آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

صورتگرایان ارسطو-توماسی معتقدند که صورت دانستن نفس در برههای از زمان با اشکال عدم تفرد و نحوة تعلق نفس به بدنی خاص روبرو نخواهد بود. طبق نظر ایشان، چون اولا صورت با ماده رابطة ضروری دارد و بدینوسیله متفرد است، ثانیا نفس ادامة صورت پیشین است، پرسش از چرایی تعلق نفس به بدنی خاص از اساس مطرح نمیشود. ما در این مقاله ابتدا اشکال جفت شدن کیم بر دوگانهانگاری دکارتی را توضیح دادهایم. طبق این اشکال، چون هیچ رابطه ضروری بین نفس و بدن وجود ندارد، دوگانه انگار دکارتی نمی تواند توضیح دهد که چرا هنگام تعلق نفس به بدن، نفس به این بدن خاص تعلق گرفته است نه به بدن دیگر. سپس با تمرکز بر نظریه صورتگرایان مذکور درخصوص نفس و اثبات عدم اینهمانی بین صورت و نفس استدلال کردهایم که این نظریه ترجیحی نسبت به دوگانهانگاری دکارتی نداشته و همچنان با اشکال جفت شدن و عدم تفرد روبرو است. برای این کار بین دو تغییر جوهری و عرضی تمایز گذاشتیم و با توجه به اینکه تغییر صورت به نفس از سنخ تغییر جوهری است، نشان دادیم که اینهمانی بین صورت پیشین و نفس وجود ندارد

مسأله‌ی شاهد قدیمی یکی از چالش‌های اصلی پیش روی بیزگرایان است. می‌توان راه‌حل‌های پیشنهاد شده برای این مسأله را به دو دسته‌ی راه‌حل‌های کلاسیک (با پذیرش مشکل و تلاش برای ارائه‌ی راه‌حل مناسب) و راه‌حل‌های غیرکلاسیک (با انکار مشکل و تلاش برای منحل کردن آن)تقسیم کرد. راه‌حل‌های کلاسیک توسط افرادی چون گاربر، جفری، نینیلوتو و ایلز پیشنهاد شده‌اند. این راه‌حل‌ها با انتقادات مهمی از سوی افرادی چون ایلز و ایرمن روبه‌رو شده‌اند. یکی از راه‌حل‌های غیرکلاسیک، رها کردن تعبیر ذهنی احتمال و برگزیدن تعبیر عینی احتمال است که توسط روزنکرانتز پیشنهاد شده است. در این مقاله، راه‌حل‌های کلاسیک مسأله‌ی شاهد قدیمی و نقدهای وارد شده بر آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته، و تلاش شده است تا نشان داده شود که این راه‌حل‌ها کفایت لازم برای حل این مسأله را ندارند. در انتها نیز از پیشنهاد روزنکرانتز به عنوان تنها پیشنهادی که ریشه‌ی مسأله‌ی شاهد قدیمی را به درستی تشخیص داده است، دفاع کرده‌ایم.

پس از انتشار مقالة پرنفوذ هیلاری پاتنم در سال 1967 با عنوان «زمان و هندسة فیزیکی»، بحث از نظریة نسبیت خاص در مناقشة میان دیدگاه ایستانگرانه و دیدگاه پویانگرانه به شکلی جدی در فلسفة زمان معاصر مطرح شد. پاتنم در این مقاله با استفاده از این نظریه استدلالی به سود دیدگاه ایستانگرانه طرح می‎کند. او در استدلال خویش مبتنی بر نظریة نسبیت خاص رابطة همزمانی را رابطه‌ای نامتعدی در نظر می‎گیرد. از این رو، برخی فلاسفه (برای نمونه بورن Bourn 2006 و کریک Craig 2008) تلاش کرده‏اند که از طریق دفاع از فرض وجود چهارچوبی به عنوان چهارچوب ارجح، و بنابراین وجود رابطة همزمانی هم‏ارزی، از دیدگاه پویانگرانه دفاع کنند. در این مقاله تلاش می‎شود پس از بررسی استدلال پاتنم و نیز استدلالات به سود فرض وجود چنین چهارچوبی، از طریق تمایز میان دیدگاه ایستانگرانة ضعیف و دیدگاه ایستانگرانة قوی، استدلال شود که فرض وجود چنین چهارچوبی هیچ سودی برای دیدگاه پویانگرانه ندارد.

نشست هفتگی شهر کتاب در روز سه‌شنبه ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۱، به بررسی مجموعه‌ی «آشنایی با فلسفه تحلیلی» با تمركز بر سه كتاب اختصاص داشت. ضیاء موحد و مهدی نسرین از كارشناسان و نويسندگان حوزه فلسفه و امیراحسان کرباسی‌زاده، حسین شیخ‌رضایی و محسن زمانی، نويسندگان كتاب‌ها در اين نشست سخنراني نمودند. سه كتاب «آشنایی با فلسفه علم»، «آشنایی با فلسفه ذهن» و «آشنایی با معرفت‌شناسی» در نشست شهر كتاب بررسي شدند. اين سه اثر متعلق به مجموعه‌ی «آشنایی با فلسفه تحلیلی» هستند. امیراحسان کرباسی‌زاده، حسین شیخ‌رضایی و محسن زمانی نگارش اين آثار را بر عهده داشته‌اند و انتشارات هرمس آن‌ها را منتشر كرده است.

موضوع فرد و جامعه یا عامل و ساختار در جامعه شناسی یا موضوع خرد- کلان در علوم اجتماعی و اقتصادی، همگی به یک مسئله اشاره دارند که از سوی فیلسوفان علوم اجتماعی به نام نوظهوری اجتماعی خوانده می‌شود. مسئله‌ی نوظهوری به مطالعه هستی شناختی و روش شناختی پدیدارهایی می‌پردازد که از کنش و واکنش اجزای یک سیستم حاصل می‌شود. مسئله نوظهوری اخیرا در زمینه علوم شناختی نیز توسط فیلسوفان ذهن مورد بحث است. تعامل این دو شاخه‌ی علمی موجب شده است که در پژوهش‌های نوظهوری اجتماعی از پیشرفت‌ مطالعات فلسفه علم و فلسفه ذهن استفاده شود. مسئله این پژوهش بررسی و نقد فردگرایی روش شناختی به عنوان رویکرد اقتصاد نئوکلاسیک به پدیده‌ی نوظهوری اجتماعی، بر اساس واقع‌گرایی انتقادی است؛ با این هدف که از این راه پرتویی بر مسائل روش شناسی اقتصاد اسلامی افکنده شود. زیرا این رویکرد روش شناختی بر مطالعات اقتصاد اسلامی نیز سایه انداخته است.هدف‌هایی که این پژوهش دنبال می‌کند، عبارتند از نقد فردگرایی روش شناختی بر پایه‌ی واقع‌گرایی انتقادی، تحقیق درباره‌ی ضرورت فردگرایی روش شناختی در اقتصاد نئوکلاسیک، نقد رابطه‌ی خرد- کلان در اقتصاد نئوکلاسیک از منظر واقع‌گرایی انتقادی، و بررسی و نقد روش شناسی اقتصادی و نظریه اقتصاد اسلامی آیت الله سید محمدباقر صدر بر پایه واقع‌گرایی انتقادی.این پژوهش برای نیل به اهداف یاد شده، دو فرضیه را بررسی می‌کند. نخست، با فرض این که فردگرایی روش شناختی ویژگی ضروری مکتب اقتصاد نئوکلاسیک است، مدعی است که قوانین پدیده‌های کلان و پیچیده‌ی اقتصادی قابل تقلیل به قوانین مربوط به افراد نیست. دوم، با فرض این که نسبت روش شناسی اقتصادی آیت الله صدر با واقع‌گرایی انتقادی عموم و خصوص من وجه است؛ مدعی است که واقع‌گرایی انتقادی می‌تواند روش و نظریه اقتصاد اسلامی صدر را توجیه کند.برای مطالعه این فرضیه‌ها، این پژوهش در شش فصل سامان یافته است. فصل نخست به طرح مسئله و ضروت آن، اهداف، پرسش‌ها و دیگر ویژگی‌های این تحقیق می‌پردازد. در فصل دوم ادبیات فردگرایی روش شناختی مرور می‌شود و رویکردهای مختلف فردگرایی روش‌شناختی شامل رویکرد روان‌شناختی در انگلستان و آلمان، رویکرد مکتب اتریش، رویکرد ساختاری، رویکرد نهادی و رویکرد پاپری بررسی می‌شود. فصل سوم به نقد و ارزیابی رویکردهای فردگرایانه‌ی تقلیل‌گرا و غیر تقلیل‌گرا، و هم چنین رویکردهای جمع‌گرایانه و واقع‌گرایی انتقادی به مسئله نوظهوری اجتماعی می‌پردازد. در این نقد و بررسی از برخی مفاهیم فلسفه علم و فلسفه ذهن هم چون ابتنا، تحقق پذیری چندگانه، انفصال فاحش، و علیت رو به پایین استفاده می‌شود. در فصل چهارم فردگرایی روش شناختی اقتصاد نئوکلاسیک بر اساس آموزه‌ی واقع‌گرایی انتقادی که هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی را ملازم یکدیگر می‌داند، بررسی و نقد می‌شود. برای این کار، اقتصاد نئوکلاسیک از وجوه هستی‌شناختی، قیاس‌گرایی، اتمیسم اجتماعی، انتظام علی، انسداد، و ساختار و عاملیت ارزیابی می‌شود. بر اساس یافته‌های حاصل از مطالعات فصل‌های دوم، سوم و چهارم در نقد و ارزیابی فردگرایی روش شناختی اقتصاد نئوکلاسیک، در فصل پنجم به بررسی ظرفیت‌ها و قابلیت‌های رویکرد واقع‌گرایی انتقادی در توجیه روش و نظریه اقتصاد اسلامی آیت الله صدر پرداخته می‌شود. در این فصل سعی می‌شود نسبت آموزه‌های واقع‌گرایی انتقادی با اقتضائات روش شناختی نظریه اقتصاد اسلامی صدر بررسی و ارزیابی شود. برای این کار، نظریه‌های توزیع پیش و پس از تولید، و هم چنین عدالت اجتماعی صدر از بعد روش شناسی تجریه و تحلیل می‌شود. در فصل پایانی گزارشی از یافته‌های این پژوهش و ارزیابی فرضیه‌های آن ارائه می‌شود.بنابر نقد و تحلیل نظریه‌های فردگرایانه نوظهوری نتیجه می‌شود که قوانین مربوط به پدیدارهای اجتماعی پیچیده به نحو قانونمندی به مفاهیم و قوانین فردی قابل تقلیل نیست. اما اقتصاد نئوکلاسیک به این دلیل به فردگرایی روش شناختی روی آورده و لوازم آن را پذیرفته است که بتواند شناختی اقتصادی مطابق معیارهای اثبات‌گرایی خلق کند. آنان فردگرایی روش شناختی را به این دلیل مفروض گرفتند که علم اقتصاد از سازوکاری برخوردار باشد که فرمالیسم، قیاس گرایی، انتظام علیتی، سیستم‌های بسته، اتمیسم و تقلیل گرایی را روا دارد. چرا که این شرایط برای امکان پذیر ساختن توضیح استنتاجی- قانونی که الگوی مورد نظر اثبات‌گرایی است، ضروری می‌باشد. بنا بر این، فرضیه اول این پژوهش مبنی بر که قوانین پدیدارهای کلان و پیچیده‌ی اقتصادی قابل تقلیل به قوانین مربوط به افراد نیست، قابل دفاع به نظر می‌رسد. آیت الله صدر در روش شناسی اقتصادی خود، ایستارهای اثبات گرایی را مفروض می‌گیرد. از این رو غالب مواضع روش شناختی او درباره علم و به ویژه علم اقتصاد با اقتصاددانان نئوکلاسیک سازگار است. اما، با جداکردن تکلیف مکتب اقتصادی از علم اقتصاد، از مقولاتی سخن به میان می‌آورد که توجیه آن از اثبات گرایی ساخته نیست. رابطه عاملیت و ساختار در واقع گرایی انتقادی ظرفیت مناسبی برای تبیین وجوه فردی و اجتماعی فعالیت‌ها در اقتصاد اسلامی فراهم می‌کند که از عهده فردگرایی روش شناختی خارج است. به نظر می‌رسد که واقع گرایی انتقادی تا حدی زیادی از این ظرفیت برخوردار باشد که مقولات روش شناختی صدر هم چون اصول، کشف، روبنا و زیربنا، واقعی بودن، اخلاقی بودن، عقیده، مفهوم، و عاطفه را توجیه کند. بنابر نقاط اشتراک یاد شده میان روش شناسی اقتصادی آیت الله صدر و واقع‌گرایی انتقادی، فرضیه دوم مبنی بر این که واقع‌گرایی انتقادی، روش و نظریه اقتصاد اسلامی صدر را توجیه می‌کند، قابل قبول به نظر می‌رسد.

کل‌گرایی معنایی کواین یک آموزه هستی‌شناختی است؛ یک رویکرد شکاکانه نسبت به «معنا»؛ به مثابه هویتی هستی‌شناختی. این آموزه با بسیاری از آموزه‌های اصلی کواین در نسبت مستقیم است: کل‌گرایی معرفت‌شناختی، اصل تحقیق‌پذیری، طبیعی‌گرایی، عدم تعین ترجمه، استدلال یادگیری زبان و نفی تمایز تحلیلی-ترکیبی. «کل‌گرایی معرفت‌شناختی» و «تحقیق‌پذیری»، مقدمات اصلی کل‌گرایی معنایی کواین هستند. کل‌گرایی معرفت‌شناختی، همان تز دوهم-کواین است: جملات به شکل مستقل و مجزا خالی از محتوای تجربی هستند. اگر این تز را به اصل تحقیق‌پذیری (این‌همانی محتوای تجربی جملات و معانی آنها) ضمیمه کنیم، کل‌گرایی معنایی حاصل خواهد شد. بخشی از اعتراضات (فودور و لپور) به «کل‌گرایی معنایی» کواین ناظر به تشکیک در لزوم استنتاج کل‌گرایی معنایی از این دو مقدمه است. با بررسی این اعتراضات مشخص می‌شود که فودور و لپور مقدمات استدلال را مطابق با قرائت مدنظر کواین، تفسیر نمی‌کنند. همچنین برخی اعتراضات ناظر به سازگاری نتیجه استدلال (= کل‌گرایی معنایی)، با یکی از مقدمات (= تحقیق‌پذیری) است. با بررسی گام به گام مقدمات استدلال و با صورت‌بندی آنها در قالب زبان منطق جدید، معلوم می‌شود که کل-گرایی معنایی، لزوما نیازمند صدق «تحقیق‌پذیری» نیست. نقش طبیعی‌گرایی در تز کل‌گرایی معنایی بسیار محوری است، چرا که فهم این ادعا که کل-گرایی معنایی، یک آموزه هستی‌شناختی است، صرفا با توجه به طبیعی‌گرایی کواین فهمیده می‌شود. بنابراین برای رسیدن به قرائت مدنظر کواین از تز «کل‌گرایی معنایی» ابتدا می‌باید بعد هستی‌شناختی طبیعی‌گرایی (یا همان هستی‌شناسی طبیعی‌گرا) و در ثانی گام‌های طبیعی-گرایانه کواین به سوی کل‌گرایی معنایی (تز عدم تعین ترجمه و استدلال یادگیری زبان) تبیین شوند. غفلت از بعد هستی‌شناختی طبیعی‌گرایی و نسبت آن با کل‌گرایی معنایی، منجر به برخی از اعتراضات (چامسکی و رورتی) به کل‌گرایی معنایی شده که از این تز قرائتی معرفت‌شناختی دارند. چامسکی و رورتی با نفی تمایز بین کل‌گرایی معنایی (= عدم تعین ترجمه و معنا) و تعین ناقص نظریه، تزی را مورد بررسی قرار می‌دهند که با کل‌گرایی معنایی مدنظر کواین نسبتی ندارد. همچنین غفلت از گام‌های طبیعی‌گرایانه کواین در راه رسیدن به کل‌گرایی معنایی (و غفلت از این نکته که کل‌گرایی معنایی به شکل تدریجی و تکوینی و تطوری رخ می‌دهد) منجر به اعتراضاتی از این دست شده است که: اولا بین تز کل‌گرایی معنایی و اصل «ترکیب‌پذیری معنایی» تعارض وجود دارد، و در ثانی، کل‌گرایی معنایی با رد اصل «ترکیب‌پذیری معنایی» قادر به تبیین واقعیت‌هایی که صرفا اصل «ترکیب‌پذیری معنایی» قادر به تبیین آنها بود، نیست (واقعیت‌هایی چون یادگیری زبان). کواین با نفی تمایز تحلیلی- ترکیبی نیز گامی دیگر در جهت تایید کل‌گرایی معنایی، در مقاله «دو جزم» برداشت. نفی تحلیلیت به ما نشان می‌دهد که نیازی به جهان سوم فرگه‌ای- افلاطونی و جهان ذهن-گرایان،که صدق جملات تحلیلی را تضمین کند، نیست، و این همان دعوی هستی‌شناختی تز «کل‌گرایی معنایی» کواین است.

در این رساله، موجبیت پدیده های جهان، بر اساس یک مبنای متافیزیکی در فلسفه صدرایی اثبات می‌شود. سپس ویژگی تحول منحصر بفرد سیستم، بر اساس اصل سنخیّت علّت و معلول، توجیه و به‌عنوان معیاری برای بررسی موجبیتی بودن نظریه‌های فیزیک معاصر معرفی می شود. بررسی نظریه‌های فیزیکی معاصر، حاکی از اینست که برخی از این نظریه‌ها ناموجبیتی هستند. بر اساس متافیزیک موجبیتی جهان، تفسیر این وضعیت اینست که نظریه‌های مزبور در تصویر کردن موجبیت جهان، ناکامل هستند، نه اینکه این نظریه‌ها ناقض موجبیت جهان باشند. این تعبیر، نه تنها مبتنی بر توجیه متافیزیکی علّیت و موجبیت، بلکه همچنین ناظر به هدف واقع‌گرایانه علم است که می‌طلبد دانشمندان در پی نظریه‌های موجبیتی باشند. چنین نظریه‌هایی هم قدرت تبیین‌کنندگی بالاتری نسبت به نظریه‌های ناموجبیتی دارند و هم می‌توانند منجر به پیش‌بینی بهتر پدیده‌ها شوند. بررسی علّیت و موجبیت در مکانیک کلاسیک نشان می‌دهد که، برخلاف تصور اولیه از این حوزه، اساساً پیچیدگی‌ها و مشکلاتی در موجبیت کلاسیک وجود دارد. اما در نظریه کوانتم، بررسی موجبیت اکیداً وابسته به تعبیر نظریه است، چنانکه رویکرد کپنهاگی حاکی از ناموجبیتی بودن پدیده‌های کوانتمی است درحالی‌که دیدگاه قائل به متغیرهای نهان، موجبیت فیزیکی را حفظ می‌کند.در خصوص سیستم‌های آشوبناک اصولاً به‌نظر می‌رسد که هر دو دیدگاه موجبیتی و ناموجبیتی را می‌توان حفظ کرد، زیرا هیچیک بطور تجربی قابل ابطال نیستند. درعین‌حال، پدیده آشوب کلاسیک فی‌نفسه، ناموجبیتی یا ناقض تحول منحصربفرد سیستم نیست. در نظریه ‌نسبیت، گرچه فضا- زمان بستر مناسبی برای توصیف موجبیتی جهان ارائه می‌کند اما نسبیت عام، مشکلات خاصّی را بویژه در تکینگی‌ها، پیشِ روی موجبیت قرار می‌دهد. همچنین در کیهان‌شناسی مدرن نیز، که عمدتاً متکی بر نسبیت عام است، موجبیت با مسائلی مواجه است. در این رساله، از این ادعا دفاع می‌شود که سرنوشت جهان ما، که در یک دوره انبساط با شتاب مثبت قرار دارد، در چارچوب کیهانشناسی فعلی، پیش‌بینی‌ناپذیر است.

در این مقاله تعبیر بدیلی تحت عنوان سیگما، برای بردار حالت مکانیک کوانتوم پیشنهاد می شود که با در نظر گرفتن اجزاء زمانی برای اشیاء (چهاربعدگرایی)، مدلی برای حل مساله اندازه گیری عرضه می کند. در این نوشتار، ظرفیت و قدرت تبیینی این مدل برای حل سه مساله اندازه گیری، یعنی مساله نتیجه، مساله آمار و مساله اثر مورد بررسی قرار خواهد گرفت و به اجمال استدلال می شود که تعبیر سیگما حداقل به همان اندازه تعابیر دیگر معقول است.

واقع‌گرایی کورنل به موج جدید طبیعت‌گرایی اخلاقی متعلق است. آن چیزی که واقع‌گرایی کورنل را از دیگر مکاتب طبیعت‌گرایی متمایز می‌کند موضع ضد فروکاست گرایانة این دیدگاه در مورد واقعیات اخلاقی است. هدف ما در این جستار بررسی معنی‌شناسی این مکتب فکری بر پایة آرای شاخص‌ترین چهرة آن در این زمینه، ریچارد بوید است. تلاش می‌کنیم تا نشان دهیم معنی‌شناسی ارائه‌شده توسط بوید هم استدلال پرسش گشودة مور بر ضد طبیعت‌گرایان را بی‌اثر می‌کند و هم دفاعی از واقع‌گرایی اخلاقی در برابر رویکردهای نسبی گرایانة برساختی در فرااخلاق به دست می‌دهد. در حین بررسی استدلال بوید، لوازم و پیش‌فرض‌های موردنیاز وی همچون مفهوم نوع طبیعی، اینهمانی های مصداقی و یا نشانگر جزئی و هم ارجاعی را موردبحث و بررسی قرار خواهیم داد.

واقع‌گرایی کورنل به‌صورت گسترده‌ای در متون فلسفی چند دهۀ اخیر بحث و بررسی شده است. یکی از تأثیرگذارترین راهکارهای دفاعی برای واقع‌گرایان کورنل در حوزۀ معرفت‌شناسی، نظریه‌ای است که جکسون و پِتیت در دهۀ 90 میلادی با عنوان «تبیین برنامه‌ای» ارائه داده‌اند. این تبیین، نقش ویژگی‌های مرتبه بالایی مانند خصایص اخلاقی را در بهترین تبیین از جهان، به‌روش علمی و طبیعت‌گرایانه حفظ می‌کند. در بخش نخست، به شرح این تبیین پرداخته می‌شود و سپس کاربرد آن در اخلاق پی گرفته می‌شود. بخش دوم به بررسی انتقادهای لایتر در استفادۀ واقع‌گرایان کورنل از تبیین برنامه‌ای اختصاص داده می‌شود. در قسمت سوم، انتقاد میلر بر مواضع لایتر و همچنین تبیین برنامه‌ای نقد و بررسی می‌شود. این جستار با بررسی دفاع نلسون از تبیین برنامه‌ای در برابر انتقاد میلر به پایان می‌رود.