آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر تصحیح نسخه‌ی شرح باب حادی عشر اثر خواجگی شیرازی می‌باشد. تنها دو نسخه از این اثر موجود است که هر دو در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود. این رساله حاصل پژوهش و مقابله دو نسخه‌ی مذکور است. کتابت دو نسخه از نظر زمانی اختلاف چندانی ندارند. هم‌چنین به لحاظ صوری و محتوا نیز تفاوت کمی به چشم می‌خورد؛ از این رو شیوه التقاطی در تصحیح به‌کار گرفته شده‌است. بدین معنا که پس از بازخوانی نسخه شماره ۱۷۹ (س) و مقابله نسخه شماره ۱۷۸ (ق) با آن، احتمال راجح در پاورقی، یا هر دو در پاورقی و عبارت صحیح در متن آمده‌است. محمد بن احمد خواجگى شیرازى، از اندیشمندان مسلمان قرن دهم هجرى است که تا اوایل قرن یازدهم در قید حیات بوده است. او افزون بر اینکه بر معارفى چون کلام، تفسیر و ادبیات تسلط داشت شاعرى توانا نیز بود. هم‌چنین در بیان خصائص او گفته‌اند طبعى سلیم داشت و از مکارم اخلاقی و صفات نیکو برخوردار بود. خواجگی در شرایطی که جامعه‌ی اسلامی به شدت نیازمند آن بود که اعتقادات و بنیادهای دینی به شکلی منسجم و استدلالی ارائه شوند، با گزینش امّهات کتابهای کلامی شیعی، چون باب حادی عشر و رساله‌ی فصول به شرح آنها پرداخت و در کنار آنها رسائل کوچک و بزرگ کلامی همچون: نظامیّه، تحقیقات نظامی و اصول خمسه‌ی کبیر را تألیف کرد.

این پایان نامه به گزارش و سنجش دیدگاههای چهار تن از منتقدان علم دینی در ایران آقایان عبدالکریم سروش، مصطفی ملکیان، علی پایا و بیژن می پردازد. این بحث ارتباطی به علوم اسلامی رایج در حوزه های علمیه و برخی دانشگاهها مانند تفسیر قرآن، علوم حدیث، فقه، فلسفه و کلام اسلامی، اصول فقه و تصوف و عرفان اسلامی ندارد زیرا شکی در اسلامی و دینی بودن این علوم نیست. ادعای اساسی موافقان جدی علم دینی در ایران معطوف به تولید علوم انسانی اسلامی و آن هم در چند رشته خاص و مولد می باشد که عبارتست از جامعه شناسی، روانشناسی، علوم تربیتی، اقتصاد و علوم سیاسی. همانگونه که موافقان علم دینی در ایران بر تعریف و تصویر واحدی از علم دینی اجماع ندارند، مخالفان علم دینی در ایران نیز خصوصا این چهار شخصیت بر انتقادها و ایرادهای مشخصی اتفاق نظر ندارند و هریک از منظر خاصی و با رویکرد متفاوتی به نقد این مقوله پرداخته است.

پژوهش حاضر، تصحیح بخش منطق «کشف الحقائق فی تحریر الدقائق» از جمله آثار مهم حکیم بزرگ، اثیر الدین ابهری است که در سه بخش منطق، الهیات و طبیعیات نگاشته شده است. اثیرالدین مفضل بن عمر ابهری، از فیلسوفان، منطق دانان، منجمان و ریاضی دانان برجستة قرن هفتم است. کثرت آثار و تعدّد نوع نوشته های ابهری گواهی بر تسلط او بر علوم زمان خویش می دهد. لذا تصحیح این اثر هم به دلیل بزرگی مؤلف آن و هم به دلیل خطی باقی ماندن تنها بخش منطق آن، حائز اهمیت است. کشف الحقائق، دارای دو نسخه می باشد. با توجّه به این که نسخۀ کتابخانۀ دانشگاه تهران از نظر خط چندان خوانا نیست، بازخوانی اثر بر اساس نسخۀ کتابخانۀ مجلس انجام شده است و پس از مقابله با نسخۀ دیگر احتمال راجح در متن و عبارت دیگر در پاورقی و یا هر دو در پاورقی و عبارت صحیح در متن آمده است.براین اساس از شیوه ی التقاطی درتصحیح نسخه های خطی استفاده شده است.آن¬چه از بررسی کشف الحقائق آشکار می شود، تسلط و احاطة ابهری بر آراء گذشتگان خود است. از دیگر ویژگی های قابل توجّه نوع نگارش ابهری شیوایی بیان، انسجام و پیوستگی مطالب و قوت او در تقریر و تبیین مباحث است. برای مثال طیقه بندی منظمی که وی در شیوه های جدل ارائه داده است در کتاب های دیگر منطقی کمتر به چشم می خورد.

پژوهش حاضر، تصحیحی انتقادی بر لمعۀ پنجم و بخشی از لمعۀ چهارم رسالۀ اللمعات العرشیۀ حاج ملا مهدی نراقی است که هم به جهت محتوا و هم علم و منزلت مؤلف آن حائز اهمیت است. تنها دو نسخة موجود از این رساله شامل این بخش از آن هستند. این پژوهش نیز، به صورت مقابلۀ همین دو نسخۀ کامل صورت گرفته است. بازخوانی اثر بر اساس نسخۀ قدیمی تر و خوش خوان تر که به نظر می رسد از نظر صحت نگارش نیز بر دیگری ترجیح دارد، یعنی نسخة لس آنجلس(لس) انجام گرفته است و پس از مقابله با نسخة کتابخانه ملی(مل) احتمال راجح در متن و عبارت دیگر در پاورقی، یا هر دو در پاورقی و عبارت صحیح در متن آمده است. بر این اساس از شیوة التقاطی در تصحیح نسخه های خطی استفاده شده است.محقق نراقی از علمای بزرگ قرن دوازدهم به شمار می رود که تألیفات متعددی در حوزه فلسفه، کلام، فقه، اصول، ریاضیات، نجوم و... داشته است. نوشته های به جا مانده از وی دارای ویژگی هایی همچون شیوایی و رسایی نثر، استحکام و قوت در تقریر و تبیین مباحث و نظم و پیوستگی مطالب است که آن ها را از آثار دیگران متمایز می کند. این اثر از حاج ملا مهدی نراقی با عباراتی روان، پخته و بسیار سودمند از کتب معتبر و ارزشمند در حوزه فلسفه است.