آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در قرآن کریم خصوصیات و ویژگی های گروه های انسانی مختلفی که دارای عقیده و روش خاصی هستند بیان گردیده است که با کمی دقت و جست و جو می توان این گروه ها و دسته ها را بر اساس خصایص و ویژگی های آنان شناسایی و دسته بندی نمود و نحوه تفکر و عملکرد آنان را در طی قرون گذشته مورد بررسی قرار داد و از لحاظ تاریخی و اجتماعی در مورد آنان شناخت لازم را به دست آورد. یکی از این گروه ها که در طول تاریخ و در میان ملل مختلف با اندکی تفاوت در برابر اصول الهی و یکتاپرستی و اعتقاد به معاد ایستادگی کرده اند که در قرآن از آنان با نام ملأ یاد شده است. این مقاله به بررسی ویژگی های این گروه آنچنان که در قرآن بیان شده است می پردازد.

قرآن کریم در جهت اهداف هدایتی و تربیتی خود از داستان و عناصر داستان استفاده کرده است. مطالعات جدید در حوزه نقد ادبی راه را برای تحلیل و واکاوی بهتر این داستان ها گشوده است. در طی ماجراهای داستان های قرآن، مخاطب در متن حوادث قرار می‌گیرد و جریان‌ها برای او عینیت پیدا می‏کند. داستان گاو بنی اسرائیل یکی از داستان‌های قرآن است که اهمیت هنری ویژه ای دارد. در این داستان، عناصر به گونه‌ای هنرمندانه، زیر چتر عنصری به نام پیرنگ با هم تلفیق می‌شود. پیرنگ این داستان از الگویی پیروی می‌کند که امروزه نیز در عرصه داستان‌پردازی مطرح است. این داستان به طرز نمایشی نقل می‌شود تا خواننده در جریان فراز و فرودهای قضیه کشته شدن یک فرد قرار گیرد و لحظات هیجان انگیز داستان را با شخصیت‌های داستان تجربه کند. این مقاله به استخراج پیرنگ اصلی داستان و تحلیل جلوه های هنری آن به کمک واکاوی عناصر داستان اختصاص دارد.

هدف پژوهش حاضر، بررسی داستان موسیg و خضرg مبتنی بر آموزش تفکر مراقبتی براساس آموزه‌های فلسفه برای کودکان است تا بتواند کاربرد داستان‌های قرآنی را به منظور چگونگی آموزشِ تفکر از جنس مراقبتی بازگو نماید.روش پژوهش از نوع توصـیفی-تحلیلی است. نمونه موردی شامل آیات 60 تا 82 سوره کهف و تفاسیر مربوطه می‌باشد که فاکتورهای تفکر مراقبتی از جمله تفکر ارزش‌گذاری، عاطفی، فعال، هنجاری و همدلانه را در خود دارد. یافته‎های تحقیق، داستان فوق که خود حاوی سه داستان پندآموز و تفکر برانگیز از نوع استاد-شاگردیست را در زمره داستان‎هایی با قابلیت حضور فاکتورهای تفکر مراقبتی و آموزش از طریق آن برشمرده است. همچنین دارا بودن ویژگی‎های پرسش و پاسخ در متن داستان و چالش‎های موجود در مسیر تجربه اندوزی، یادگیری و رشدِ تکاملیِ شخصیتِ حضرت موسیg در پایان داستان را برای آموزش کودکان مناسب می‌داند. به نظر می‎رسد بررسی چنین داستان‎هایی از جنس دیالوگ‎های احساسی و عقلانی که ارکان تشکیل‎دهنده تفکر مراقبتی از منظر فلسفه برای کودکان را در خود دارد، برای رشد و تکاملِ پرورش این جنس از تفکر در کودکان سودمند باشد. در نتیجه‎گیری حاصله از یافته‎ها، به دو معنا از تفکر مراقبتی می‎رسیم، نخست اینکه متوجه آنچه می‎اندیشیم باشیم و دیگر آنکه متوجه نحوه اندیشیدنمان باشیم.

قرآن¬کریم با بیان داستان حضرت موسی و خضر علیهما السلام، به انجام اعمالی توسط حضرت خضر اشاره می کند که به¬ظاهر برخلاف شریعت¬الهی است و اعتراض موسی (ع) را در پی دارد. علارغم اینکه برخی مفسرین با این سخن که حضرت خضر مکلف به نظام تشریع نبوده، اعمال ایشان را توجیه نمودند، به نظر، حضرت مکلف به نظام تشریع بوده¬است، لکن برخورداری او از دانش¬خاص، موجب شد برخی اعمال او به نظر حضرت موسی خلاف شرع جلوه نماید، هرچند با توضیحات بعدی حضرت خضر آن تصور اصلاح شد. در خصوص تخریب کشتی به دلیل قاعده اهم و مهم و اذن فحوی و نیز قاعده احسان، عمل ایشان مشروع است و در مورد قتل جوان نیز چون با توجه به قراین موجود در آیات مربوطه و برخی روایات، مقتول،¬مکلف¬و¬کافر بوده¬است، قتل او جایز بوده¬است. نیز علی¬رغم اختلاف در خصوص حجیت علم قاضی، همگان بر حجیت علم¬امام و نبی به جهت عصمت متفقند. بنابراین حضرت خضر به دلیل نبوت، در مقام قضاء، علم او حجت بود و می¬توانست طبق آن دانش، حکم الهی را اجرا نماید، و تردیدی نیست که علم حضرت خضر دارای ماهیتی الهی و متفاوت از علوم غریبه¬ی غیر متعارفی است که قاضی نمی¬تواند براساس آن قضاوت نماید.

در حوزه مباحث کلامی در بحث نبوت انبیا?بحث عصمت از جایگاه ویژه‌ا‌‌ی برخوردار است. چون غرض از بعثت انبیا?تکامل و سعادت بشر است و این هدف بدون عصمت انبیا ? محقق نمی‌گردد. عصمت انبیا ? با دلایل عقلی و نقلی به اثبات رسیده است. اما در این میان آیاتی وجود دارد که ظاهر آنها با مسئله عصمت سازگاری ندارد و این امر موجب شده مخالفان عصمت آن را دستاویز خود قرار داده و در ظاهر مسائلی را به پیامبران از جمله به حضرت موسی ? نسبت دهند کهبا ساحت مقدس آن بزرگواران همخوانی ندارد. ازجمله قتل، خشم و غصب، خوف، نسیان، ذنب، توبه و... البته با وجود دلایل قطعی عصمت، این آیات نیازمند تفسیر و تاویل هستند. و لذا دفع شبهات از آیات، ضرورتی علمی است که نمی‌توان به راحتی از کنار آنها رد شد. این رساله در سه فصل، به شبهات عصمت حضرت موسی ? از طریق مفسرین و متکلمین و روایات پاسخ گفته و ضعف شبهات مخالفان عصمت را روشن نموده است. در بخش نخست این رساله، مباحثى همانند معنای عصمت، دلایل وجوب عصمت، منشأ عصمت، مراتب عصمت و... بررسی شده است. بخش دوم و سوم این نوشتار آیاتی از قرآن ذکر شده که همگی مربوط حضرت موسی ? است. این آیات دارای عناوینی هستند که برخی به ظاهر آنها تمسک جسته و شبهاتی را مطرح نموده‌اند. نوشتار حاضر ضمن بررسی شبهات از طریق مفسرین و متکلمین و روایات به آنها پاسخ گفته است. و این شبهات را مردود دانسته و عصمت را برای حضرت موسی? ثابت می داند.