آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مسأله ی تعارض احکام ارتداد و جهاد ابتدایی در اسلام با آیه ی «لااکراه فی الدین» از مهمترین مسائلی است که امروزه در مجامع علمی و دانشگاهی مطرح و در این پژوهش به آن پرداخته شده است. با توجه به وحیانی و قدسی بودن قرآن کریم و ارتباط معنادار و حکیمانه ی آیات قرآن یکی از بهترین راه حل های پرداختن به این مسأله، بررسی این آیه در متنی است که در آن قرار گرفته و از آن به نام معناشناسی آیه ی لااکراه یاد می کنیم. این معناشناسی در چهار ساحت مفردات، گزاره ها، سیاق و آیات و روایات مرتبط صورت می گیرد. بر اساس معناشناسی آیه ی لااکراه اولاً خداوند جعل هر امر مکروه در دین خودش را (نه هر دینی) حقیقتاً نفی نموده و ثانیاً هر گونه اکراه درونی بر پذیرش هر دینی (الهی یا غیر الهی) را غیر ممکن دانسته و ثالثاً از اکراه بیرونی و عملی در قلمرو دین الهی (با سلسله مراتب آن) نهی کرده است و بدیهی است که نفی اول و نهی اخیر شامل ادیان غیر الهی مثل ادیان شیطانی، طاغوتی و مشرکانه نمی شود و البته هیچ یک از این حالات مغایر با اراده و اکراه الهی بر حاکمیت دین خود نیست. خداوند اراده فرموده دین خود را حاکمیت ببخشد و مومنان را در زمین حاکم نماید و حاکمیت دین الهی به معنای پذیرش آن توسط همه ی انسان ها نیست. احکام کیفری مرتد با آیه ی لااکراه تعارضی ندارد زیرا اساساً ناظر به انگیزه ها و اهداف شومی مثل افساد، فتنه گری، اضلال، انحطاط و برهم زدن نظم و آرامش و امنیت فکری و عقیدتی جامعه ی اسلامی است که از شمول آیه ی لا اکراه خارج شده و تحت شمول آیات دیگری از قرآن قرار می گیرد که مستلزم برخورد بافتنه گر و مفسد است. جهاد ابتدایی هم با آیه ی لااکراه تعارضی ندارد زیرا برای اکراه در دین نیست بلکه مقید به قیودی مثل تعدی و فتنه گری و برای حاکمیت یافتن دین خدا و سیطره ی آن و اکراه علی الدین (نه اکراه فی الدین) است به این معنا که دین خدا باید در جهان حاکم باشد گرچه کافران یا مشرکان از این حاکمیت و غلبه کراهت داشته باشند و اکراه در دین خدا امری درونی است که هیچ گاه چنین اکراهی واقع نمی شود تا با آیه ی لا اکراه مغایر باشد.

این رساله در چهار فصل تنظیم شده است. در فصل دوم، پس از معناشناسی اصطلاحی " اهل کتاب جواز تطبیق آن بر ادیان صابئی و مجوس بررسی شده است سپس تصویری مجمل از اهل کتاب در قرآن کریم در مسائل مورد بحث در این تحقیق ارائه شده است. در فصل سوم دیدگاههای تفسیری درباره آیات مرتبط با اهل کتاب، در بستری تاریخی مطرح گردیده است که شامل دو بحث اصلی است: عقاید و باورهای دینی اهل کتاب؛ شئون و مناسبات اجتماعی مسلمانان با ایشان. در فصل چهارم به تبیین تحولات تفسیری در رویکرد مفسران از ابعات مختلف اقدام گردیده است.

ترجمه و نقد و بررسی مدخل «پلورالیزم دینی و قرآن»،از مداخل دایره المعارف قرآن لیدن،موضوع این پژوهش می باشد. نویسندگان مدخل مذکور،به بررسی دیدگاه قرآن در ارتباط با تکثرگرایی دینی پرداخته اند.هدف از اجرای این پایان نامه بررسی صحت و سقم مطالب مدخلو پاسخگویی به شبهاتمطرح شده با رعایت اصول علمی و انصاف است. کوشش شده است ضمن ارائه ترجمه ای سلیس و روان ،مطالب مدخل بر اساس ترتیب ارائه شده از سوی نویسندگان، نقد و بررسی شود.مولفان،در ابتدای کار به معناشناسی واژگان استعمال شده توسط قرآن کریم در حوزه دین پرداخته اند،اما در بررسی مفردات قرآنی ،آنچنان که باید عالمانه عامل نکرده اند . آنان در مرحله بعدی بهبررسی گروههای دینی موجود در محیط زندگی پیامبر همت گماشته اند،در این قسمتنیز رعایت بی طرفی نشده و جانبداری آنان از مسیحیان و یهودیان کاملا آشکار است.در مهمترین بخش این مدخل تکثرگرایی دینی از دیدگاه قرآن مورد بحث قرار گرفته است، در موضوع یاد شده گرچه نویسندگان تا حدودی توانسته اند دیدگاه قرآن را در یابند اما در اینجا نیز بحث مطرح شده دارای اشکالاتی است.مهم ترین اشکال،فقدان یک بحث منسجم نظری در مورد دیدگاه قرآن است،مولفان مدخل بیش از آنکه در صدد بیان دیدگاه قرآن در مورد موضوع مورد بحث باشند،بیشتر بهحوزه رفتار مسلمین پرداخته اند.علاوه بر این، پلورالیزم دینیِ مبتنی بر نسبیت اندیشی معیار و اصل مسلم قرار گرفته و تعالیم قرآن با آن مقایسه شده و از این منظر اشکالاتی چند- که به پاسخ آنها پرداخته ایم- متوجه قرآن شده است.

در این رساله سه جریان مهم؛ مکتب خلفاء، زندیقان و غالیان، مورد باز شناسی قرار گرفته و آن دسته از اقدامات آنان که در زمینه تفسیر مفسران تأثیر گذار بوده، ارزیابی شده است. مکتب خلفاء، که پس از رحلت رسول گرامی اسلام(ص) در برابر مکتب اهل بیت(ع) تاسیس و بدست امویان و عباسیان(به طور عموم) توسعه یافت، در حقیقت ارائه کننده نسخه حکومتی حاکمان جور از اسلام و توجیه گر اعمال نامشروع و ظالمانه آنان بود. برخی اقدامات پیروان این مکتب، چون:تدوین و نشر حدیث، خلق تئوری عدالت جمیع صحابه، ترویج احادیث جعلی و اسرائیلی؛ از طرفی موجب به حاشیه راندن فرهنگ و تفاسیر اهل بیت (ع) در جامعه مسلمانان شده است. از طرف دیگر سبب بروز افکار وعقاید باطلی چون: جبرگرایی، تشبیه، تجسیم و رویت خداوند در میان مسلمانان شده و علاوه برآن زمینه ساز رویکرد برخی مفسران و قاریان به تفسیر اجتهادی و اجتهاد در قرائت شده است. که این خوداختلاف در برداشت از آیات قرآن کریم و در نتیجه اختلاف تفاسیر را در پی داشته است.زندیقان که از آغاز دعوت اسلامی در جامعه آن روزگار حضور داشتند، بیشتر به نظر می رسد در اواخر دوران بنی امیه و در دوران خلفای عباسی به اوج تحرکات سیاسی مذهبی خود دست یافتند.جعل و ترویج احادیث در تشبیه و تجسیم خداوند متعال و تنقیص عصمت پیامبر(ص) و در نتیجه تخریب پایه های تفسیر صحیح از آیات قرآن ، پرداختن افراطی به شعر و شاعری و در نتیجه کم رنگ شدن پرداختن به قرآن و تفسیر آن ، اعتراض بر آیات قرآن و شبهه افکنی در مضامین آنها، تنها بخشی از اقدامات آنان است که در این مجال ذکر شده است . غالیان که هیچ نسبتی با اسلام و مسلمانان نداشتند جز اینکه به آن تظاهر می کردند، با جعل حدیث،اباحی گری، ترویج عقاید باطل و تبلیغات سوء در شأن اهل بیت‏علیهم السلام زمینه‏اى را ایجاد کردند تا برخى تفاسیر و تأویلات آیات در تفاسیر شیعه، در خصوص اهل بیت‏علیهم السلام و دشمنان ایشان محصور گردد. مهمتر اینکه سبب گشتند تا برخی روایات تفسیری و تأویلی ساختگی و دروغین به جرگه احادیث اهل بیت (ع) راه یافته، که از طرفی زمینه اتهام دشمنان بر ضد شیعه را فراهم ساخته و از طرف دیگر سبب بی اعتمادی به برخی راویان و احادیث تاویلی و تفسیری ایشان شده است.

پژوهش حاضر با عنوان بررسی نقش و عملکرد قرآن و احادیث در علوم تربیتی انجام پذیرفته و هدف ازآن تبیین این مطلب است که یافته‌های علوم تربیتی و برقراری پیوندی محکم در میان آنها است چراکه وحی عالی ترین وسیله ارتباط بین بشر و منبع الوهیت بوده و از استحکامی بی دلیل غیرقابل انکار برخوردار است . دراین تحقیق اقدام به بررسی تمام آیات قرآن کریم و دهها منبع حدیثی شیعه و اهل سنت شده تا تبیین های دینی مربوط به تعلیم و تربیت اسلامی استخراج و مورد بحث و بررسی قرار گیرد و همین نکته برای متصدیان امر تعلیم و تربیت به معنای عام و تعلیم و تربیت اسلامی استخراج و مورد بحث و بررسی قرار گیرد . دراین میان نکته بسیارجالب توجهی که به چشم می خورد این است که بسیاری از توصیه ها ، روشها ، اصول و دستورهای تربیتی جدید در لابه لای آیات و روایات وجودداشته و علم جدید به تازگی موفق به کشف و ارائه آنها شده است .

چکیده ندارد.

هدف این پژوهش بررسی چگونگی تأثیرپذیری مارتین لوتر از ریکالدو دومنته کروچه در رویکرد انتقادی به قرآن کریم است. مارتین لوتر بنیان‌گذار نهضت پروتستان از معدود کسانی است که زمینه تغییر در تاریخ را فراهم نمود، اما او به همان میزان که تأثیرگذار بوده، تأثیرپذیر نیز بوده است. بسیاری از اندیشه‌های لوتر متأثر از اندیشمندان قرون وسطی است. او به‌طور خاص در مواجهه با قرآن، از ریکالدو دومنته کروچه کشیش دومینیکی و مبلغ مسیحی قرن سیزدهم اثر پذیرفته است. لوتر از طریق رساله ریکالدو با اسلام و قرآن آشنا شد و به انتقاد جدی از قرآن پرداخت؛ او که ابتدا مؤثرترین دفاع در برابر جاذبه اسلام را استقامت در باورهای مسیحی می‌دانست، با تغییر روش، تحت تأثیر ریکالدو بهترین رویکرد را نشان دادن خطاهای دین اسلام معرفی کرد. لوتر ضمن حمله به قرآن، آن را وحیانی و معتبر ندانست. با این‌ همه، تلاش کرد از قرآن به‌عنوان مبنای اثبات آموزه‌های اساسی مسیحیت مانند تثلیث و الوهیت مسیح استفاده کند. گرچه لوتر در ادعاها و موضع‌گیری علیه اسلام و قرآن دنباله‌رو ریکالدو است، اما رفتاری تهاجمی‌تر و تندتر از او دارد.

نظریه "تفویض امر دین به ائمه" پیشینه کهن در مصادر روایی بصائر الدرجات صفار قمی و کافی کلینی دارد. آنان روایاتی در تفویض تشریع از سوی خدا به پیامبر  و ائمه نقل کرده و در پی‌آن، دانش پژوهان حدیث و دیگران به مفاد آن‌ها پرداخته اند. این پژوهش در سه محور نظریه مذکور را مورد بررسی قرار داده است: محور اول بررسی دیدگاه دانشوران امامیه در باره تفویض امر دین به ائمه که اثبات یا نفی حق تشریع از ائمه است. از نگاه غالب عالمان، تفویض دین به اجمال پذیرفتنی است؛ اما در تفسیر آن، چهار دیدگاه وجود دارد: یک: تفویض به معنای واگذاری نقل آموزه‌های نبوی است؛ دو: واگذاری تفسیر و تبیین کتاب خدا و سنت پیامبر ؛ سه: واگذاری اجرای احکام به ائمه ؛ چهار: تفویض دین به ائمه، همانند تفویض دین به پیامبر اکرم که با حق تشریع صورت می‌پذیرد. محور دوم، به ارائه مستندات قرآنی و روایی تفویض دین به معنای حق تشریع ائمه می‌پردازد. در این بخش، افزون بر آیات قرآنی دو دسته روایات که در حد تواتر معنوی‌اند، ارائه می‌شود و با توجه به این ادله، دیدگاه چهارم در مورد تفویض امر دین به معنای حق تشریع به ائمه را قابل دفاع می‌داند. محور سوم، به تردید‌ها و شبهات و پاسخ‌های آن‌ها پرداخته است. در این بخش به شش شبهه پاسخ داده می‌شود. در نهایت نگارنده به این نتیجه رسیده که حجیت سخنان ائمه از این باب نیست که آنها راوی و ناقل موثق احادیث نبوی یا استنباط کننده احکام جزئی، از کلیات هستند، بلکه از این باب بوده که از سوی خداوند امر دین به ایشان تفویض شده است.

تحقیق حاضر در مقایسه و تحلیل آراء تفسیری آیت الله معرفت و ابن عاشور، ذیل آیۀ امامت (بقره/124)، است. «امام» در نظر معرفت، پیشوای معصوم و واجب الاطاعه در امور دینی و دنیوی و والاتر از رسول و نبی است؛ ولی در نظر ابن‌عاشور، رسول و مجاز به انجام ارتکاب گناهان صغیره است. به نظر می رسد، حضرت ابراهیم(ع) قبل از ابتلائاتش رسول بوده‌است و مقام امامت ایشان، جدای از مقام رسالت اوست؛ زیرا «رسول» طبق روایات کسی است که ملائکه در بیداری بر وی نازل می شوند و با او سخن می گویند و لذا نزول ملائکه بر ابراهیم(ع) و بشارت به فرزنددار شدنش در بیداری نشانۀ رسالت او قبل از ابتلائاتش است؛ علاوه بر آن حمل واژۀ "«مام» بر معنای رسول، خلاف ظاهر آیه و بدون قرائن معتبر عقلی و نقلی است و تفسیر به رأی به شمار می‌آید. اطلاق واژه «الظالمین» را نمی‌توان بدون قرینه معتبر به گناهان کبیره و شرک محدود نمود و گناهان صغیره را از آن خارج کرد؛ بر این اساس، مراد آیه، عصمت از هرگونه ظلم و گناه است. از نظر عقلی نیز اعتقاد به جواز انجام گناهان صغیره برای امام یا رسول موجب سلب اعتماد مردم از آنان و نقض غرض بعثت رسل است.

بطن و تأویل آیات قرآن، از دیرباز موردتوجه اندیشمندان بوده و حجم گسترده ای از روایاتِ ذیل آیات را به خود اختصاص داده است. تطبیق بخش عمده‌ای از روایات بر امامان، دوستان و دشمنان آنها در تأویلات شیعه، دستاویز برخی مخالفان شده است؛ ابن تیمیه، زرکشی، حقی بروسوی، دروزه و ذهبی ازجمله منتقدان اهل سنت هستند که هریک به نوعی، شیعه را به تأویلات ناصحیح و افراطی آیات بر اهلبیت(علیهم السّلام) درراستای تحمیل آرائشان بر قرآن متهم نمودهاند، درحالیکه در تفاسیر اهل سنت ازجمله تفاسیر عرفانی نمونه هایی از تأویلات ناصحیح یافت میشود. ذهبی همچنین با یکسان پنداشتن اعتقادات کلامی شیعه و معتزله، انتقاداتی بر آنها وارد نموده است. باتوجه به مبانی متفاوت فرق کلامی که در مواردی به دلیل تعصبات مذهبی منجر به تأویلات ناصحیح شده، بحث باطن قرآن در فرق کلامی نیز درخور توجه است. این پژوهش با تبیین مفهوم صحیح بطن و تأویل، بررسی و نقد دیدگاه مفسران فریقین، و یافتن ضوابط صحیح بطون آیات به رفع شبهات پرداخته است. یافته های حاصل از پژوهش این است که تفاوت نگرش در تبیین ماهیت بطن و تأویل، منجر به این انتقادات بر تأویلات شیعه شده است. دیدگاه های مختلف تفسیری در مواردی ناظر به لایه های درونی قرآن است و در مواردیکه روایت معتبر یا دلیل متقنی وجودندارد، برداشت شخصی و تفسیربرأی محسوب میشود. باتوجه به جاودانگی و جهان شمولی قرآن، بطن و تأویل، مفهوم عامی است که با الغای خصوصیات از آیه، قابل انطباق بر مصادیق نوظهور طبق معیارهای صحت تأویل ازجمله: هماهنگی بین ظاهر و باطن، مراعات دقت در الغای خصوصیات، عدم مخالفت با کتاب و سنت است.