آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از این پایان نامه و با یاری گرفتن از نظریه های روائی سعی در بومی سازی این نظریه ها و پیدا نمودن نظریه هائی مربوط به قصص قرآن است. به همین دلیل داستان حضرت موسی که در کتاب تورات نیز به طور مفصل حکایت شده انتخاب شده است تا با بررسی تطبیقی این دو داستان در تورات و کتاب قصه های قرآن، برگرفته از تفسیر نمونه، ساختار روایی یک داستان الهی مکشوف شود. به همین منظور در بخش اول این مقاله از این موقعیت های روائی سخن خواهیم گفت؛ و و آنگاه در ادامه مسئله پیرنگ و مربع معنائی را در این روایت ها مورد بررسی قرار خواهیم داد. و در بخش نتیجه گونه شناسی بدست آمده از این پژوهش را که در ارتباط با این قصص است ارائه خواهیم داد. قصه های موجود در کتاب های الهی با وجود شباهت های زیاد با قصه های عادی ، دارای تفاوت های زیادی هستند. به طور مثال، قصههای الهی حقیقی است و هیچ یک از آن ها ساختة تخیل و ذهن بشر نمیباشد. اما همانطور که در طول تاریخ به اثبات رسیده است ، بجز قرآن کریم که یکی از معجزاتش مصونیت در برابر انحراف است ، تمامی کتب الهی دارای بخش هایی است که بشر به آن اضافه کرده و گاهی قسمت های مختلف آیات الهی را به خاطر مسایلی حذف نموده است

این پایان نامه از سه بخش تشکیل شده است: بخش اول، اهمیت قصه در قرآن، غرض از قصه و شیوه های نقل آن قصه حضرت موسی (ع) در قرآن و روایات.بخش دوم، قصه حضرت موسی (ع) در تورات. بخش سوم، مقایسه داستان حضرت موسی (ع) در قرآن وتورات. در پایان این بخش آیات قرآن در خصوص داستان حضرت موسی (ع) تنظیم شده اند.

این پایان نامه مشتمل بر سه فصل است. فصل اول باعنوان تربیت و قصص قرآن، شامل مباحثی است درتعریف تربیت، الگوگیری از زندگی انبیاء و کمالات نفسانی و فضائل اخلاقی و صفات مشترک حضرت ابراهیم (ع) و حضرت موسی (ع). فصل دوم حاوی نشانه ها و روشهای تربیتی در زندگی حضرت ابراهیم(ع) است و سرانجام در فصل سوم، نشانه ها و روشهای تربیتی در زندگی حضرت موسی (ع) بررسی شده اند.

اریک فروم، روان­شناس آلمانی است که همانند اغلب روان­شناسان تعریفی سازمان­یافته و یکپارچه از انسان ارائه می‌دهد. به اعتقاد او شخصیت انسان تحت تاثیر نیروهای اجتماعی و فرهنگی که در محدوده‌ی فرهنگ بر او تأثیر می‌گذارد و نیروهای کلی که در طول تاریخ بر بشریت تأثیر گذاشته‌اند، قرار دارد؛ بنابراین، انسان میان دو نیروی خیر و شر که فروم از آنها به نام‌های رشد و تباهی یاد می‌کند، سرگردان است؛ دو نیرویی که در تعیین چگونگی شخصیت بشر دخیل هستند. قرآن کریم نیز به طور خاص به بیان سرگذشت انسانهایی که نیروی خیر بر آنها فائق آمده و یا آنهایی که نیروی شر بر اراده و اعمالشان مسلط گشته است، می‌پردازد تا آنها عبرتی برای دیگران باشند؛ از این رو، نگارندگان در این پژوهش به روشی توصیفی – تحلیلی و با استفاده از نظریه‌ی رشد و تباهی اریک فروم درصدد بررسی حالتهای رفتاری شخصیت حضرت موسی (ع) و فرعون برآمده‌اند تا به ویژگی‌های درونی و بیرونی که نشان دهنده‌ی مسیر تعالی در حضرت موسی (ع) یا تباهی در فرعون شده است، دست یابند. از یافته‌های تحقیق استنباط می‌شود که نشانه‌های رشد و تباهی در شخصیتهای مورد بحث، به صورت‌های متفاوتی تبلور یافته است. مؤلفه‌های رشد در شخصیت حضرت موسی (ع) در شوق به زندگی، استقلال از مادر مثالی و عشق به انسانها خلاصه می‌شود. حال آنکه از بین بیماری­های نظریه اریک فروم، مرده­گرایی، هم‌بودگی با مادر مثالی و خودشیفتگی وخیم در فرعون دیده می‌شود که به شکلهای مختلفی مانند خشونت نمایشی و خشونت انتقام جویانه در زندگی او بازتاب یافته است.

ماجرای به آب افکنده شدن و نجات موسای نوزاد از کشته شدن به‌دست فرعون یکی از درون‌مایه‌های مشترک تورات و قرآن است. روایت دو کتاب در کنار پاره‌ای مشترکات، تفاوت‌های مهمی با یکدیگر دارند. پژوهش پیش رو با روش توصیفی ـ تحلیلی، این مشترکات و تفاوت‌ها، به‌ویژه نقش توحید ربوبی در نجات موسی(ع) را بررسی می‌کند. هدف پژوهش نشان دادن تفاوت‌ها، مشترکات و امتیازات روایت قرآن و تورات، برتری و توحیدی بودن روایت قرآن و بشری بودن روایت تورات از دیدگاه قرآن است. قرآن با برجسته کردن نقش خداوند در نجات موسی(ع)، تصویری عینی و گویا از توحید در ربوبیت الهی و بطلان ادعای ربوبیت فرعون را نشان می‌دهد، اما صبغة توحیدی روایت تورات در این حادثه بسیار ضعیف است. قرآن برخلاف تورات، افکنده شدن موسی(ع) در آب، نجات وی، شیر نخوردن او از زنان و بازگشت وی به آغوش مادر را با تدبیر خدای یگانه می‌داند.

صبر موسی (ع) از موضوعاتی است کهدر قرآن به انحاء گوناگونی با آن برخورد شده است. در آیه 67 کهف، به عدم استطاعت موسی بر صبر تصریح شده و مدلول برخی آیات مانند آیه 15 سوره قصص نیز، این موضوع را تأیید می­نماید؛ اما آیات فراوانی نیز در قرآن موجود است که چارچوب صبر موسی را در شئونات مختلف حیات و رسالتش به نمایش می­گذارد. افزون بر این، دیدگاه­های متفاوت مفسران در تبیین مفهوم عدم استطاعت موسی بر صبر نیز به این ابهام، افزوده است. تشابک دلالتی که به پیوستگی و درهم‌تنیده بودن دلالت‌های آیات قرآن اشاره دارد، یکی از راه‌های رفع ابهام موجود میان این آیات است. این مقاله تلاش نموده از رهگذر تشابک دلالتی و با روش توصیفی‌ـ تحلیلی، چیستی صبر موسی را تحلیل نموده و پرده از ابهام صبر موسی در قرآن بردارد. رهیافت­ها حاکی از آن است که تشابک دلالتی، سطوح بالایی از صبر و صلابت موسی را در مراحل مختلف زندگی و به‌ویژه امر رسالت، نمایان می­سازد و قرائن موجود در آیات نشان می­دهد که استطاعت نداشتن، ناظر به مفهومی خاص و دوره­ای خاص بوده و از مقام والای صبر موسی (ع) نمی‌کاهد.

واکاوی عناصر فرهنگی از رهگذر تدقیق در رمزگان نشانه‌ای و هنجارهای اجتماعی، غایتی است که در رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی دنبال می‌شود. رمزگان نشانه‌ای بیانگر میزان پایبندی افراد به طبقات خاص اجتماع است و همین امر موجب می‌شود تا افراد در صورت تطابق یا عدم تطابق با هنجارهای اجتماع، احساس امنیت یا ناامنی نمایند و در صورت احساس ناامنی، طیف متنوعی از عکس‌العمل‌ها همچون خاموشی، بیش‌تصحیحی، تلافی و سردرگمی را بروز دهند. این جستار با شیوة توصیفی- تحلیلی در آیات مرتبط با دعوت موسی(ع)، ضمن بررسی هنجارهای جامعة آن روز به مطالعة عکس‌العمل‌های فرعون و بنی‌اسرائیل در مقابل دعوت رسول الهی می‌پردازد تا بدین‌ وسیله از یک سو با پیاده‌سازی آن در متن مقدس در راه توسعه این الگو قدم بردارد و از سوی دیگر از منظری نو به بررسی ظرفیت شگرف متون قصص قرآنی در فرآیند معنا‌سازی بپردازد و افق نوینی در تحلیل قصص قرآنی بگشاید. یافته‌ها بیانگر آن است که می‌توان در زمان احساس ناامنی قبل از بروز هر گونه عکس العملی، موقعیتی با نام «پیشاناامنی نشانه‌ای» را مفروض دانست، نیز سطوح قدرت در زمان دعوت موسی(ع) ثابت نبوده و با تغییر و تحول معناداری از فرعون به موسی(ع) انتقال یافته است. در این راستا مواجهه فرعون با هنجارهای متضادی که حضرت موسی(ع) در فراز و نشیب دعوت الهی خویش در جامعه اشاعه داده بود، در قالب عکس‌العمل‌های تلافی‌جویانه متعدد ظهور داشته است. بنی‌اسرائیل نیز در مقابل دعوت توحیدی موسی(ع) گونه‌های مختلف عکس‌العمل همچون خاموشی وسردرگمی را از خود بروز دادند و در این میان عده کمی ایمان آوردند.

پیچیدگی داستان زندگی و رسالت حضرت موسی(ع) در قرآن­کریم به ویژه در مقایسه با روایت کتاب مقدس، کاوش­های نو در متن آن را ضروری می‌سازد. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با هدف تحلیل شیوۀ روایی داستان، همراه با بررسی و تحلیل عناصر زبانی بر اساس نظریۀ «ژپ لینت ولت»، پیشنهادی برای حل پیچیدگی­ها و رفع تعارض­های ظاهری با توجیه ناهمخوانی داستان­های قرآنی با متون کهن است. این نظریه به تحلیل نوع روایت، شامل روایت دنیای داستان ناهمسان و همسان می­پردازد. یافته­های این تحلیل نشان می‌دهد که داستان موسی(ع) از جهت گونۀ روایی، ناهمسان و به صورت تلفیقی متن نگار و کُنش‌گر روایت شده است. نوع زاویۀ دید، بیرونی و از نوع دانای کل و الگوی طرح­های داستان دارای ساختاری کامل است. نقش الگویی در ماجراهای زندگی موسی(ع)، مخاطب را با آموزنده­ترین برداشت‌های تفسیری روبرو می‌کند و دانای کل با پردازشی مطلوب در مؤلفه­های روایتگری، سلوک معنوی را در دشوارترین عرصه­های زندگی فردی و اجتماعی برای خواننده ترسیم می‌کند و این­چنین زبان قرآن را برای مخاطب، گویا و فصیح می­گرداند.

بدون تردید یکی از مسایلی که در فرهنگ اسلامی مورد توجه فراوان بودهو هست ، مسأله تربیت و سازندگی شخصیت انسان هاست . و این نکته به خوبی در آیات متعدد قرآن کریم ، سیره انبیاء الهی و امامان معصوم (ع) مشهود است . در حقیقت یکی از علل بعثت انبیاء الهی و اهداف رهبران بزرگ در طول تاریخ ، تربیت انسان ها و افراد مومن و شایسته بوده است . با وجود این ، جای تحقیق علمی عمیق و جامع در ارتباط با استخراج و تدوین دیدگاه اسلام در خصوص تربیت ، در جوامع اسلامی و از جمله در کشور ما خالی است .تحقیق حاضر در راستای رفع این کمبود و با هدفبررسی ابعاد تربیتی سیمای حضرت موسی (ع) در قرآن کریم، در قالب سه بخش ابعاد گفتاری ، کرداری ، گفتاری – کرداری صورت پذیرفته و در پنج فصل تنظیم گردیده است . فصل اول به کلیات تحقیق اختصاص یافته است . فصل دوم حاویمبانی نظری و پیشینه تحقیق است . فصل سوم مشتمل بر روش تحقیق می باشد . در فصل چهارم روش های تربیتی حضرت موسی (ع) در قرآن کریمدر قالب سه بخش روش های گفتاری ، کرداری ، گفتاری – کرداری به تفصیل بررسی شده است و بالاخره در فصل پنجم خلاصه نتایج و پیشنهاد ها مطرح گردیده است .این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردیو روش آن توصیفی – تحلیلی است . مهم ترین نتایج حاصل از این تحقیقبه این شرح است : روش های تربیتی گفتاری حضرت موسی (ع) در قرآن کریم عبارتند از : روش یادآوری نعمت های الهی -روش استفهامی – روش موعظه حسنه – روش تبشیر – روش انذار – روش استدلال عقلانی – روش ایجاد امید و از میان برداشتن یأس – روش عبرت آموزی – روش محبت ورزی – روش سخن گفتن متناسب با موقعیت – روش نرم گویی – روش صراحت در گفتار – روش امر به معروف و روش مناظره .روش های تربیتی کرداری حضرت موسی (ع) در قرآن کریم حاوی: روش اعجاز – روش ابتلاء – روش هجرت – روش عدالت ورزی – روش عفو – روش تکریم و روش همکاری ، است .روش های تربیتی گفتاری – کرداری حضرت موسی (ع) در قرآن کریم عبارتند از : روش براءت – روش مبارزه با خرافه – روش توبه – روش تنبیه – روش تواضع – روش توجه به نیاز های مادی و روش مقابله به مثل .