آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه ابطال­پذیری یکی از معیار­های علمی بودن گزاره­ها محسوب می­شود که کارل پوپر فیلسوف قرن بیستم برای اولین بار آن را در مقابل روش استقراء مطرح ساخت. ابطال­پذیری دارای روش و فرآیند خاصی است که براساس آن گزاره­ای علمی است که قابل ابطال باشد و نظریات جدید با ابطال نظریات قبلی جایگزین آن­ها می­شوند. هوش مصنوعی و ماشین­های یادگیرنده نیز براساس همان فرآیند ابطال­پذیری، اعمال خاص خودش را انجام می­دهد، این امر با تشریح راهبردی که در هوش مصنوعی به کار می­رود روشن می­شود. این نوشتار، ضمن روشن کردن مفاهیم ابطال­پذیری و هوش مصنوعی، و همچنین با بررسی چند نمونه کاربردی از ماشین­های هوشمند، نشان می­دهد که چگونه نظریه ابطال­پذیری پوپر مبنای نظری هوش مصنوعی است.

مسئله ضرورت دین از جمله مباحثی است که از دیرباز مورد توجه متکلمان و فیلسوفان مسلمان بوده است. آنها با بیان براهین خود همواره بر این امر تأکید داشته و دین را برای جامعه بشری ضروری و لازم می دانستند. اما در مقابل کسانی نیز بوده اند که دین را امری لغو و بیهوده و بی اثر برای بشر دانسته و بر براهین متکلمان و فیلسوفان شبهاتی وارد کرده اند. در این پژوهش سعی شده است دیدگاه متکلمان و فیلسوفان مسلمان در این زمینه بیان شده و اشکالاتی که بر نظرات آنها مطرح کرده اند مورد بررسی قرار گیرد.متکلمان امامیه و معتزله که قائل به حسن و قبح عقلی هستند، ضرورت دین را بر پایه «قاعده لطف» تبیین کرده اند، و معتقدند شریعت لطف پروردگار است و لطف، مقتضای حکمت خداوند بوده و تحقق بخشیدن به آن واجب است. از طرفی متکلمان اشاعره که قائل به حسن و قبح عقلی نیستند، وجوبی را که متکلمان امامیه و معتزله به آن قائل اند را نمی پذیرند. آنان به حسن دین بسنده کرده و همین اندازه که خداوند آن را انجام داده است برای حکم به حسن آن کافی می دانند؛ زیرا از نگاه آنها حسن و قبح مستند به شرع است و آنچه را خداوند انجام دهد حسن است و آنچه را که شارع مقدس به حسن یا قبح آن حکم می کند، حسن یا قبیح است. از طرفی استدلال فیلسوفان در زمینه لزوم شریعت، مبتنی بر نیازمندی انسان به اجتماع است. فیلسوفان مسلمان در استدلال خود با تکیه بر مدنی بالطبع بودن انسان، او را محتاج قانونی می دانند که بتواند مسیر عدالت را برای او هموار کند، زیرا انسان در حیاتش به امور زیادی محتاج است و با تعامل و همکاری همنوعانش، می تواند امور معیشت خود را تأمین کند و دست یابی به چنین قانون کاملی که بتواند جامعه را به عدالت و سعاوت دنیوی و اخروی راهنمایی کند فقط از سوی خداوند متعال که آفریننده و مدبر انسان است امکان پذیر خواهد بود.

این تحقیق در پی یافتن دیدگاه امیرمومنان (ع) درباره الهی بودن یا مردمی بودن مقام امامت است. برخی معتقدند دیدگاه کنونی شیعه که امام را فرد منصوب از سوی خدا می داند، حتی به استناد منابع شیعی، ارتباطی با دیدگاه امام علی (ع) ندارد؛ این افراد در پی اثبات این مطلب هستند که امیرمومنان (ع) اعتقادی به الهی بودن امامت خویش نداشته و به خصوص حاکمیت و امامت سیاسی را وابسته به رأی و نظر مردم می دانسته است. ایشان برای تبیین این امر به برخی رفتارها و سخنان آن حضرت که گاه در منابع شیعی نقل شده است، استناد می کنند.مقاله پیش رو، با بررسی منابع روایی عموما شیعی بر آن است که امیرمومنان (ع) خود و سایر امامان معصوم (ع) را منصوب از سوی خداوند برای هدایت و رهبری سیاسی و دینی جامعه می داند. افزون بر این، معتقد است خداوند ایشان را از نظر آفرینش و تکوین به عنوان واسطه نزول نعمت ها قرار داده است.

همواره پرداختن به مسائل خداشناسی از مهم ترین مسائل کلام اسلامی به شمار رفته است، یکی از این مسائل تغییر ناپذیر بودن خداوند می باشد که متکلمان مسلمان تا اول قرن هشتم نیز به این مسئله پرداخته اند و در این زمینه از دیدگاه های متفاوتی برخوردار بوده اند. گروهی مثل مجسمه، مشبهه، کرامیه اوصافی را به خداوند نسبت داده اند که بیانگر تغییر پذیر بودن خداوند است، مانند جسم دانستن خداوند، شبیه بودن صفات خدا با صفات دیگر موجودات، محل حوادث بودن ذات خدا و.... گروهی دیگر چون فخر رازی، ابو علی و ابو هاشم جبائی در توجیه برخی صفات خداوند مانند اراده و علم، و یا در توجیه نسخ آیات قرآن، گرفتار تغییر پذیری خداوند شده اند و سرانجام برخی دیگر از متکلمان مسلمان هستند که خدا را به طور مطلق تغییر ناپذیر می دانند و با تقسیم صفات خدا به سلبی و ثبوتی، هر صفتی که منجر به تغییر پذیری خداوند شود مثل جسم، رویت، حلول، حدوث، اتحاد و ... را از ذات خداوند نفی می کنند و هر صفتی که بیانگر تغییر ناپذیری خداوند باشد را ثابت نموده اند و مبنای تمامی دلایل اثبات تغییر ناپذیری خداوند برگرفته از واجب الوجود بودن خداوند متعال می باشد.

در رساله ی حاضر تحت عنوان « ظلم و ستم در قرآن و سنت» به بررسی ظلم و ستم پرداخته شده است . باید خاطرنشان کرد که در تعریف ظلم آمده که ظلم به معنی ستم ، تاریکی ، شرک ، عبادت غیرخدا و گذاشتن شیئی در غیرموضع خود می باشد . در طول تاریخ حاکمان و پادشاهان مستبد ، ضعیفان را زیر سلطه ی خود درآورده و تا آنجا که توان داشتند به آنها زور گفته و از آنها کار می کشیدند . انسان فطرتاً از ظلم و جور بی زار و از آن متنفر می باشد ؛ لذا با دیدن ظلم و خشونت و مظلومیت و ضعف عده ای ، غمگین و محزون می شود . هدف از انتخاب این موضوع به عنوان تحقیق پایانی این بوده که با دیدگاه قرآن و اهل بیت ( علیهم السلام) در مورد ظلم آشنا شده و افق روشن و واضحی از آن در ذهن و افکار نگارنده و خواننده پیدا شود و با جستجو در میان آراء معتبر از عوامل و پیامدهای ظلم و ستم اطلاعات لازم را کسب و با بررسی و جمع آوری آنها نقش مؤثری را در ارائه مطالب مفید در این زمینه داشته باشیم . محدوده تحقیق بیشتر حول تفاسیر قرآن ، نهج البلاغه و روایات اهل بیت ( علیهم السلام) گردیده و مطالب مربوطه در یک بخش گردآوری شدند . در بخش دیگر تحقیق به انواع ظلم و ریشه های آن پرداخته و در نهایت در بخش پایانی به پیامدهای ظلم و راه درمان آن اشاره شده است . مطالبی که در پاسخ سؤالات تحقیق بیان شده به شرح ذیل می باشد : معنی اصطلاحی ظلم تجاوز کردن از حدود خداوند و مخالفت کردن با آنچه که عقل و شرع آن را تعیین نموده ، می باشد . قرآن با بیان موقعیت بدظالمان ، دیدگاه خود را بیان و انسان را به دوری کردن از ظلم توصیه و حتی کمک کردن به ظالمان را تحریم کرده و به نفی ظلم از خداوند اشاره و از انسان به ظلوم و کفار تعبیر نموده است . دیدگاه اهل بیت در ادامه و تأیید دیدگاه قرآن است به حدی که حتی آرزوی بقای ظلم را از مصادیق ظلم دانسته و به شدت خود از این رذیله پرهیز می کردند . در بررسی عوامل ظلم این مطلب حاصل شد که ریشه های آن بسیار متعدد است و از آن جمله می توان به عجز و جهل و ناتوانی ، هوی و هوس ، تجمل گرایی ، کبر و خودکامگی ، بی ارزش دانستن قانون ، خرافات پرستی و بی ایمانی به آخرت اشاره نمود . سرنوشت دنیوی ظالمان مطابق با روایات ائمه و فرمایشات خداوند در قرآن این گونه است که ظالمان هرگونه ظلمی به دیگران روا بدارند نمی میرند مگر این که به آن گرفتار شوند . سختی جان کندن و خوارشدن نیز از عواقب ظلم است . سرنوشت اخروی آنها که شامل عذاب های وحشتناک قبر و عالم برزخ است . بسیار تکان دهنده می باشد . جهنم و حرکات هولناک آن که در کمین ظالمان نشسته است دل هر انسان بیداردلی را می لرزاند راه درمان این رذیله اخلاقی با توبه به درگاه خداوند و انجام اعمال سرنوشت دنیوی ظالمان مطابق با روایات ائمه و فرمایشات قرآن این گونه است که ظالمان هرگونه ظلمی به دیگران روا بدارند نمی میرند مگر این که به آن گرفتار شوند ، سختی جان کندن و خوار شدن نیز از عواقب ظلم است و سرنوشت اخروی آنها که شامل عذاب های وحشتناک قبر و عالم برزخ است بسیار تکان دهنده می باشد و جهنم و حرکات هولناک آن و نوشیدنی های داغ و تلخی که به کمین ظالمین نشسته است دل هر انسان بیداردلی را می لرزاند و راه درمان این رذیله اخلاقی با توبه به درگاه خداوند و انجام اعمال صالح امکان پذیر می باشد . با نماز و توسل و یاد مرگ می توان ارتباط قوی با عالم بالا برقرار نمود و از گناه و بالاخص ظلم دوری کرد . منابعی که مورد استفاده قرار گرفته ، بیشتر کتب تفسیری ، روایی بوده نظیر تفسیر نمونه ، تفسیر نهج البلاغه ، بحارالانوار و اصول کافی و بسیاری از منابع معتبر دیگر . و روش کتابخانه ای در تحقیق استفاده شده و با فیش برداری و تنظیم آنها کار انجام شده است .

شیعه در نزد شیعیان بیش از یک مفهوم ندارد و آن اینکه شیعه کسانی هستند که تنها، خانواده وحی و رسالت را صالح حکومت دانسته و سایرین را برای احراز این مقام و منصب مهم الهی شایسته نمی دانند و دراین راستا قرآن در آیات روشن خود و پیامبر(ص) در سخنان گهربار خود ، دوستان علی ( ع) و دوستداران اولادش را شیعه نامیده است. این جمعیت ، در زمان حیات رسول اکرم(ص) و توسط شخص پیامبر(ص) به نام شیعه خواننده شدند و از همان اوایل چون پروانه ای برگرد شمع وجود مبارک حضرت علی ( ع) در پرواز بودند و از جان و دل به ایشان ایمان آورده بودند ، ازاین رو باید گفت که همه نویسندگان و نظریه پردازان که آگاهانه یا نا آگاهانه مسائلی چون سقیفه، جمل، حکمیت، عبدالله بن سبا ، خوارج، پیوند زناشویی و … را منشأ پیدایش تشیع می دانند به خطا رفته اند. تشیع دریایی است عمیق که غواصانی چون ابوذر و سلمان و مقداد دارد که روح تشنه و بی تاب خود را از آن سیراب نموده اند و حقیقتی است روشن ، که ایرانی روح خود را با ان سازگار دیده و گمگشته خود را در آن یافته است. همه کسانی که به چگونگی حضور اسلام در ایران انتقاد و اعتراض دارند، به سرگذشت اسلام در ایران توجه نداشته و فقط تاخت تاز اعراب را مد نظر داشته اند. در آغز ظهور اسلام ، ایران از نظر اجتماعی و حکومتی ، مذهبی و خانوادگی در چنان فسادی غوطه ور بود که شاید هیچ نظام نوین دیگری چون اسلام نمی توانست بندهای اسارت مردم ایرانی را پاره کند. نظام طبقاتی حاکم بر جامعه در تمام ابعاد زندگی انسانی رسوخ کرده بود و انسان ایرانی ، اختیار هیچ کدام از مسائل زندگی خودر ا نداشت. اما با ورود اسلام در زمان عمر به ایران و با توجه به زمینه های آشنایی قبلی که ایرانیان از زمان پیامبر(ص) در مدینه و یمن داشتند ، اوضاع ایران تغییر نمود و مردم با آغوش باز پذیرای اسلام شدند و آئینهای کهن خود را که آنها را به اسارت کشیده بودند پاره کردند و به دور انداختند و دینی را برای خود برگزیدند که آزادی را برایشان به ارمغان آورده بود و در این میان با مشاهده عدل و مساوات علی ( ع) در کوفه و رشادتهای امام حسین(ع)در کربلا، معنویت امام سجاد(ع) در مدینه و نهضت فرهنگی عقیدتی امام باقر(ع) و فرزندانشان، امام صادق ( ع) راهی را انتخاب کردند که از همان صدر اسلام مورد قبول و تایید پیامبر ( ص) بود. کاربردی تعالیم تشیع و همانندی آن با ایران باستان باعث گردید که این مذهب به سرعت در ایران رشد کندو به حدی برسد که قیامهای زیادی بر پایه تشیع و حتی به خونخواهی از امام حسین(ع) شکل گیرد و زمینه رسمی شدن مذهب تشیع را مهیا کند. این مذهب چون به امور دنیوی علاقه ای نداشت در دوره مغول رشد زیادی کرد و مغولان نه تنها شیعیان را سرکوب نمی کردند بلکه از نفوذ آنها در جهت ترویج محبوبیت خود در ایران استفاده کردند و در مدت کوتاهی زمین رسمی شدن تشیع در دوره صفویه میسر شد. گاهی نیز ایرانیان توانسته اند حکومت هایی بزرگ، بر مبانی و اصول اسلام و تشیع بر پا نموده که مقتدرانه و با تمام توان در دفاع از هویت تشیع کوشیده اند ، حکومت هایی چون آل بویه و صفویان که تلاشهای ارزنده ای در راه اعتلای فرهنگ تشیع انجام داده اند. اسلامی که ایرانی ازآن دفاع کرده و می کند، اسلام محمدی است ؛ خط سرخ حسینی و پرچم سبز علوی است. و نگارنده نیز تلاش نموده است تا با مراجعه به کتب معتبر تاریخی و مطالعه و جمع آوری مطالب معتبر این مسأله را اثبات کند که ایرانی آگاهانه و از سر صدق و وفا اسلام را پذیرفته و هر جا که لازم بببیند از بذل آنچه دارد دریغ نخواهد کرد. نگارنده در این راه از 71 کتاب معتبر اعم از منابع دست اول و مأخذ قابل اطمینان استفاده نموده است. امید به اینکه توانسته باشد مسئولیت خود را به نحو احسنت انجام داده باشد

در نظرگاه مشهور, ثبوت وجود برای ماهیت مصداق قاعده فرعیه است. لازمه جریان قاعده فرعیه در موارد حمل وجود بر ماهیت، ثبوت ماهیت به عنوان موضوع است. ثبوت ماهیت در رتبه سابق بر وجود, منجر به یکی از دو مشکل تسلسل یا تقدم شیء علی نفسه می گردد. فارغ از خاستگاه و چرایی طرح این مساله در سنت فلسفی ـ کلامی مان, ملاصدرا پاره ای از پاسخ های ارائه شده به این مشکل توسط پیشینیان را, در برابر اصالت وجود می انگارد. برخی از پیشینیان او, هلیات بسیطه را از ذیل قاعده فرعیه خارج نموده اند. از منظر آنان, قاعده فرعیه محدود به قضایایی است که در صدد بیان ثبوت واقعیتی برای واقعیت دیگر بوده باشند. آنان در هلیات بسیطه, وجود را اعتباری انگاشته و هلیات بسیطه را مصداق ثبوت شیء می دانند. ملاصدرا در خروج تخصصی هلیات بسیطه از ذیل قاعده فرعیه, با پیشینیان خود همدل است. خروج تخصصی هلیات بسیطه از قاعده فرعیه الزاماً با درست ساخت بودن «انسان موجود است» در تنافی نمی باشد اما با باز تعبیر عکس الحملی آن ـ یعنی «این وجود انسان است»ـ هم قابل جمع است. از منظر ملاصدرا نمی توان ثبوت الماهیه را منهای وجود تبیین کرد و حال آن که او از عهده تبیین ثبوت الوجود منهای ماهیت بر می آید. ملاصدرا در مواضع متعددی بر اساس جریان قاعده فرعیه در هلیات بسیطه, بر اصالت وجود استدلال می کند. این امر خروج تخصصی هلیات بسیطه از قاعده فرعیه را بر نمی تابد بلکه تنها با توسعه ای در قاعده فرعیه قابل توجیه خواهد بود. بر اساس این توسعه, قاعده فرعیه علاوه بر ثبوت خارجی, ثبوت به اعتبار منشا انتزاع را هم شامل می شود؛ توجیهی که در متون صدرا شواهد عبارتی فراوانی دارد. ملاصدرا افزونه ای بر قاعده فرعیه روا می دارد که فخر رازی و دوانی به شدت از آن پرهیز داشتند. بر این اساس ثبوت شیئی برای شیء دیگر, علاوه بر ثبوت مثبت له, ثبوت ثابت را هم لازم دارد. بر این اساس حتی در بازسازی عکس الحملی هلیات بسیطه, با مشکل مواجه می شویم؛ چرا که ماهیت در کسوت محمول قرار گرفته و لازم است از ثبوت برخوردار باشد. به ظاهر ملاصدرا برای برون رفت از این اشکال راهکاری ارائه نمی کند. علامه طباطبایی عکس الحمل را معادل خروج تخصصی هلیات بسیطه از قاعده فرعیه می انگارد. به نظر می رسد که در فلسفه علامه باید از دو عکس الحمل سراغ گرفت؛ یکبار عکس الحملی که در مدخل نهایه الحکمه مطرح شده و با حد وسط واقعیت شکل می گیرد و دیگر بار عکس الحملی که در فصل تخصص بدایه الحکمه مطرح می شود و مقتضای اصالت وجود انگاشته شده است. می توان پاسخ سومی را به علامه نسبت داد که علامه بر اساس آن، ماهیتِ در کسوت محمول را هم انکار می کند. به نظر می آید که علامه تلقی واپسین ملاصدرا از قاعده فرعیه را همسو با قرائت خویش می خواند. در فرجام بخشی این مساله در وهله اول لازم است متونی که ملاصدرا ناظر به دشتکی, دوانی و میرداماد نگاشته، مشخص گردد. با برآوردن این امر، هم می توان در هندسه فکری ملاصدرا, منابع اندیشه او را بدست داد و هم خوانش ملاصدرا از پیشینیان را مورد ارزیابی قرار داد. از دیگر سو, پراکندگی بحث اتصاف در مجموع آثار ملاصدرا لازم می آورد به جمع آوری گفتار او در مواضع مختلف مبادرت ورزیم تا ارائه خوانشی منسجم و جامع از او فراهم شود. آثار علامه طباطبایی اگر چه مبتلی به این پراکندگی نمی باشند؛ اما به نظر می آید برخی از مبانی او قابل بکار گیری جهت پاسخ به این مشکل می باشند و استمرار این مبانی و تفطن به لوازم متافیزیکی آن بر عهده این رساله است.

به نظر حکما «موجود مادی» و به عقیده عرفا «هر موجود صاحب حیات» در حرکت است. خالق هستی که حی حقیقی است، به حرکت حبی، ظهوری، جلائی و استجلائی تجلی می‌یابد. او به‌واسطه حرکت حبی، عالم را عینیت می‌بخشد تا کمال وجود را آشکار نماید. در حرکت جلائی و استجلائی نیز نمایان شدن ذات حق برای ذات و تعینات تصور می‌شود که کمال تام خود را در مقام علمی در حقیقت محمدیه و سپس در مقام عینی و خارجی شهود نماید تا زمینه فطرت تام انسانى و مظهر ذات حق را فراهم سازد. همچنین به‌واسطه حرکت ظهوری، ذات حق می‌طلبد خود را از هویت غیبی و کنز مخفی آشکار نماید تا در همه موجودات با تجلی خاصی ظهور پیدا ‌کند. او در صدد است هر روز با اعطای صورت‌های مختلف و جدید به مخلوقات، خودش را معرفی نماید که در همه‌جا و همه‌چیز جز تجلی او امکان تصور نداشته باشد و انسان حضور حق را در عالم هستی احساس کرده و به این باور برسد که علت بقای هستی تجلی اوست که هر روز به عالم غیبی و عینی حیات می‌بخشد

امروزه مبحث «اصول دین» یکی از مهم‌ترین مباحث کلام اسلامی را تشکیل می‌‌دهد. پرسشی که در این باب وجود دارد آن است که آیا مفهوم «اصول دین» از ابتدا به همین صورت وجود داشته و یا در دورۀ خاصی پدیدار شده و تاریخ خاصی را طی کرده است؟ برای پاسخ به این پرسش باید تاریخ تطور اصول دین، مورد مطالعه قرار گیرد. اندیشه‌‌های کلامی شیعۀ زیدی و اسماعیلی از اندیشه‌‌های متقدم کلام شیعی به حساب می‌‌آیند. به همین دلیل در مقالۀ حاضر، سیر تطور مفهوم اصول دین در کلام شیعۀ زیدی و اسماعیلی مورد بررسی قرار می‌‌گیرد تا علاوه بر آن‌که ریشه‌‌های شکل‌‌گیری این مفهوم در سنت شیعی روشن شود، مبانی تاریخی تطور این مفهوم در کلام شیعۀ امامیه نیز پی‌‌ریزی گردد. آن دسته از آثار زیدیه که به مفهوم اصول دین پرداخته‌‌اند، معمولاً شش مورد را برای این اصول نام می‌‌برند: توحید، عدل، نبوت، امامت، منزلت بین المنزلتین، وعد و وعید. شیعیانِ اسماعیلی هفت مورد را به عنوان اصول دین خود شمرده‌‌اند که عبارتند از: ولایت، طهارت، نماز، زکات، روزه، حج و جهاد. در میان این هفت مورد، مواردی مانند نماز و زکات و حج و جهاد وجود دارد که توسط دیگر فرقه‌‌ها ـ مانند شیعۀ اثنی‌عشری ـ به عنوان فروع دین شناخته می‌‌شود. البته هر یک از این موارد، تاریخ تطور خاص خود را طی کرده است.