آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

پلورالیسم دینی از جمله مباحث مرتبط با فلسفة دین است که به سبب توجه آن به مسئلة نجات و زندگی مسالمت آمیز میان پیروان ادیان، مورد توجه صاحب نظران زیادی قرار گرفته و دارای رویکردها و تقریرهای متفاوتی است. توجه عمیق مولانا به «وحدت وجود»- به عنوان یکی از ارکان اصلی اعتقادات وی- و القای روحیة تسامح و تساهل به مخاطبان خود، باعث شده تا عده ای وی را « کثرت گرا » بنامند، اما اینکه وی، واقعاً واجد چنین نامگذاری بوده یا نه و اگر بوده، پلورالیسم دینی از دیدگاه او چه کیفیتی دارد و چه مواردی را شامل می شود، از جمله پرسش هایی است که در مورد مولانا مطرح است. مقالة حاضر در جستجوی پاسخ این پرسش ها، بر اساس مثنوی است. بنابراین، در این مقاله، ضمن تعریف پلورالیسم دینی و بیان رویکردهای آن، آرای کثـرت گـرایان در بـاب حقــانیت ادیان مطرح شده و بازتاب این آرا در اندیشه های مولوی آمده است. بازخوانی اندیشه های مولوی گویای این نکته است که ردپای نظریة پلورالیسم دینی، کم و بیش در اندیشه های او دیده می شود، اما پلورالیسم را به معنای امروزی آن نمی پذیرد و در نهایت یک دین را حق می داند. هدف از این جستار آن است که مخاطبان مثنوی با پیروی از شیوة مولوی در مسائل معرفتی و دینی، در جهت تقریب بین ادیان و تفاهم میان صاحبان آنها گام بردارد و برای رفع اختلافات و دشمنی های دینی و عقیدتی نوعی آمادگی ذهنی ایجاد شود.

دراین رساله سعی شده‌است با دید اخلاقی با مسائل برخورد شود نه با تقسیم بندی عرفانی . قالب کار صرفا نه قالبهای اخلاقی کتابهایی چون اخلاق ناصری بوده‌است و نه قالب کتابهایی چون رساله قشیریه و دیگر کتب عرفانی، بلکه آنچه ازنظر مولا از لحاظ اخلاقی مهم است ، مبنای کار قرار گرفته است و فضیلت های اصلی بشمارآم است . سایر صفات خوب و بد اخلاقی که در نظر مولانا اهمیت دارد و تقریبا همه د سطح مطرح شده‌اند، درقالب مبانی اخلاق کتابهای اخلاقی زمان وی گنجانده شده‌است . اما آنچه دراین رساله مهم است سخن مولانا و محتوای کار اوست و ذکر این نکته ک وی چگونه به بیان آنها پرداخته است . دراین رساله ضمن آوردن مبانی اخلاق، یک روش عملی و سیر و سلوک مورد نظر قرار گرفته است تا راهی باشد برای کمال . ای روش ، اول شناخت حق است و سپس پاک شدن از بدیها و توبه کردن و با عشق و اخ قدم درراه کسب فضایل نهادن . به این ترتیب که دراین رساله بعد از بیان اخلاق قرن هشتم و اوضاع اجتماعی آن از لحاظ اخلاقی، هدف مثنوی روشن شده است . سپس به مهمترین فضیلت‌ها از دیدگاه مولانا که معرفت حق است پرداخته شده‌است آنگاه دین وانبیاء و صفات انسان کامل و متعالی نوشته شده‌است و سپس فضیلت اعتدال آ است که اصل و اساس همه فضیلت هاست و انحراف از اعتدال است که باعث افر تفریط می‌شود که پایه ومبنای همه بدیهاست . آنگاه نویسنده لزوم راهنما و همنشی خوب را مطرح میکند، زیرا داشتن راهنمای آگاه در زندگی، بخصوص در سیر و سلوک عرفانی و تهذیب نفس از ضروریات است . وجود راهنما و همنشین خوب نیز جزو مب تعلیم و ارشاد می‌باشد . سپس فضیلت آزادگی و وارستگی آمده‌است که در سراسر مثنوی موج می‌زند و راه وصول به آن از طریق تهذیب نفس و صیقل دادن دل و رهایی از همه بدیهاست . پس از آنها، صفات دیگری را که مولانا نکوهش می‌کند و پایه تهذیب نفس است در قالب تقسیمات علم اخلاق آمده است مانند جهل، خشم، حرص وآنچه که از صفات بد در ذیل آنها قرار می‌گیرد . لازمه این تهذیب نفس توبه است و مرکب این راه، عشق و محبت است و اخلاص . تا بتوان در راه کسب فضایل گام برداشت . عشقی که ازنظر مولانا از عشق به خدا آغا میشود و تا عشق به همه مخلوقات گسترش می‌یابد . سپس سایر فضایل اخلاقی که مولا انسان را به کسب آنها دعوت میکند در تقسیمات اخلاقی آمده است مانند حکمت ، شجاعت ، عفت ، عدالت و آنچه که از صفات پسندیده در ذیل آنها می‌آید. درنهایت باوجود آنکه درتمام این رساله ترکیب مبانی اخلاق با عرفان موج می‌زند باز هم بخشی کوتاه با عنوان گذری بر ارتباط عرفان و اخلاق در مثنوی آمده‌است که می‌تواند در حقیقت همان تسامح در نظرگاهها را از دید مولانا بیان کند . به این معنی که در هر راهی باید خوبیها را دید و باهم تلفیق کرد و در راه کمال وتعالی ازآن استفاده نمود . در این صورت اختلافها رنگ می‌بازد و ازبین میرود و همه در نهایت به وحدت خواهند رسید . دراین رساله اساس کار، مثنوی مولوی تصحیح رینو ا. نیکلسون بوده است و هر شش دفتر مثنوی که شامل بر 26000 بیت است مورد بر و ارزیابی اخلاقی قرار گرفته است . در پایان رساله، علاوه بر فهرست منابع و ماخذ که مشتمل بر 92 کتاب بوده‌است ، فهرستی از داستانهای مثنوی باتوجه به کاربرد آنها در رساله آمده‌است .

تجربه دینی یکی از مباحث مهم فلسفه ی دین محسوب می شود، پاره ای از اندیشمندان آن را به عنوان راهی برای اثبات وجود خدا می دانند. هدف از این تحقیق مطالعه و پژوهش در یکی از منابع اصیل فرهنگ اسلامی با توجه به آخرین پژوهشهایی است که در مورد تجربه دینی صورت گرفته است تا شاید هم به آشنایی بیشتر با یکی از موضوعات کلام جدید کمک شود و هم بعد دیگری از زندگی عارفانة مولوی آشکار شود. در این رساله ابتدا به خاستگاه تجربه دینی و کلیاتی در مورد این موضوع و تصویر و تصدیقهای آن پرداخته شده است ، سپس این موضوع از دیدگاه مولوی بررسی شده است. با اندکی ملاحظه و دقت در آثار مولوی به این نتیجه دست می یابیم که معارف مولوی سراسر تجارب دینی او و دیگران می باشد و لذا او در مثنوی گاهی از حالات خود می گوید ، و گاهی به بیان تجربة تفسیری و یا احیا گری می پردازد که تجربه گر آن شخص دیگری است. علی ایحال تبیین مسأله ی جایگاه تجربة دینی در اعتقادات و نسبت آن با دین و عوامل کسب این تجربه از منظر عارفان اسلامی و خصوصاً مولوی مهمترین مسائل مورد تحقیق در این رساله می باشد.

بی شک، مولوی بزرگترین شاعری است که سیر و سلوک باطنی را به سلک نظم درآورده؛ و شعر و تمثیل و حکایت را دست افزاری جهت بیان روش نیل به حقیقت، قرارداده است. کلید گشایش رمزهای مثنوی، دل در اطوار گوناگون است؛ در این پژوهش دل و اطوار آن در آثار برخی معاصران و اسلاف مولوی؛ و به تفصیل در مثنوی مولوی، طرح و بررسی می شود. در مثنوی هفت مفهوم برای اطوار دل یافت شد. سه طورصدر، قلب و شغاف که از رش نور بهره ای ندارند مربوط به جسم دل هستند؛ و مولوی جسم دل را در خور پایه دل نمی داند. نام قلب برای طورهای دیگر دل نیز به کار رفته؛ ولی طور دوم دل فقط با نام قلب مشخص شده است. دل در اطوار فواد، حبه القلب، سویداء و مهجه القلب از رش نور نصیبی دارد. جلال الدین برای طور آخر دل نامی ذکر نکرده است؛ لکن معانیش در مثنوی وجود وتعابیر فراوانی به آن اشاره دارد.