آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مسأله ارتباط احکام اخلاقى با واقعیت از مسائل مهم فلسفه اخلاق است. گروهى که اکثریت فیلسوفان اخلاق مغرب زمین را تشکیل مى‏ دهند، به نفى آن پرداخته و در مقابل، گروهى نیز آن را پذیرفته‏ اند. در این نوشتار با مطرح نمودن انتقادها و پیامدهاى نادرست نفى رابطه اخلاق و واقعیت بر ارتباط آن دو، تأکید شده است. مهمترین پیامد نفى رابطه میان آن دو، مسأله نسبیت اخلاقى و در نتیجه نفى هر گونه بحث و تبادل نظر درباره آن است؛ چیزى که هیچ عالم صاحب گفتارى در عمل بدان پاى بند نیست. دیگر پیامد مهم نفى رابطه یاد شده، انشایى بودن احکام اخلاقى است که این امر به نوبه خود پیامدهاى ناپذیرفتنى بسیارى به دنبال دارد. ازنظر نگارنده، گزاره‏ هاى اخلاقى ضرورت دارد و ضرورت آن از ملاحظه تأثیر فعل اخلاقى در کمال فاعل آن به دست مى‏آید و این نظریه را مى‏توان بطور غیر مستقیم از گفته‏ هاى همه فیلسوفان اخلاق که فعل اخلاقى را هدفمند مى‏ دانند، به دست آورد.

بحث عدل الهی و مباحث پیرامون آن از اهمیت و جایگاه والایی در معارف الهی برخوردار است‎۰ و در اثبات و تبیین بسیاری از مسائل الهیات تاثیر اساسی دارد‎۰ شبهات بسیاری پیرامون مسئله عدل الهی مطرح شده است که در مقابل، حکما، نیز پاسخ هایی برای آن مطرح نموده اند‎۰ از جمله آن شبهات مسئله جبر و اختیار است‎۰ در مسئله جبر و اختیار پرسش هایی مطرح می شود از جمله اینکه انسان آزاد است یا مجبور؟ و آیا نظام علی و معلولی، طبیعت انسان را مجبور نموده است ؟ از این رو در این رساله پیرامون اختیار و رابطه آن با عدل بحث و گفتگو شده است‎۰ یکی دیگر از شبهات مربوط به عدل الهی، وجود شر است‎۰ مسئله شر قرن ها به عنوان اشکالی بر اعتقاد توحیدی و عدل الهی مطرح شده است که در این رساله به آن پاسخ داده شده است‎۰ وجود جهنم و هر نوع کیفر و عقاب در آخرت پرسش هایی را به همراه داشته است‎۰ از جمله عدم تناسب کیفرهای اخروی با اعمال انسان که تلاش شده است تا مورد بررسی دقیق قرار گیرند‎۰ همچنین از آنجا که خداوند از گناه برخی گناهکاران به واسطه شفاعت بندگان مقرب درگاهش می گذرد برخی وجود شفاعت را نیز منافی با عدل الهی دانسته اند‎۰ با تحلیل و بررسی این مباحث و پاسخ به آنها مسئله عدل الهی تبیین شده است‎۰

شناخت رابطه میان انسان و خدا، یکی از موضوعات مهمی است که درک آن، تأثیری بس شگرف در مسیر کسب معرفت الهی دارد و تمامی رابطه های موجود بین انسان و خداوند از جمله مفاهیمی است که به سبب نسبت و رابطه خاص میان دو طرف اضافه، انتزاع می شود که مربوط به مبحث شناخت اوصاف خداوند - از قسم صفات فعلیه - می باشد و مانند شناخت ذات الهی، امری ممتنع شناخته نمی شود‎۰ از آن جا که اهل بیت علیهم السلام، بالاترین علمی را که هر ممکن الوجودی نسبت به واجب الوجود خود می تواند داشته باشد، دارا هستند، موثق ترین منبع برای شناخت اوصاف الهی می باشند‎۰ بنابراین به این موضوع از دیچه ادعیه ماثوره نگریسته می شود‎۰ در این جهت ضمن تبیین جایگاه دعا در فلسفه و عرفان و بیان توضیحاتی لازم پیرامون آن، به بحث اصلی رساله، یعنی بررسی رابطه های موجود میان انسان و خدا در ادعیه پرداخته می شود که البته با توجه به گستردگی دامنه این رابطه، تنها چهار رابطه محوری (شامل رابطه های فقری، خوفی، شوقی و حبی) در فصول جداگانه مورد بحث و بررسی قرار می گیرند‎۰ در هر یک از این بخش ها ضمن ارائه تعاریف، مفاهیم و توضیحات مربوطه، شواهد وجود هر یک در ادعیه نیز آمده است‎۰ در ادامه، از آن جا که لقاء به عنوان نتیجه و هدف غایی همه این رابطه ها معرفی شده است، در فصلی دیگر با همان ساختار فصول قبلی به این موضوع پرداخته شده است‎۰

موضوع مورد بحث، برآیندهای کثرت گرایی دینی است‎۰ در این رساله سعی نمودم لوازم، آثار و نتایج کثرت گرایی دینی را از دو جنبه بررسی نمایم: ‎۱- کثرت گرایی با توجه به لوازم عقلی و فلسفی مترتب بر آن ‎۲- کثرت گرایی با توجه به لوازم کلامی و دینی مترتب بر آن‎۰ این مجموعه شامل چهار فصل است‎۰ در آغاز نوشتار به تبیین موضع گیری های متفاوت در مواجهه با تنوع ادیان مبادرت نمودم و پس از ذکر دیدگاه های متفاوتی همچون طبیعت گرایی، وحدت گرایی، شمول گرایی و انحصار گرایی و نقد و بررسی مختصر هر یک از آن دیدگاه ها، کثرت گرایی دینی را از حیث پیشینه تاریخی، خاستگاه و مدعیان آن مورد توجه قرار دادم‎۰ آنگاه محل نزاع را تعیین نمودم‎۰ در فصل اول بیان نموده ام که کثرت گرایی دینی با توجه به برخی از مبانی اش به انکار واقعیت و سفسطه منتهی می شود‎۰ فصل دوم مربوط به ارتباط کثرت گرایی دینی با شکاکیت و بویژه حذف مفاد معرفتی از دین می باشد‎۰ فصل سوم مربوط به یکی دیگر از لوازم عقلی و فلسفی کثرت گرایی دینی یعنی نفی صدق و کذب پذیری از گزاره های دینی و بالاخره پذیرش دیدگاه پوزیتیویست ها در باب زبان دین می باشد‎۰ و در نهایت در فصل چهارم اثبات نموده ام که کثرت گرایی دینی با همسان انگاری دین با تجربه دینی، دین را تا حد یک تجربه روانی شخصی فرو می کاهد و در نتیجه به نفی دین می انجامد‎۰

در این رساله بررسی تطبیقی اصل علیت بین نظریات فلاسفه اسلامی و فیزیکدانان نظریه کوانتومی در شش فصل تنظیم شده است‎۰ فصل اول به بررسی مباحث کلیات در باب علیت از دیدگاه فلاسفه و متکلمین اسلامی و فیزیکدانان معاصر و فلاسفه تاثیرگذار بر آنها در مغرب زمین از قبیل تعاریف و تبیین مفهومی و اثبات اصل علیت و نیز بحث حقیقت رابطه علی و سنخیت آن می پردازد‎۰ در فصل دوم آراء فلاسفه اسلامی در باب علیت و مسائل مربوط به آن و در نهایت تبیین کیفیت صدور بر مبنای اصل علیت بیان می شود‎۰ در فصل چهارم نظریات فلاسفه و فیزیکدانان درباره ضرورت علی بررسی شده و در دو فصل نهایی این رساله، دو مسئله مرتبط با آن بیان می شود، یکی مسئله اختیار و دیگری مسئله اعجاز که متکلمین اسلامی و فیزیکدانان معتقدند با پذیرش ضرورت، اختیار و اراده از فاعل مختار از جمله انسان سلب می شود که به بیان اشکالات وارد بر این بحث و پاسخ آنها و نظریات فلاسفه اسلامی می پردازیم‎۰ درباره معجزات نیز که آن را خارج از رابطه علی و معلولی می دانند در ابتدا به طور مختصر نظرات موافقین تنافی میان معجزه و علیت بیان شده و در نهایت در ضمن بیان نظریات فلاسفه اسلامی به برخی از نظریات پیشین پاسخ داده می شود‎۰

از نظر عرفا «خلق» به معنای عرفی آن، وجود حقیقی ندارد و هر آن چه در عرصه گیتی مشاهده می شود، جز تجلی ذات احدی خداوند نیست. همه موجودات «نمود» ند و «بود» حقیقی منحصر در ذات الهی است. به تعبیر دینی هر آن چه در سرای وجود جلوه گری می کند «وجه الله» است. از دیگر سوی، انسان خلیفةالله است و به دلیل جامعیت اسماء الهی و تام بودن مظهریت حق، می تواند سلطه علمی و فعلی بر عالم هستی داشته باشد. از نگاه فیزیک نوین نیز، در بنیاد جهان، یکپارچگی شگفت انگیزی حاکم است و انسان به عنوان تنها ناظر آگاه وبا نگاهی عمیق تر یک «سهیم»، نقش کلیدی و تعیین کننده ای در تبیین و حتی تکوین جهان ایفا می کند، به گونه ای که تصور وجود جهان بدون انسان محال است. در این نوشتار وحدت بنیادین اجزاء جهان و رابطه انسان با جهان هستی در حوزه عرفان و فیزیک به گونه ای تطبیقی طرح و بررسی می شود.