آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مقطع تاریخی امامت امام باقر علیه السلام یکی از ناشناخته‌ترین دوره‌های تاریخ اسلام است. در این میان چگونگی ارتباط امام باقر علیه السلام با عمر بن عبدالعزیز، خلیفه اموی، و ارزیابی عملکرد او در قبال علویان از پیچیدگی ویژه‌ای برخوردار است. بررسی و تحلیل این موضوع، از یک سو، به شناسایی و ارزیابی شخصیت عمر بن عبدالعزیز کمک می‌کند، و از سوی دیگر، سیره سیاسی ائمه معصومین(علیهم­السلام) و تدابیر حکیمانه آنها را در شرایط مختلف و در مواجهه با شخصیت‌های گوناگون سیاسی نشان می‌دهد و خود می‌تواند موجب توسعه اندیشه سیاسی به ویژه اندیشه سیاسی شیعی گردد. برای بررسی این مسئله در این مقاله، به بیان مشخصات فردی عمر بن عبدالعزیز، عملکرد او پیش از دوران خلافت و در دوره خلافت، رفتارش با علویان و شخصیت عمر از نگاه امام باقر علیه السلام و برخی پرداخته شده است.

گرایش به جمع یکی از نیازهای بشری می باشد و انسانها برای برآوردن حاجات خویش نیاز به دیگران دارند. جمع گرایی ترجیح هر عملی به طور جمعی، یعنی عملی که در حیطه ی رابطه من و دیگری است، می باشد. جمع گرایی یا گرایش به جمع، یکی از مباحثی است که در متون دینی از جایگاه ویژهای برخوردار بوده و از بنیادی ترین مباحث اندیشه اسلامیبه شمار می رود. بر فرهنگ اسلام روح جمع گرایی مثبت حاکم است و این در جای جای آیات قرآن به چشم می خورد. در فرهنگ روایات نیز در بیان ارزش و جایگاه رفتارهایی که خیررسانی به جمع و دیگران را در بردارد آثار و پاداش بسیاری بیان شده است به گونه ای که پر ارجترین عملها در امر منفعت و خیر رسانی به جمع و جامعه بیان شده است. در این رساله نقش جمع گرایی در تکامل انسانی از منظر امام باقر (ع) برّرسی می گردد. بدین منظور تمام روایات امام باقر (ع) که در مسند الامام الباقر (ع) آمده است مطالعه و روایات دال بر جمع گرائی از آن استخراج گردید سپس مجموعه روایات که بالغ بر 1400 روایتمی باشد در ذیل عناوین مختلف جمع گرائی دسته بندی و در مرحله ی بعد با برّرسی روایات، ذیل هر عنوان به دسته بندی آن به زیر مجموعه های مختلف پرداخته شده و سعی بر آن است که مباحث با بیان خود امام (ع) تبیین شود. در مواردی که از امام (ع) روایتی در موضوعی به تکرار آمده یک روایت نقل و به سایر روایات ارجاع داده شده است.

انسان کامل، همان عالیترین تجلی الهی است که به مقام خلافت الهی برای هدایت انسان ها به مسیر کمال هدایت، دست یافته است. او ظهور رحمت واسعه الهی است که در تمام حقایق عالم کبیر و جهان خلقی بسط یافته و موجب پیدایش، بقاء وتکامل موجودات است و خداوند او را مظهر اسماء و واسطه فیض و فعل خود قرارداده است. انسان کامل مظهر اسم "هادی" خداوندی است. از اینرو، هدایت فقط به دست او صورت می پذیرد. این مقاله که به صورت توصیفی _ تحلیلی نگارش شده، با استفاده از روایات امام باقر(ع) به مهمترین نقش انسان کامل، یعنی هدایت تشریعی و تکوینی سالک به سوی کمال مطلق می پردازد یافته های تحقیق نشان می دهد که جایگاه انسان کامل و مقام ولایت، حاصل شهود فناء تام اراده، علم و ذات خود و همه هستی در اراده، علم و ذات حق است و اصل این فناء تام برای "حقیقت محمدیه" محقق است. عالی ترین تجلی حقیقت محمدیه در ولایت علی (ع) و اولاد طاهرین ایشان است، که همانا این ولایت "صراط مستقیم" و اساس تمام نبوت ها و رسالت هاست. از نگاه امام باقر(ع) انسان کامل همان اراده، علم و کمالات بروز یافته الهی است که به خلافت از خداوند در هستی، رتق و فتق امور می نماید. و هدایت به سوی حق مهمترین مسئولیت است که منحصرا در اختیار اوست زیرا او حقیقت "صراط مستقیم" است. "اهدناالصراط المستقیم" (الحمد/6). از اینرو، اولین و آخرین فرد به وسیله او هدایت می شود. حقیقت انسان کامل یک حقیقت واحد است که در هر عصری به مقتضای همان عصر جلوه می کند. اعتقاد و ایمان به یکسانی ائمه از کمالات دین و اطاعت از آن ها، اطاعت از پیامبر و خداست.

در این پژوهش، روایاتی از امام باقر علیه السلام جمع آوری شده که آیه یا آیاتی از قرآن در آنها به نوعی تجلی کرده است. سپس این روایات مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. تجلی قرآن در کلام امام باقر علیه السلام به صورت استشهاد، استناد، تلمیح، اقتباس و بیان مصداق است. هدف از این پژوهش آشنایی با شیو? استفاد? امام باقر علیه السلام از قرآن، در گفتار است. و نیز شناخت دقیق موضوع این روایات و تفسیر آیاتی که در آن هایذکر شده و رابط? میان آیات مذکور با متن روایت است. فصل اول این پژوهش، کلیاتی است پیرامون موضوع تحقیق و اهمیت آن. در این تحقیق ‎91 حدیث بررس شده که در سه فصل، موضوع بندی شده است. فصل دوم: ‎41 حدیث با موضوع عقاید، شامل بخش های مختلف:(خداشناسی، پیامبر شناسی، امام شناسی و معاد) است. فصل سوم: ‎22 حدیث با موضوع های فقهی شامل احکام عبادات، معاملات، ارث، ازدواج و طلاق است. فصل چهارم: ‎28 حدیث با موضوع های اخلاقی شامل توبه، صبر، روابط اجتماعی، مهربانی، نیکی به خویشان، توکل، یاد خدا، عدالت و ... است. در پایان به نتایج به دست آمده از تحقیق، پرداخته شده است. منبع جمع آوری روایات، تفسیر نور الثقلین است. و منابع تحلیل متن روایات، تفسیر المیزان، التبیان، مجمع البیان، تفاسیر فقهی، تفاسیر و شروح کافی و کتب اصیل لغت و کتب اعتقادی و اخلاقی است./