چکیده :
ویلفرد فردیناند مادلونگ[۱] اسلامشناس و شیعهشناس آلمانی در۲۶ دسامبر ۱۹۳۰ در اشتوتگارت زاده شد. در ۱۹۴۷ به همراه خانواده به آمریکا مهاجرت کرد. ابتدا به دانشگاه جورج تون[۲] رفت و سپس در سال ۱۹۵۳ درجه لیسانس تاریخ و ادبیات اسلامی را از دانشگاه قاهره اخذ کرد. در طول اقامت او انقلاب مصر که با قیام سربازان آزاد آغاز شده بود رخ داد. او در این مدت به دیدار حسن عباس، محقق سرشناس تاریخ اسلام میرفت. در سال ۱۹۵۷ از دانشگاه هامبورگ درجه دکتری در مطالعات اسلامی دریافت کرد. مادلونگ رساله دکتری خود را تحت نظر برتولد اشپولر[۳] به پایان رساند.
مادلونگ از ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۰ وابسته فرهنگی سفارت آلمان در عراق بود. مدت کوتاهی پس از ورود او به بغداد سرهنگ عبدالکریم قاسم در یک کودتای خونین رژیم حاکم را سرنگون کرد (انقلاب ۱۴ جولای). اما مادلونگ به ناچار دو سال دیگر هم در عراق ماند. پس از آن برای تدریس در دانشگاه به ایالات متحده رفت. در ۱۹۶۳ استادیار مطالعات اسلامی در دانشگاه تگزاس در اوستن[۴] بود، سپس از ۱۹۶۴ تا۱۹۷۸ در دانشگاه شیگاگو رشتههای مختلف مرتبط با علوم اسلامی را تدریس میکرد. از ۱۹۷۸ و به مدت بیست سال سمت عالیترین کرسی اسلامشناسی دانشگاه اکسفورد را در اختیار داشت. تدریس عربی در بالاترین سطح یکی از شرایط داشتن این سمت است. مادلونگ به عنوان استاد مدعو در بسیاری از دانشگاه های امریکا و اروپا از جمله دانشگاه کلمبیا تدریس کرده است. وى عضو تعداد زیادى از مجامع بینالمللی اسلام شناسى است و مرتباً در مجامع وکنفرانسهاى بینالمللی شرکت مىکند.
آثار زیادی درباره تاریخ اسلام و بخصوص در مورد تاریخ اسلام در سالهای ابتدایی از وی به چاپ رسیده است. او تحقیقات گستردهای را درباره فرق و جنبشهای اسلامی از جمله اسماعیلیه، زیدیه و نیز مذهب شیعه دوازده امامی دارد. همکاری قابل توجهی در نگارش دایرهالمعارف اسلامی داشت و از مشاوران ویرایشگر دایرهالمعارف ایرانیکا و عضو هیئت تحریریه مجله پژوهشهای عربی و اسلامی نیز است.
مادولینگ به روششناختی شیعه توجه داشته است و آثارش به نسبت آثار سایر شیعهشناسان غربی نقاط قوت بسیاری دارد. او از منابع و روایات اصیل شیعی استفاده میکند. از دیگر ویژگیهای سبک نگارش او تفکیک موضوعی و روشی منابع، توجه به فضا و تاریخ حوادث و آموزهها، فهم آموزهها در راستای یک نظام فکری، اشراف نسبتاً کامل به ابعاد گوناگون اسلام، شناخت دقیق دانشمندان و آثار معتبر ایشان، و نیز تسلط به زبان عربی است. همه این موارد کمک شایانی برای شناخت شیعه در جوامع غربی بوده است. او از زمره محققان غربی معتبر در نزد محققان شیعی است.
برخی آثار ترجمه شده از او که در ایران منتشر شده است عبارتند از: مکتبها و فرقههای اسلامى در سدههاى میانه، شیعه و معتزله و جانشینى حضرت محمّد (ص)؛ پژوهشى در خلافت نخستین. مادلونگ، انگیزه خود را در تألیف این کتاب، تجدید نظر در بیاعتمادی شدید اغلب مورخان غربی به منابع اسلامی مربوط به صدر اسلام و افسانه شمردن آنها و نگاهی دوباره به تحلیل این رخدادها بر پایه نزدیکترین منابع به آن دوره معرفی و به کوشش خود برای ایجاد توازن مناسب بین اختصار و وفادار بودن به متون و روایات تصریح کرده است. او در ابتدا با نگاهی به موضوع خویشاوندی در قرآن به نقش خانوادههای پیامبران پیشین در حمایت از انبیاء و نیز وراثت آنان میپردازد و و نتیجه میگیرد که بر اساس قرآن، جانشین طبیعی پیامبر(ص) نمیتواند ابوبکر باشد. وی مینویسد: تا آنجا که قرآن، افکار محمد(ص) را بیان میکند روشن است که او در نظر نداشت ابوبکر جانشین طبیعی او باشد و رضایتی هم به انجام این کار نداشت. در ادامه ، دیدگاههای دو شاهد واقعه یعنی عایشه و عبدالله بن عباس را مورد بررسی قرار گرفته است. این بحث او در حقیقت واکنشی است به گفتار آن دسته از محققان غربی که گزارشهای این دو را تعصبآمیز و تحت تأثیر حب و بغضها معرفی کردهاند و مواردی را که به نفع شیعیان است، از جعلیات دورههای بعدی دانستهاند. وی همچنین در ابتدای کتاب، دو شجره از خاندان هاشم و امیه و همچنین سه صفحه گاه شمار حوادث مهم تاریخ صدر اسلام را ارائه میدهد. کتاب اخیر به عنوان کتاب برگزیده جمهوری اسلامی در ۱۳۷۷ انتخاب شد.
ویلفرد مادلونگ در حال حاضر محقق ارشد در موسسه مطالعات اسلامی در لندن است.
کتابشناسی:
Madelung, W. (editor) – Arabic Texts Concerning The History of The Zaydi Imams of Tabaristan, Daylaman And Gilan, Franz Steiner, 1987
Madelung, W. – Religious Trends in Early Islamic Iran, 1988
Madelung, W. – Religious and Ethnic Movements in Medieval Islam, 1992
Madelung, W. – The Succession to Muhammad, Cambridge University Press, 1997
Madelung, W. and Walker, P. – An Ismaili Heresiography, Leiden, 1998
Madelung, W. and Walker, P. – The Advent of the Fatimids: A Contemporary Shi’i Witness, I.B. Tauris, 2000
Madelung, W. – Der Imam al-Qasim ibn Ibrahim und die Glaubenslehre der Zaiditen, Walter De Gruyter Incorporated, 2002
Madelung, W. – Religious school and sects in medieval Islam
________________________________________________________
[۱] -Wilferd Ferdinand Madelung
[۲] – Georgetown University
[۳] -Berthold Spuler
[۴] – Austin
سیدموسوی