آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده (فارسی): نظریه کیفیات اولیه و ثانویه، مبتنی بر دوگانه انگاری عالم اس ت. برخی از خصوصیات اشیا مانند شکل، اندازه، حجم، حرکت و سکون، در عالم خارج موجود است و برخی دیگر مانند رنگ، بو، مزه و صدا وابسته به ادراک و غیر واقعی است . کیفیات اولیه، چون با جنبه پایدار اش یا ارتباط دارد، واقعی است، اما کیفیات ثانویه، به دلیل تغییرپذیری، ناپایدار و غیرواقعی است . این نظریه، هم در فلسفه باستان مطرح می شود و هم در فلسفه جدید . در عصر باستان، دموکریتوس، بر مبنای نظریه اتمی، تمایز میان کیفیات اشیا را مطرح می کند . این نظریه، که پا سخی است بر مسئله وحدت و کثرت الئاییان، مبنایی مابعدالطبیعی دارد و از داده های علمی گرفته نشده است، از این رو، در برابر مابعدالطبیعه ارسطو، نمی تواند ایستادگی کند . ارسطو، با توسل به عقل عرفی، نظریه جوهر و عرض را مطرح می کند؛ جوهر با همه اعراضش، در عالم خا رج ، وجود دارد . تصورات این اعراض، از عالم عینی برآمده و مطابق با آن است . بیش تر فیلسوفان مسلمان و مسیحی، در قرون وسطا، از این نظریه پیروی می کنند. در عصر جدید، تمایز میان کیفیات، در آراء کپلر و گالیله، دوباره مطرح می شو د. این نظریه، با مبنایی علمی، وارد ف لسفه جدید می شود و بر آراء فیلسوفانی چون دکارت، لاک، بارکلی و هیوم، تأثیراتی ژرف برجای می گذارد . با چنین مبنایی، نظریه جوهر و عرض ارسطو نفی می شود؛ عینیت عالم توجیه ناپذیر می گردد؛ و سرانجام آنچه برجای می ماند، تنها ذهن و تصوراتش است .

دیوید هیوم فیلسوفی است متمایل به تجربه گرایی، شیفته روش و نتایج علم نیوتنی، مشتاق ابداع روشی نظیر روش علوم تجربی در قلمرو علوم انسانی، علاقمند به چالش در برابر دین، آگاه به تنگناهای تجربه باوری، و خواهان کمّی سازی و دقت ریاضی در استدلال های مربوط به عقاید دینی. فلسفه هیوم به شدت تفسیرپذیر است، چندان که گروهی او را شکاک و دسته ای او را طبیعت گرای بر کنار از شکاکیت می شمارند. از نظر او مطالعه درباره عقاید دینی باید از روشی تبعیت کند که یگانه راه تحقیق درباره امور واقع است. این روش استنتاج علّی نام دارد. اتخاذ این روش، امکان تبیین علّی واقعیات جهان و پیش بینی آنها را فراهم می کند. از نظر او با استفاده از این روش می توان به داوریهایی درباره جهان و عقاید دینی رسید که به اندازه کافی دقیق و قابل توافقند، به طوری که می توان اعتبار نتایج این استدلال ها را به وسیله محاسبات عددیِ معمول در حساب احتمالات معین ساخت. در عین حال دغدغه او در خصوص توجیه قضایای علمی و عقیدتی او را به پذیرش عقایدی می کشاند که توجیه ناپذیرند. این عقاید در سرنوشت آدمی جای دارند و باور به آنها دلیلی ندارد تا آن دلیل را بتوان نقادی کرد. طبیعت گرایی هیوم به ویژه در رساله درباره طبیعت آدمی و گفتگوهایی درباره دین طبیعی در کنار دلبستگی او به تجربه باوری به شکاکیت معتدل انجامیده است که چیزی جز تفطن به تنگناهای تجربه باوری در کنار تمایل به کمّی سازی لایه های روئین معرفت و عرضه دقیق آنها نیست. شکاکیت معتدل او در مطالعه عقاید دینی از اعتدال خارج شده، و تسامحاتی را که در عرصه های دیگر صورت می دهد ترک گفته و در بررسی باورهای دینی جانبدارانه بحث می کند. هیوم با نقد برهان نظم و ادّله اعتبار اخبار معجزات به کمک روش استنتاج علّی، گمان می کند ادله دین باوری را ابطال کرده است.