آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

«شخصیت‌شناسی مدعیان» حوزه‌ جدیدی است که به شاخصه‌های رفتاری، عوامل و بسترهای پیدایشی آنها و رویکردهای اجتماعی مدعیان می‌پردازد. «شخصیت» بیانگر آن دسته از ویژگی‌های افراد است که شامل الگوهای ثابت فکری، عاطفی و رفتاری آنهاست. شناخت ویژگی‌های شخصیتی «مدعیان» و زمینه‌های بروز ادعای‌شان، اهمیت بسیاری دارد، چراکه این امور بنیادین، شخصیت‌شان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و آنها را وادار می‌کند شخصیت واقعی‌شان را فراموش کرده و برای خودشان شخصیتی دروغی بسازند. البته گاهی ادعای شخص مدعی، در روان و روحیات و گاهی هم در شخصیت منحرفش ریشه دارد، و گاهی هم معجونی از هردوست. گفتنی است، شناسایی ریشه‌های فکری و عملی، درمان و مقابله با این پدیده شوم را آسان خواهد کرد.

آموزه مهدویت به عنوان ارزش مندترین باور در فرهنگ سترگ پیشوایان معصوم علیه السلام، دارای وازگان، اصطلاحات و ترکیب‌های ویژه ای است که برخی هماهنگ معارف این باور، معنایی خاص پیدا کرده است. در این پژوهش تلاش شده تا با پاسخ به این پرسش که شعار« البیعة لله» که این روزها فراوان در مقوله نشانه های ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بدان توجه می شود، به چه معناست؟ سرآغاز به کارگیری آن با توجه به منابع در دست، کجا بوده است؟ در چه روایاتی؟ با چه اندازه اعتبار نقل شده است؟ این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی، انتقادی سامان یافته و بر حسب دست آورد یا نتیجه پژوهش از نوع بنیادین و از لحاظ هدف تحقیق از نوع اکتشافی و به لحاظ نوع داده های مورد استناد، پژوهشی کمی - کیفی به شماره می آید که «تحلیل واژگانی موجود در منظومه آموزه های مهدوی را برای فهم ژرف این آموزه ها امری بایسته می داند». بی ترید یافته های نو در این بررسی که امتیاز این پژوهش است و در کمتر نوشتاری پیش از آن می تواند سراغ داشت، نشان می دهد شعار«البیعة لله» به عنوان نگاشته پرچم امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در هیچ سخنی از معصومین علیهم السلام نقل نشده است و فقط به عنوان ندای جبرئیل در برخی روایات آمده است.

عدالت گستری مهدوی به عنوان ارزشمندترین ره آورد عصر ظهور، است. یکی از راه های درک این تعبیر و شناخت ابعاد و عمق آن، بررسی همه جانبه از تعبیر «ظلم بشری» پیش از ظهور است؛ زیرا تعابیر «عدالت» و «قسط» با «ظلم» و «جور» جایگزین یکدیگرند. مقوله «ظلم» در مصادر فریقین به سه نوع تقسیم شده است؛ ظلم نابخشودنی، ظلم غیر واگذاشتنی و ظلم بخشودنی. چون در ماهیت این سه نوع ظلم درنگ کنیم ریشه همه آن ها را در شرک خفی و جلی انسان با غفلت او از یکتاپرستی می یابیم، پس عدالت بعد از ظهور، نقطه مقابل شرک، در توحید شناسی و توحیدگرایی است. عصر ظهور، عصر تجلی حقیقت توحید و ظهور حقیقت در عالم است و آینده بشریت دین داری خواهد بود و زمین از آن بندگان صالح خداست. از راه های رسیدن به توحید در روایات، معرفت امام است. این مقاله به دنبال بررسی چگونگی رسیدن انسان ها به معرفت توحیدی از رهگذر معرفت امام در عصر ظهور است و به این نتیجه می رسد که معرفت امام به معرفت توحیدی هم طریقیت دارد و هم موضوعیت. هر چند در عصر غیبت رسیدن به این معرفت امکان دارد؛ ولی در عصر ظهور که عصر غالب آمدن دین ولایی بر جهان هستی است، با حضور امام تحقق می یابد و کل بشر به سهم خود به معرفت توحیدی نائل می آید و امام با سیره گفتاری و سیره ولایی خود باعث معرفت توحیدی می شود.

بررسی های جامعه شناختی و تاریخی گویای آن است که «امنیت»، برجسته ترین نیاز هر جامعه، در هر زمان است و از این رو نخستین چشم داشت انسان ها از حاکمان است؛ که ابعاد گوناگون و گسترده ای را به خود اختصاص داده است. تاثیرپذیری امنیت از فرهنگ، اقتصاد، و جمعیت و نیز تاثیرگذاری آن بر همه شئونات و گستره زندگی انسانی، به آن نقش و کارکردی ویژه داده است. از این رو به روشنی می شود گفت یکی از پایه های بنیادین و ریشه ای در پیشرفت و توسعه در جامعه و نیز از بنیان های شکل گیری و استمرار حکومت، امنیت است؛ و نیز ابعاد آن، _ امنیت فردی و اجتماعی _ به عنوان سنگ زیربنای زندگی فرد و جامعه و پیش شرط هرگونه رشد، رفاه و ارتقای مادی و معنوی به شمار می آید. در پس همه حکومت هایی که تا کنون شکل گرفته و پس از این شکل خواهد گرفت، حکومت جهانی و عدالت گستر حضرت مهدی _ به عنوان فراگیرترین حکومتی که مردم در انتظار آن هستند _ نیز از این رویه بیرون نیست و در این حکومت جهانی برای رسیدن به آرمان بزرگ شایستگان و فرجام سعادت بخش زندگی، فراهم شدن امنیت فراگیر، از ارزش ویژه و والایی برخوردار است. در برخی روایات، نمادها و نمودهایی برای این فراهم شدن و فراگیری، بیان شده است. مانند: زندگی مسالمت آمیز برخی درندگان با برخی حیوانات. که به نظر می رسد این سخنان بیشتر تحت تاثیر نوشته های اهل کتاب و از مسیر منابع اهل سنت منتقل شده است. در این مقاله تلاش شده تا با ره گیری برخی سخنان ادعای یادشده، روایات در این باره بررسی و نقد شود که ره آورد آن اذعان یافتن به وارداتی بودن نمادهای روایی امنیت از متون غیراسلامی و به ویژه اهل کتاب بود.

جنبش پنطیکاستی در دهه 1990م و با تاکید بر مسئله آخرالزمان، نزول روح القدس و ظهور عطایا، به عنوان سند حقانیت و نشانه نزدیک شدن عصر مسیحایی، ظهور کرد. پنطیکاستی ها معتقد بودند که پس از گذشت هفت سال رنج و محنت، آخرالزمان و عصر ظهور شروع خواهد شد و کلیسا عروسش (مسیح) را ملاقات خواهد کرد. از این رو با جدیت به تبشیر عصر ظهور روی آوردند. پس از گذشت چند دهه از آغاز جنبش و نیامدن مسیح، موجی از نومیدی در میان پنطیکاستی ها شکل گرفت. از این رو برای کنترل اوضاع، تفسیر جدیدی از عصر ظهور ارائه دادند. در همین راستا، با اتخاذ رویکردها و عملکردهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی بر آن شدند تا با فراهم آوردن مقدمات تشکیل کلیسای جامع مسیحی، به بازگشت مجدد مسیح سرعت بخشند. این نوشتار درصدد است تا با روش توصیفی _ تحلیلی پس از معرفی آخرالزمان شناسی پنطیکاستی و ابعاد مختلف آن، ادعای تشکیل کلیسای جامع و رویکردهای پنطیکاستی را به چالش بکشاند.

گرچه مسئله مهدویت و ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در آخر الزمان مورد اتفاق و اجماع شیعه و اهل سنت است، ولی در برخی از موضوعات مربوط به آن حضرت، اختلاف نظرهایی بین فریقین وجود دارد. یکی از موارد اختلافی، بحث درباره نسب امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است. اجماع شیعه و برخی از اهل سنت با استناد به احادیث متواتر آن است که آن حضرت از نسل رسول خدا صلی الله علیه و آله و از ذریه حضرت فاطمه زهراعلیها السلام و از اولاد امام حسین است. هم چنین معتقدند وی فرزند امام حسن عسکری علیه السلام می باشد. ولیکن برخی از اهل سنت، به ویژه آن هایی که در مخالفت و حتی دشمنی با پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام ابا و امتناعی ندارند، گاهی شبهه می کنند که وی از تبار عباس بن عبدالمطلب است، نه از عترت و اهل بیت علیهم السلام. گاهی می گویند وی از نسل امام حسن مجتبی علیه السلام است، نه از نسل امام حسین علیه السلام. هم چنین می گویند نام پدرش عبدالله است، نه امام حسن عسکری علیه السلام. آنان چنین شبهاتی را مستند به برخی از روایاتی نموده اند که با بررسی سندی و دلالی آن ها ثابت خواهد شد، که جملگی مرسل و مرفوع بوده و با انگیزه های خاصی توسط معاندان در طول تاریخ (به ویژه در عصر عباسیان) جعل و وضع شده اند و از منظر فریقین (شیعه و کثیری از اهل سنت) غیر قابل اعتبار و اعتنا بوده و اخبار موضوعه محسوب می گردند.

آموزه مهدویت از آموزه های اصیل اسلامی است که تقریبا مورد اتفاق شیعه و سنی است. علیرغم اتفاق نظر در اصل این آموزه، عده زیادی از علمای اهل سنت باور به تولد آن حضرت ندارند و تولد آن حضرت را موکول به آخرالزمان کرده اند. اما تعداد زیادی از علمای اهل سنت باور به تولد آن حضرت دارند. این تحقیق با روش توصیفی _ تحلیلی در صدد برآمد تا علل و زمینه های پذیرش تولد آن حضرت از سوی این دسته از علماء را بررسی کند. نتایج حاصله حکایت از آن دارد مذهب فقهی خاص (شافعی و حنفی)، گرایش به تصوف و عقل مداری از زمینه های اصلی پذیرش تولد حضرت، توسط علماء اهل سنت بوده است.

المهدى(عج) به زبان عربى اثر سيد‌‎صدرالدين صدر (1299- 1373ق) مى‌باشد. اثر، مجموعه روايات و احاديث از منابع اهل سنّت در تبيين انديشه مهدويّت و اوصاف امام دوازدهم است. مؤلف در مقدّمه، سبب تألیف را اين گونه بيان مى‌كند: در جلسه‌اى كه بعضى از برادران فاضل و دانشمند شركت داشتند، گفتگو درباره انواع و اقسام حديث مطرح شد تا اين كه ذكر مهدى منتظر به ميان آمد. بعضى از حاضرين در جلسه در خصوص نظر اهل سنت در اين باره جويا شدند كه آيا از طريق ايشان احاديثى وارد شده كه با اخبار و احاديث شیعیان موافق باشد؟ و آيا علماء آنان كتابى در اين موضوع تألیف نموده‌اند؟ شركت كنندگان در جلسه تقاضا نمودند كه شمارساله‌اى در اين باره تهيه و تنظيم نمائيد و اثر حاضر را در اجابت از درخواست آن عزيزان به نگارش درآوردم. پايان نگارش اثر، 14 صفر 1358ق در آخر كتاب رقم خورده است. فطرت بشرى، از ستم و بيدادگرى بيزار و دوست دار عدالت، خواهان عدل و انتظار برقرارى آن را دارد. و چيزى را كه همه افراد بشر جوياى آن هستند، به طور يقين وجود پيدا خواهد كرد و روزى خواهد آمد كه بشر به اين خواسته فطرى خود برسد. حال اين سوال مطرح مى‌شود، شخصى كه مى‌خواهد بشر را به اين هدف عالى برساند و اين رهبر عدل جهانى بايستى داراى چه شرايط و ويژگى‌هايى باشد؟ و اين شخص چه كسى مى‌باشد؟ اين همان مهدى موعود در فرهنگ اسلامى مى‌باشد كه خداى بزرگ او را ذخيره نگه داشته تا روزى كه اراده‌اش تعلّق گيرد، حضور پيدا كند و خواسته فطرى بشر را جامه عمل بپوشاند. مؤلف در يك مقدّمه، هشت فصل و يك خاتمه و ساماندهى مناسبى كه بين اجزاء اثر به وجود آورده با بهره‌گيرى از آيات، مستندات تاريخى و بخشى از احاديث شريف و روايات از رسول اكرم اسلام، اهل‌بيت گرامى ايشان(ع)، ياران و پيروان آن حضرت كه از طريق اهل سنّت نقل شده، هم چنين آثار و نقل قول‌هايى از علماى ايشان درباره امام عصر(عج) كوشيده تا سيماى امام زمان(عج) را از هنگام ولادت تا زمان غيبت كبرا و تا زمان ظهور به تصوير بكشاند. مؤلف در ابتدا با نظر اجمالى به منابع غير شيعى، مسئله مهدى(ع) را از مسائلى مى‌داند كه احاديث متواتر درباره آن وجود دارد. وى با مرورى بر آيات ناظر بر موضوع، به نقل روايات مربوط به نسب، پدران و نياكان امام زمان(ع)، داستان ازدواج امام حسن عسکری(ع) با نرجس خاتون و تولد امام زمان(ع) مى‌پردازد. در ادامه از صفات ظاهرى و اخلاقى، مقام و منزلت و طول عمر، اخبار وارده در غيبت، فلسفه غيبت و چگونگى بهره‌گيرى از امام(ع) سخن گفته مى‌شود. مؤلف در علل غيبت امام(ع)، دلايلى را از جمله تاديب و مجازات مسلمانان، آزاد بودن در دعوت و استقلال در كار، كامل نمودن نفوس و اصلاح آن و امتحان و آزمايش مردم ذكر مى‌كند. در ادامه، غيبت‌هاى مشابه غيبت امام عصر(عج) را از انبياى پيشين آورده است.در پايان ضمن بررسى سندى احاديث و اخبار مربوط به نشانه‌هاى آسمانى آخرالزمان و عصر ظهور، مسائل و بحران‌هاى اجتماعى و قيام‌هاى قبل از ظهور امام(ع)، روايات صحيح را انتخاب و برخى علائم قيام امام عصر(عج) را ذكر نموده است. در فصول پايانى، ظهور حضرت مهدى(ع) با طرح مباحث مربوط به آن چون انتظار، محل و چگونگى ظهور، ياران، سيره، اعمال اصلاحى، فتوحات و مدّت حكومت آن حضرت ادامه مى‌يابد. در خاتمه، مؤلف ليستى از كتب و منابعى كه در تألیف از منابع اهل سنّت سودجسته، براى اطلاع خوانندگان ارائه مى‌دهد.

اندیشه مهدویت از صدر اسلامبراساس احادیث نبوی در میان مسلمانان مطرح بوده است. اعتقاد به مهدی در بیشتر فرق اسلامی به چشم می‌خورد. ابعاد مختلف این اندیشه نقطه اشتراک و افتراق بسیاری از فرق محسوب می‌شود. رسالت اصلی این نوشتار، بررسی نقش اندیشه مهدویت در شکل‌گیری فرق اسلامی تا پایان عصر حضور می‌باشد. جامعه عصر حضور شاهد ظهور مهدی‌های بسیاری بود. این امر بازتاب‌های گوناگونی را به دنبال داشت که به نوبه خود موجب پیدایش عقاید مختلف در میان اقشار جامعه می‌شد.در این پژوهش ضمن شناسایی فرق مدعی مهدویت درمنابع کلامی، اصلی‌ترین مؤلفه‌های اندیشه مهدویت مورد بحث و بررسی اجمالی قرار خواهد گرفت. سپس با در نظر گرفتن زمینه‎های سیاسی-‎ اجتماعی و فکری-‎فرهنگی، به تاثیر اندیشه مهدویت در شکل‎گیری فرق پرداخته خواهد شد¬. از آنجا که اندیشه مهدویت بر اساس وعده پیامبر(ص)، منادی عدالت‌گستری مهدی موعود بود از این رو گسترش ظلم و ستم و اختناق و ناامنی در جامعه سبب می¬شد مردم به اندیشه مهدویت به عنوان راه نجات اقبال نمایند¬. در این میان برخی افراد با سوء‌استفاده از موقعیت پیش آمده، سعی در بهره‌برداری از اندیشه مهدویت و جلب توجه مردم به سوی خود داشتند که به این وسیله زمینه شکل‌گیری فرقه‌های مختلف فراهم آمد‌.

مقاله حاضر عهده‌دار بررسی این مسئله است که بودونبود کثرت ادیان در آینده، در تعیین سرنوشت ادیان ونجات پیروان آن‌ها چه نقشی دارد. به‌ علاوه می‌کوشد به بررسی کثرت ادیان و نجات بخشی امام مهدی(عج) در آموزه‌های مهدویت بپردازد. این پژوهش، نخست، از منظر عقلی به تحلیل و بررسی کثرت حقانیت، با توجه به واقعیت غایی (خدای فلسفی) و کثرت نجات، مبتنی بر تحول در کثرت‌گرایی دینی «جان هیک» پرداخته؛ آن‌گاه ازمنظر نقلی و عقلی برخی آیات و روایات درباره نجات بر پایه شئون وجودی امام مهدی(عج) را موردبررسی قرار داده است و به این نتیجه می رسد که کثرت‌گرایی دینی هیک با ساختار متناقض، در توجیه مدعای کثرت حقانیت ادیان و نجات بخشی یکسان آن‌ها ناتوان است. از طرفی، بر اساس آموزه‌های مهدویت، از یک‌سو شأن هدایت‌گری و نور امامتِ امام مهدی(عج) سبب تحقق هدایت کامل و ظهور سیطره اسلام می‌شود و از سوی دیگر، آن حضرت با داوری میان پیروان ادیان با نفی کثرت ادیان حقانیت اسلام را اثبات می‌کند. همچنین با هدایت همه حق‌طلبان سبب نجات همگانی می‌گردد و نجات بخشی امام مهدی(عج) با کارکردهایی مانند؛ جمعی، فردی، مادی، معنوی و کیهانی به انجام می‌رسد.