آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

امام حسن (ع) یگانه عصر خویش در شجاعت، حلم، علم و تقوا بود. آن بزرگوار در پی رحلت پدر والامقامش علی بن ابی طالب (ع) عهده دار امامت شد و در فاصله ۱۰ سال، موفق به تربیت شاگردان فراوانی گشت. از ایشان روایاتی در موضوعات مختلف بجا مانده ، بخصوص در اندرز و مواعظ بطوری که جوامع حدیث شیعه، بهره های فراوانی از آنها برده اند. پایان نامه حاضر، کوششی است تا به زوایای گوناگون زندگی آن امام همام بپردازد و در پرتو آن تصویری شفاف از جایگاه امام حسن مجتبی (ع) در حدیث شیعه ارائه دهد و در این پایان نامه به مواردی همچون تاریخ زندگی امام حسن (ع)، اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دوران امام حسن (ع)، گوشه هایی از فعالیت های امام، بهره های شیعه از حدیث امام پرداخته شده است.

واژه حزن و مترادفات آن(اسف،اسی، بث...) در قرآن کریم و روایات در موارد بسیاری استعمال شده است. با تأملی در آن نصوص در می یابیم که اندوه در فرهنگ قرآنی و روایی دارای اقسام گوناگون وقابل جداسازی به مقوله های طبیعی و عادی، واهی و بیهوده، و والا و متعالی است، که هر کدام از دریچه دنیا و آخرت سزاوار بررسی می باشد. از طرف دیگر کتاب الهی در برخورد با انواع اندوه از شیوه های مختلفی بهره جسته و ضمن بررسی زمینه ها و علل بروز این حالت نفسانی، روش های بدیع و منحصر به فردی را برای جلوگیری از افزایش، کاهش، کنترل و یا مهار کامل آن ارائه داده است که ریشه در شناخت دقیق از ساختار وجودی انسان دارد. این پژوهش تلاشی است اندک در تحلیل و بررسی موارد فوق جهت گشودن افقی تازه از رویکرد اسلام به حزن و انده به عنوان یک واقعیت انکار ناپذیر و تبیین راهکار های اطمینان بخش در حفظ سلامت روح و رفتار انسان در عصر حاضر.

تقیه یکی از مفاهیم اصیل اسلامی است که خداوند آن را تشریع نموده و مقرر فرمود تا برای مؤمن به هنگامی که خود را قادر نمی بیند در برابر ستمگر پایداری و ایستادگی کند، سپری، و برای حفظ شرف و کرامت او پناهی باشد. تقیه منحصر به اسلام نیست؛ بلکه بر اساس آیات قرآن در میان ملتهای گذشته نیز مواردی از تقیه وجود داشته است. روایات بسیاری نیز از پیامبراکرم(ص) و امامان معصوم علیه السلام در مورد اهمیت تقیه و ویژگیهای آن موجود است. فقها بر اساس این آیات و روایات تقیه را تقسیم بندی نموده اند.تقیه با شرایط سیاسی و اجتماعی رابطة تنگاتنگی دارد. امامان علیه السلام در شرایط خفقان، علاوه بر اینکه به اصحاب سفارش می نمودند تا تقیه را رعایت کنند، خود نیز تقیه می نمودند. روایاتی در جوامع حدیثی شیعه موجود است که بر خلاف فقه شیعه می باشد و از ائمه علیه السلام در شرایط تقیه صادر شده است. تقیه ای بودن برخی از این روایات از قرائنی که وجود دارد مشخص است. از نشانه های اصلی روایات تقیه ای تعارض آنها با دسته دیگری از روایات است که صدور آنها از معصومان مسلم است و مصادیق این گونه روایات بیشتر در حوزة روایات فقهی است که امامان علیه السلام جهت شناسایی آنها قاعدة«مخالف با عامه» را مطرح نموده اند. فقها نیز بر اساس این قاعده، روایات متعارض ناشی از تقیه را که در کتب حدیثی به جا مانده را شناسایی نموده و حمل بر تقیه نموده اند. یکی از مهم ترین علل بقای روایات تقیه ای در میان جوامع حدیثی شیعه، قابلیت عمل به این روایات در شرایط خاص تقیه، در هر دوره می باشد که می تواند عاملی برای تقریب مذاهب و وحدت مسلمانان باشد. بر طبق روایات تقیه تا زمان قیام مهدی(عج) ادامه دارد.

رساله حاضر، ابتدا به بررسی لغوی و ریشه ای کلمه تسبیح و معنای اصطلاحی آن پرداخته است. سپس به حقیقت تسبیح موجودات و ابعاد گوناگون تسبیح، مواضع تسبیح و آثار و برکات تسبیح خداوند پرداخته است. وی نظریه ملا صدرا و علامه طباطبائی و سید قطب را در رابطه با تسبیح آورده و در پایان با برشمردن تسبیح خداوند از ناحیه انسانها، به تسبیحات حضرت محمد (ص) و دیگر پیامبران بزرگ الهی عیسی، موسی، یونس، زکریا اشاره می کند همچنین از تسبیح دیگر بندگان برگزیده خداوند و ملائکه و نیز حیوانات و جمادات یاد می کند و ابعاد آن را مورد بحث قرار می دهد.

وجود حکومت و حاکم از ضروریات جامعه بشری خصوصا در جوامع متمدن محسوب می شود و بر مبنای فلسفه سیاسی اسلام، حاکم با نصب حق تعالی به طور تعیینی در زمان حضور معصوم علیه السلام یا تعیّنی در زمان غیبت، مشروعیت می یابد. لکن صرف دارا بودن مشروعیت برای رسیدن به حکومت کافی نیست و بایستی حاکم مقبولیت اجتماعی نیز کسب نماید. کسب مقبولیت نیز نباید از راه نامشروع و یا اکراه، اجبار و تحمیق مردم حاصل شود. که در این صورت با وجود تحقق شرایط در حاکم، حکومت نامشروع خواهد بود، زیرا در اصل قدرت مشروعیت با رأی مردم است. از منظر امام علی علیه السلام نیز حضور و مشارکت فعال مردم در سامان بخشیدن به امور جامعه بسیار مهم است. لذا آن حضرت(ع) پذیرش زعامت مسلمانان را مستند به حضور و بیعت آنان می کند. و به نقش مردم در تحولات اجتماعی و رشد یا انحطاط جامعه اسلامی توجه ویژه مبذول می دارد. در حقیقت، در سیره آن بزرگوار«مردم» سرمایه اصلی حرکت جامعه و نظام حاکم به سوی رشد و تعالی شمرده می شوند. که این حرکت تکاملی با حمایت، نظارت و هدایت مردم تحقق می یابد.

پس از نوشته شدن موطأ مالک بن انس و صحاح سته که از مهم ترین کتب حدیثی اهل سنت هستند جامعه اسلامی دچار دگرگونی سیاسی شد و حوزه های متعدد حدیثی به وجود آمد، اما حدیث اهل سنت پس از این دوران دچاررکود نگشت بلکه از ابتدای قرن چهارم هم تدوین حدیث و هم پیدایش شعب حدیثی رواج یافت. آنچه در این پایان نامه مد نظر است سیر و تفحصی در تاریخ حدیث اهل سنت پس از قرن سوم هجری است که تا حالا ادامه یافته و با مطالعه آن می توان فهمید که تدوین و نگارش حدیث اهل سنت با جدیت دنبال شده و محدثان تحقیقات خود را ادامه داده اند که رساله حاضر بر آن است که گزارشی هر چند کوتاه در خصوص این تحولات به دست خواننده بدهد. مطالب مذکور در هفت بخش اصلی و یک بخش مقدماتی تدوین شده است. در بخش مقدماتی سیر تحولات تاریخ حدیث اهل سنت طی دو دوره: پیش از قرن سوم هجری و پس از قرن سوم هجری، در دو فصل توضیح داده شده است. سپس در بخش اول مهمترین شروح موطأ مالک ابن انس، شروح صحیحین و شروح سنن طی سه فصل معرفی شده و از میان کتب مذکور، التمهید، تنویر الحوالک، شرح زرقانی از میان شروح موطأ، فتح الباری، الکواکب الدراری، عمده القاری از میان شروح صحیح بخاری، المنهاج فی شرح مسلم بن حجاج از میان شروح صحیح مسلم و از میان شروح سنن و عون المعبود، المنهل المورود، تحفه الاحوذی، شرح سیوطی بر سنن نسائی، شرح امام السندی بر سنن ابن ماجه به تفصیل معرفی و بررسی شده است. در بخش دوم تألیفات جدید حدیثی آمده است و در بخش سوم، جوامع بین صحیحین، جوامع صحاح ستّه و جوامع کتب فقهی بررسی شده و دو کتاب المسند الجامع و جمع الجوامع توضیح داده شده است. بخش چهارم شامل یک فصل است که طیّ آن زواید نویسی معرفی شده و مهم ترین کتب نوشته شده در این زمینه نام برده شده و کتاب المطالب العالیه معرفی تفصیلی گردیده است. بخش پنجم شامل شش فصل است. در فصل اول کتب مستخرجات و مستخرج ابوعوانه معرفی شده است. در فصل دوم کتب اجزاء و مسند اهل بیت و فضایل فاطمه الزهرا(س) به طور مفصل آمده و در فصل سوم کتب اطراف و دو کتاب تحفه الاشراف بمعرفه الاطراف و موسوعه الاطراف الحدیث النبوی ذکر شده، در فصل چهارم کتب تخریج و المقاصد الحسنه معرفی گردیده و در فصل پنجم کتب معاجم و معجم کبیر طبرانی و در فصل ششم کتب مستدرکات و المستدرک علی الصحیحین شرح داده شده است. بخش ششم شامل علم موضوعات، تعریف این علم و مهمترین کتب نوشته شده در زمینه علم موضوعات است و در آخر کتاب موضوعات این جوزی معرفی تفصیلی گردیده است. در بخش هفتم دانش های تخصصی حدیث که شامل علم مصطلح الحدیث، غریب الحدیث، علل الحدیث، مختلف الحدیث، ناسخ و منسوخ و علم رجال و بررسی جرح و تعدیل راویان است، بررسی شده و کتب مقدمه ابن الصلاح، تدریب الراوی، النهایه فی غریب الحدیث، العلل الوارده، تأویل مختلف الحدیث، الاعتبار فی الناسخ و الجرح و المنسوخ و التعدیل رازی شرح داده شده اند.

رساله حاضر شامل سه بخش است. در بخش اول به کلیاتی در مورد جاذبه و دافعه، معانی لغوی و اصطلاحی جاذبه و دافعه، ریشه یابی بحث جاذبه و دافعه در اسلام، اصول نظری بحث جاذبه و دافعه علی(ع) در نهج البلاغه و ... پرداخته است. بخش دوم در مورد تجلی جاذبه حضرت علی(ع) در نهج البلاغه در برخورد با اشخاص و با عقاید و افکار گوناگون بحث می کند. بخش آخر به بررسی تجلی دافعه حضرت علی(ع) در نهج البلاغه در برخورد با اشخاص، گروهها و جریانات و با عقاید و افکار و رویدادهای مهم می پردازد.

بدون شک بستر تاریخ پر از وقایعی است که شناخت آن برای آیندگان از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. جامعه ای که از تاریخ گذشته و سوابق فرهنگ خود درس می گیرد. می تواند به راحتی راه پیشرفت و کمال را در میان پیچیدگی های گوناگون طی نماید. اصولاً شناخت دشمن و شیوة برخورد با آن از محوری ترین مسائل دفاعی و امنیتی هر ملتی به شمار می آید و با توجه به این که بعد از پیامبر اکرم(ص) رهبری سیاسی جامعه اسلامی به جز مدت کوتاهی در زندگی امیرالمؤمنین(ع) و امام حسن مجتبی(ع) تحقق نیافت، نحوة برخورد حضرت علی(ع) با دشمنان خویش می تواند الگویی مطمئن برای همة بشریت به خصوص شیعیان باشد. رسالة حاضر بر آن است تا اصول و شیوه های عملی امام(ع) را که در برخورد با مخالفان و دشمنان خویش اعمال کرده اند، بررسی نموده و همچنین به شناسایی انواع ترفندها و تاکتیک های دشمن بپردازد.

امنیت نخستین لازمه حیات انسانها و مهمترین شرط زندگی سالم اجتماعی است و در صورت فقدان آن دیگر نعمت های مادی و معنوی به خطر خواهد افتاد. متقابلاً نا امنی و اضطراب از بزرگترین بلاهای اجتماعی است که گریبان گیر بشر بوده است، اسلام جهت امنیت فردی و اجتماعی اهمیت خاصی قائل است و از این رو بسیاری از تعالیم خود را بر پایه حفظ امنیت سرمایه های وجود انسان اعم از جان، مال، آبرو و ناموس او قرار داده است. از نظر قرآن ایمان به خداوند و تداوم ذکر او موجب اطمینان نفوس و امنیت قلب و روان است و عمل صالح انسان نیز تضمینی جهت حفظ امنیت و نیل او به حیات طبیه است. اسلام با طرح دستورات اخلاقی و احکام عملی خویش جامعه ای امن و آرام را درپیش روی بشر گذاشته است. این جامعه مورد وعدة خداوند است جز آنکه انسانها خود با اعراض از یاد الهی و دست زدن به امور خلاف و آلوده شدن به مفاسد اجتماعی، موجب بروز ناامنی و تشویش از جهات فردی و اجتماعی می گردند.

یکی از مهمترین موضوعات در فرهنگ ادیان بویژه در فرهنگ اسلامی که مورد توجه خاص اولیاآ دین قرار گرفته دعاست . ایشان با توجه به موقعیت سیاسی ، اجتماعی ، فرهنگی زمان ، مهمترین و دقیق ترین علوم و معارف اسلامی در زمینه های مختلف را بعضا در قالب دعا بیان نموده اند. و چه بسا دعا، تنها راه مبارزه با حکومت های جائر بوده است . مضامین متعالی که در لابلای ادعیه نهفته نجات دهنده انسان ها و راه سعادت بشر است . از جمله این ادعیه ، دعای رجبیه از توقیعات ناحیه مقدسه حضرت صاحب الامر (عج ) می باشد که دارای مضامین عالی و عرفانی است و به خواندن آن در هر روز ماه رجب سفارش گردیده است . محتوای این دعای شریف در سه محور کلی ، امام شناسی ، خداشناسی و دعا و استعانت می باشد که مشعر به جنبه های سیاسی ، اجتماعی و تربیتی دعا است . و در این مجموعه پژوهشی بطور دقیق مورد بررسی قرار گرفته است .