آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

برای مشاهده فیلم سخنرانی به آدرس داده شده در آپارات مراجعه کنید.

بعد از نمایش برنامه‌­ی «زندگی پس از زندگی» از تلویزیون واکنش‌­هایی از جنس تحسین و تقبیح از سمت اندیشه‌ورزان و افراد دیگر نسبت به این برنامه شکل گرفت. جنس جذاب این برنامه‌ها برای قشرهای مذهبی و تکیه‌­ی آن بر تجربه­‌های دینی ادعا شده از سمت مهمانانش باعث شد تا هم در بین بخشی از جامعه‌­ی مذهبی و هم در بین کارشناسان دینی بحث­‌هایی را بوجود آورد. زندگی پس از زندگی از افرادی دعوت می­‌کند که تجربه‌­ی مقطعی مرگ را پشت سر گذاشته‌اند و بعد از زندگی دوباره به بازگویی چیزهایی که در مدت مرگ خود دیده بودند می­‌پردازند. ­در ادبیات علمی و فلسفی نام «تجربه­‌های نزدیک به مرگ»(near death experience) برای این پدیده رواج پیدا کرده است.

پلورالیسم یکی از اندیشه‌های برآمده از اندیشه تنوع ادیان در کلام مسیحی است که دین را به تجربه دینی تقلیل می‌دهد. یکی از انواع نظریات در باب تجربه دینی نظریهٔ احساس شلایرماخر است. در این نظریه بر جنبه شهودی و عاطفی دین تأکید می‌شود و دین امری مستقل در تجارب انسانی و فاقد بعد معرفتی تلقی می‌گردد. در این نوشتار ضمن تبیین نظریهٔ احساس شلایرماخر، به اشکالات وارد بر آن بر اساس تعریف دین و رابطه دین با عقل و احساس پرداخته می‌شود و از منطق حاکم بر نهج البلاغه در ارائه روش صحیح دینداری و مؤلفه‌های اساسی آن بهره‌گیری می‌شود. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی است و نتایج حاکی از آن است که نظریهٔ احساس شلایرماخر تببین دقیق و جامعی از مبنا و غایتِ فعل دیندارانهٔ انسان ارائه نمی‌دهد. در مقابل، نگرش اسلامی نسبت به اصل مقوله دین، رویکردی است که طبق آن مصنوع بودن دین توسط خدا و نظارت آن بر حوزه باورها و اعمال در اولویت توجه است. در این رویکرد تعادلی منطقی و مفهومی نسبت به وجود عقل و احساس در بطن دین نمایان است.

امروزه تجربه دینی یکی از مباحث مهم فلسفه دین به شمار می‌رود. شلایرماخر مضامین کتب مقدس را در تعارض با عقل و فهم بشری دید. وی بر این مبنا گوهر و اساس دین را تجربه دینی دانست که از نظر وی تجربه دینی یعنی احساس اتکا و وابستگی مطلق و کامل به منبع و قدرتی که از جهان متمایز است. اما نظرات وی مورد انتقاد بزرگانی چون ویلیام آلستون، فویرباخ، جورج لیندبک، مک گراث و دیگران قرار گرفته است. در این تحقیق با چیستی تجربه دینی و تعاریف مختلف آن آشنا می شویم. از منظر حضرت آیت الله بهشتی: دین آگاهی از امر متعالی است و تجربه دینی راه یافتن و سرسپردگی در برابر آن امر متعالی است. ایشان تجربه دینی را برای کسی که آن را از سر می گذراند معتبر می داند و در کنار براهین عقلانی دلیلی برای اثبات باورهای دینی می داند و معتقد است که تجربه دینی ابداع غرب نیست و نباید کام جان را از این منبع فیاض محروم ساخت. به هر حال نگاه دو فیلسوف به تجربه دینی با توجه به فضای فرهنگی دنیای اسلام و مسیحیت متفاوت است زیرا مکتب اسلام بر خلاف مسیحیت به تفکر و تعقل اهمیت فراوان می دهد. در این مقاله نظرات این دو فیلسوف درباره تجربه دینی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

تحليل و تبيين نقش اومانيسم (انسان‌محوري) در افکار و انديشه‎هاي فردريک شلايرماخر، موضوعي است که اين مقاله عهده‎دار آن است. هدف پژوهش نشان دادن محوريت اومانيسم در انديشة شخصيتي است که آغازگر الهيات مدرن محسوب مي‎گردد و نقش مهمي در انديشه‎هاي الهياتي آن دارد. مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي و با واکاواي شرايط خانوادگي، محيط علمي و فرهنگي جامعة شلايرماخر و افکار و انديشه‎هاي او، به اين نتيجه رسيده است که وي به‌شدت تحت تأثير اومانيسم بوده است و انديشه‎هاي الهياتي‌اش، كه در جهت برون‌رفت از مشکلات و مسائلي بود که دستاوردهاي جديد علمي براي الهيات مسيحي ايجاد کرده بود، کاملاً بر اساس اصول اومانيسم پي‌ريزي شده است.

فریدریش شلایرماخر (۱۸۳۴-۱۷۶۸) در این کتاب می‌کوشد نشان دهد که دین قابل تحویل به متافیزیک یا اخلاق نیست؛ دین نه درباره‌ی موجود برین است، نه درباره‌ی خیر برین؛ دین نه به شناختن مربوط می‌شود، نه به عمل کردن. دین به احساس مربوط می‌شود، اما احساسی بسیار خاص که در اثر شهود بی‌واسطه‌ی امر بی‌کرانه ایجاد می‌شود. هر انسانی به سبب موقعیت یکتایی که در جهان و در نتیجه نسبت به امر بی‌کرانه دارد، احساس متفاوتی نیز بر اثر این شهود در او ایجاد می‌شود و به این ترتیب دین‌داری هرکس خاص خود او می‌شود؛ هرچند برخی شهودها از امر بی‌کرانه چنان قدرت و نفوذی می‌یابند که می‌توانند افراد زیادی را حول خود جمع کنند و این‌ها شهودهای بنیان‌گذاران ادیان بزرگ از امر بی‌کرانه هستند. درباره‌ی دین نخستین کتاب شلایرماخر است و اولین بار در ۱۷۹۹ منتشر شده است. زمانی که او در حلقه‌ی رمانتیک‌های برلین بود، و همین باعث شده است این کتاب هم آکنده از لحنی رمانتیک باشد و هم از مهم‌ترین آثار برای شناخت جریان رمانتیسیسم به شمار آید. فریدریش شلایرماخر را بنیان‌گذار دانش هرمنوتیک، مفهوم تجربه‌ی دین، جریان الهیات لیبرال مدرن، و رشته‌ی دین‌شناسی می‌دانند و این کتابی است که بذر اولیه‌ی همه‌ی این ایده‌ها را کمابیش می‌توان در آن یافت.