معرفی کتاب مجموعه مقالات علم امام می پردازد. علم امام یکی از بارزترین صفات امامت است که از دیرباز در امام شناسی مورد توجه عالمان و متفکران اسلامی بوده است. از همین رو، دانشمندان شیعی در این باره رساله ها و کتاب هایی نگاشته اند. در این مجموعه 19 رساله و مقاله از دانشمندان شیعه با رویکردهای متفاوت در باب علم امام گرد آمده است.

علم غیب یکی از مسائل کلامی است که از دیرباز با رویکردهای متفاوت مـورد توجـه دانشمندان، از جمله فلاسفه اسلامی قرار گرفته و درخصـوص آن بـه اظهـارنظـر و تحلیـل پرداخته‌اند. در این جستار با عنوان «بازنمائی علم غیـب از نگـاه مکتـب فلسـفی اشـراق» بـر آنیم با کاوش در آثار شیخ شهاب الـدین سـهروردی- بنیـانگـذار مکتـب فلسـفی اشـراق- تبیین فلسفی وی را درباره علم غیب بر رسیم. بدیهی است آنچه فلسفه و معرفت‌شناسـی شـیخ اشراق را از دیگران متفاوت می‌کند مبانی اشراقی است که براساس اشراق، نور و شهود بنـا نهاده شده؛ وی با توجه به پیش فرض‌های فلسفی خویش حصول علم و معرفـت را حضـوری می‌داند؛ به ویژه معارفی که از عالم غیب افاضه می‌شود و از سنخ مادیـات نیسـتند، بنـابراین طبق مبانی وی امکان اطلاع از عالم غیب امری مسلم و ممکن است، کـه در نظـام اعتقـادی شیعه از اهمیت والائی برخوردار است.

مساله امامت و علم امام از کهنترین مباحث در میان مباحث مورد بحث در تاریخ شیعه است. آنچه در این مقاله به نظر خوانندگان می رسد مشخصات آثار چاپ شده و چاپ نشده ای است که جزئا یا کلا به مساله علم امام می پردازند. این کتاب حاصل تحقیقات نگارنده درباره مساله علم امام است و بی شک فهرستی جامع نیست.

اعتقاد به آموزه "بداء" از مشخصات شيعة دوازده امامي است و ساير فرقه هاي شيعي و اسلامي يا منكر آن هستند يا در مصاديق بداء با شيعة دوازده امامي متفاوتند؛ در نتيجه هنگام مواجهه با اين آموزه، شبهات بسياري را مطرح كرده اند. اين مقاله به نقد و بررسي شبهات ناصر القفاري، مؤلف كتاب اصول مذهب الشيعة الامامية الاثني عشريه مي پردازد و با توجه به معناي اصطلاحي "بداء" و اعتقاد مكتب تشيع به علم و قدرت نامحدود خداوند، نشان ميدهد كه بداء آن هنگام كه براي خداوند استعمال مي شود، به معناي آشكار ساختن و نماياندن است و اين ظهور براي بشر است كه اتفاق مي افتد؛ لذا به هيچ وجه مستلزم استناد جهل يا حدوث علم به خدا و يا برتري اهل بيت بر خداوند و يا غلو در جايگاه آنان نيست. هم چنين اعتقاد به اين آموزه، برخلاف اعتقاد يهود به محدود بودن قدرت حق تعالي، اذعان به قدرت نامحدود خداوند است.

علم غیب یکی از مسائل مهم کلامی است که از منظر فلسفی کمتر به آن پرداخته شده است. تبیین آن با رویکرد فلسفۀ مشاء، به عنوان زیرساخت دیگر مکاتب فلسفی، افق جدیدی فراروی پژوهشگران می گشاید.این جستار بر آن است که نخست، اصول و مبانی فلسفی مشاء را بیان دارد تا روشن شود از چه منظری به موضوع نظر انداخته شده است و در وهلۀ دوم، با استناد به مؤلفه های نظام حکمت مشاء در آثار ابن سینا- که تحلیل علم غیب در فلسفۀ سینایی بر آن مبتنی است- از جمله: مسئلۀ نفس، عقل فعال، نفوس فلکی و قوای مدرکه، و همچنین با تکیه بر استدلال برهانی و عرفانی او، امکان تحصیل علم (معرفت) از عالمی ورای این عالَم مادی- که از آن به علم غیب، علم موهبتی یا لدنی یاد می شود- را به اثبات رساند. آنگاه، به اختصار به بررسی آن پرداخته می شود و نارسایی آن بیان می گردد.