آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ظهور فتنه‌های گوناگون و مدّعیان دروغین در دوران غیبت، شناسایی مهدی حقیقی را به مراتب از هر دورۀ دیگری دشوارترساخته است. از این‌رو، معیارهای شناسایی امام زمان، هنگام ظهور از مهم‌ترین مباحث مهدویت است. در روایات، پنج نشانۀ یمانی، سفیانی، قتل نفس زکیه، خسف بیدا و صیحۀ آسمانی، از علایم ظهور مهدی عنوان شده‌اند. از این میان، از سه نشانۀ اول، به دلیل این‌که قابلیت تطبیق بر مصادیق متعدد دارند، نمی‌توان به آسانی برای شناسایی امام مهدی استفاده کرد؛ اما از آن‌جا که خسف بیدا و صیحۀ آسمانی وقایعی معجزه آسا و منحصر به فرد به نظر می‌رسند؛ تشخیص آن‌ها آسان است. مبنای این مقاله، شناسایی نشانه‌های مهدی حقیقی از مدعیان دروغین است. لذا معیاری را جست و جو کرده‌ایم که ما را برای رسیدن به این هدف یاری می‌رساند. خسف بیدا اگر چه نشانه‌ای اعجاز گونه است؛ واقعه‌ای نیست که ما را به سوی شخص مهدی حقیقی راهنمایی کند؛ اما چون از صیحۀ آسمانی در روایات به عنوان ندایی یاد شده که مهدی را با نام و مشخصات به همۀ مردم معرفی می‌کند؛ این نشانه می‌تواند نشانۀ اختصاصی برای شناسایی امام عصر تلقّی گردد. تحقیق حاضر، موضوع مورد نظر را به دو روش عقلی و نقلی، تحلیل و بررسی کرده‌ است

اندیشه «مسیحا» و «موعود» در تاریخ آیین یهود، همواره با اختلاف‌ها و فراز و نشیب¬هایی همراه بوده است؛ اما آیا باور داشت موعود، در عرصه¬های تربیتی و اجتماعی، برای یهودیان دارای فواید و دستاور‌دهایی بوده است؟ این جستار با روش توصیفی¬- تحلیلی به سؤال مذکور پاسخ داده و معتقد است باور‌داشت موعود در آیین یهود، امری صرفاً اعتقادی نبوده، بلکه بسته به کیفیت اعتقاد به آن، کارکردهایی برای یهودیان به‌عنوان پیروان دین الاهی، نه به‌عنوان دینی سیاسی و ابزار دردست صهیونیسم؛ در برداشته است و در‌ واقع این باور، مکانیسم و اهرمی برای تحقق برخی از آرمان¬های آیین یهود به شمار می¬رود. به‌عبارت‌دیگر: اعتقاد به موعود، همواره برای یهودیان دستاوردها و کارکردهایی در عرصه معرفتی- اعتقادی، چون شریعت‌گرایی و ترغیب به توبه داشته و در عرصه اخلاقی- تربیتی، کارکردی چون امید افزایی و الگوسازی؛ و در عرصه اجتماعی- سیاسی، کارکردی چون پویایی و صبر‌افزایی، در پی داشته‌است.

مباحث این پایان نامه در هشت بخش با این عنوان ها آمده است: بخش اول، کلیاتی درباره یِ خسران: معانی لغوی و اصطلاحی خسران، دیدگاه هایِ موجود در مورد خسران; بخش دوم، حوزه هایِ خسران: خسران نفس، مصادیق خاسران در قرآن، خسران خانواده، خسران اجتماع; بخش سوم، تعابیر گوناگون خسران در قرآن: خسران مبین، خسران دنیا و آخرت، خسران حقیقی; بخش چهارم، شناخت خاسران و ویژگی هایِ آنان; بخش پنجم، عوامل خسران: عوامل درونی، عوامل بیرونی; بخش ششم، آثار و نتایج خسران در دنیا و آخرت; بخش هفتم، زمان بروز و ظهور خسران: هنگام نزول عذاب، روز قیامت، ظهور امام زمان(عج); بخش هفتم، راه هایِ جلوگیری از خسران.

تحقیقی که به انجام رسید پژوهشی بود پیرامون بررسی محتواِیی روایاتی که در باره‌ی شخصیت حضرت مهدی علیه‌السلام صادر شده است. در فصل اول به بیان کلیات پرداختیم و واژگان کلیدی روایات، شخصیت و مباحث مرتبط با مهدویت را از نظر گذراندیم. در این فصل جایگاه امام نسبت به جهان هستی را مانند نسبت قلب به جسم انسان برشمردیم که اگر لحظه‌ای از حرکت باز بایستد وجود مادی انسان از حرکت باز ایستاده است. ارتباط «ولی» و «قطب جهان» با ممکنات دارای چنین تناسبی است که به اذن و اراده‌ی خدای تعالی صورت گرفته است و خلقت به سوی ممکن اشرف در حرکت است تا به موجود کامل‌تر بپیوندد. وجود چهارده معصوم علیهم‌السلام مقصد اصلی خلقت هستند و تقدیر پرودگار در این است که فیوض عام و خاص توسط این وجودها به سایرین برسد و آنان مجرای فیض باشند و توسط حضرات علیهم‌السلام ایصال برکات صورت بگیرد.

امنیت‌بخشی در جهان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جوامع بشری است؛ گرچه که امنیت به این شکل، مربوط به طیف‌ها و مسائل کوچکی می‌شود؛ اما باید دانست که بحث امنیت دارای ریشه‌ای خداوندی است، خداوند در زمین و آسمان واسطه‌های فیضی را قرار می‌دهد تا از نابودی مخلوقات خود جلوگیری کند؛ این واسطه‌های فیض نیز، با انتشارهدایت و رحمت الهی بر کل جهانیان آن‌ها را به ادامه زندگی سوق می‌دهند.حدیث امان، روایتی متواتر از امان‌بخشی نجوم به آسمان و ائمه اطهارb به زمین است؛ این حدیث در حقیقت از ولایت تکوینی امامj پرده برمی‌دارد و حجت ظاهر و حجت غائب را در این مقام یکسان می‌انگارد. این مقال از سخن در باب ولایت تکوینی و جایگاه امام معصومj در نظام هستی آغاز می‌کند و با نگاهی فراگیر به فواید امام غائبf و با بررسی فقه الحدیثیِ روایت امان، سعی بر یافتن شباهت‌هایی میان نجوم و ائمه j در امان‌بخشی به آسمان و زمین دارد.این پژوهش در گام بعدی احادیث مشابه را مطرح ساخته و با معرفی حدیث سفینه، حطه، حصن و... امام را با شروطی، امان‌بخش از آتش جهنم عنوان می‌کند.این تحقیق درمی یابد که گرچه امام عصر? هم اکنون از موقعیت تشریعی عینی برخوردار نیستند ، اما در جایگاه تکوین ، سیطره و حفاظت کل جهان بشر به ایشان سپرده شده است و حضرت اند که چون اقسام مختلف نجوم ( کواکب‏، بروج، شهاب و طارق و...)از آزار شیاطین جلوگیری می نمایند و راهنمایی همه جانبه انسان را برعهده گرفته اند و ایشان را در جهت تکامل به پیش می برند ؛گرچه گاهی این به مقصود رسیدن به همراهی دوسویه امام و مأموم نیازمند است.

«امید»، از مسائل مهم و اساسی در عرصه فرد و اجتماع است و برای بسیاری از مسائل اجتماعی نقشی محوری دارد؛ و محرک ذاتی و اصلی زندگی و عامل پویایی روان انسان است. بدیهی است، موضوع امید در ادیان، مخصوصا ادیان ابراهیمی که داعیه اصلاح فرد و اجتماع را دارند، به نحو ویژه ای مطرح گردد، این امید در ادیان ابراهیمی در سه مقوله اصلی: امید به آینده، امید به آخرالزمان، و امید به آمدن منجی، قابل دسته بندی است. به عبارت دیگر، آموزه های دینی مرتبط با موضوع امید در ادیان ابراهیمی در جهت ایجاد امید در این سه محور می باشد:1. امید به آینده: این آموزه ها در صدد ایجاد روحیه امید به آینده و عدم یاس از وضعیت موجود است.2. امید به آخرالزمان: این دوره میعادگاه امید بشر و از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در بخش اول آن، تاریکی و خطر و آسیب و در بخش دوم، سراسر نور و زیبایی و عدالت است.3. امید به آمدن منجی: این امید، بر آمدن فردی الاهی از نسل پاکان منطبق و متصور می گردد و نسبت به دو امید قبل از جایگاه ویژه ای برخوردار است؛ چون از طرفی مکمل مقوله امید است و از طرفی مهم ترین مصداق برای امید به آینده و آخرالزمان می باشد. امید به منجی است که پویایی و نشاط و معنابخشی در جامعه ایجاد می شود و پناهگاهی معنوی برای مردم و زمینه ساز رشد و تعالی بشر و محرکی برای نبرد با ظلم و ستم و انقلاب می گردد و تسکین دهنده ای قوی برای مصائب و مشکلات می باشد و طبعا از عوامل مهم انسجام اجتماعی به شمار می رود.بدیهی است هر کدام از ادیان که تصور واضح تری نسبت به امید و منجی ارائه کند، در رسیدن به کارکردهای فردی و اجتماعی موعود باوری، توفیق بیش تری (هم از لحاظ کمی و هم از لحاظ کیفی) می یابد. در این بین، مذهب شیعه، نسبت به مقوله امید نگرشی خاص و ویژه ارائه می کند که از همه ادیان و مذاهب متمایز است. این امید به آینده و آخرالزمان و منجی، در نگرش شیعی، در بسیاری از مسائل فردی و اجتماعی نقش محوری و کلیدی به خود گرفته است.

اعتقاد به مهدویت، ریشه در روایات فراوان اسلامی دارد و تضعیف این باور جز با رد و انکار روایات مهدوی میسر نیست. از این رو منکران مهدویت، نبود روایات مهدوی در صحیح بخاری را از دلایل اعتبار نداشتن این گرایش دینی دانسته اند. از آن جا که صحیح بخاری تنها یک روایت مجمل مرتبط با مهدویت دارد که در آن نامی از مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به چشم نمی خورد، به نظر می رسد در جریان تشدید سیاست های ضدعلوی عباسیان در دوره متوکل، بخاری از سیاست های آنان اثر پذیرفته و از این رو از نقل روایات مهدوی پرهیز کرده است. پایان منجی گرایی بنی عباس و تشدید دشمنی با آل علی علیهم السلام در جهت مشروعیت طلبی خلفای عباسی مهم ترین رویکرد سیاسی دستگاه حاکم در آن دوران به شمار می رفت. از این رو می توان هماهنگی عملی با جهت گیری دینی_ اعتقادی دستگاه خلافت، نقل روایات مهدوی در کتاب های حدیثی هم دوره صحیح بخاری، نقل اندک شمار روایات علویان از سوی بخاری و کوتاهی در نقل روایات فضایل اهل بیت علیهم السلام از جانب او را برجسته ترین شواهد اثرپذیری بخاری از این شرایط ذکر کرد.

تاکنون آثار بسیاری در زمینه وظیفه منتظران در دوران غیبت کبرا و بایسته های فرهنگ انتظار، منتشر شده است که بیشتر ناظر به تکالیف فردی و اخلاقی است، ولی درباره وظایف دولت اسلامی در پرتو فرهنگ انتظار، کمتر اثری دیده شده است. شاید در برخی اذهان چنین تصور شود که عهد غیبت، با عهد ظهور مهدی موعود تفاوت ماهوی دارد. از این رو، لازم است نخست اشکال هایی را که درباره اقتدا به سیره مهدوی وجود دارد بررسی کنیم. در این جا پاسخ به چند پرسش ضروری است:1. آیا بیان قرآن و روایات درباره وقوع چنین سیره ای در آینده، تنها نشان دهنده غایت نهایی سیر تاریخ بشری و برای امیدوارکردن او به ظهور تمدن اصیل و گستردة اسلامی است، یا افزون بر این، برای ما که بدان افق نرسیده ایم نیز پیامی عملی دارد؟2. آیا برنامه های عملی آن حضرت، که در روایات ما پیش گویی شده است، مربوط به تدابیر حکومتیِ آن زمان است، یا بیان گر اجرای احکام ثابت اسلام؟3. در برخی روایات، وظیفه منتظران، عزلت و خانه نشینی و پرهیز از ورود به جریان های سیاسی و اجتماعی بیان شده است. در روایاتی دیگر، آن حضرت از آوردن دینی جدید سخن گفته است. آیا همه این نصوص، بیان گر جایز ندانستن اقتدا به سیره مهدوی نیست؟4. آیا می توان به روایاتی که سیره آن حضرت در آینده را بیان می کند، اعتماد کرد؟ چه بسا این روایات، سیره قطعی حضرت را نشان ندهد و بر اساس رفتار مردم در زمان ظهور، بدا حاصل شود و در نتیجه، اقتدا به سیره پیش گویی شده آن حضرت ممکن نباشد.5. سیره معصوم، در صورتی قابل تاسی است که بیان گر ویژگی هایی برای شخص معصوم نباشد، چه بسا روایات عصر ظهور مبین خصائص المهدی در سیره حکومتی اش باشد. در این صورت، نمی توان از رفتار آن حضرت الگو گرفت، بنابراین، باید نخست این ویژگی ها را شناسایی کرد و در غیر آن، از تاسی به سیره حضرت سخن گفت.پاسخ اصولی به این پرسش ها، اشکال های مبنایی در اقتدا به سیره مهدوی را برطرف می کند. با مراجعه به نصوص موجود، این شاخصه ها در سیره آن حضرت دیده می شود: احیای کتاب و سنت، مبارزه با بدعت ها، عدالت گستری، تامین رفاه، نشر علوم و آگاهی بخشی، به کارگیری صالحان، عزت بخشی به مومنان، مبارزه ریشه ای با فاسدان، جهانی سازی تمدن اسلامی و تحقق امت واحد اسلامی.