آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

علم و اخلاق همیشه در نزد بشر منزلت ویژه‏اى داشته است. غالبا چنین انگاشته مى‏شود که نقش آفرینان حوزه علم، یعنى دانشمندان، همواره در محدوده کار خود فقط به آنچه هست نظر دارند و نسبت به آنچه باید باشد دغدغه‏اى ندارند. این دیدگاه قهرا به تز بى طرفى علم نسبت به ارزشها مى‏انجامد. نویسنده مقاله حاضر تز دیگرى را پیش مى‏کشد که بر اساس آن مسائل ارزشى، بویژه مسائل اخلاقى با پژوهش علمى گره خورده است. کسانى که براى آراستن علم، سخن را به پیرایش آن از ارزشها مى‏کسانند، درباره ماهیت پژوهش علمى به خطا رفته‏اند. نمى‏توان پژوهش علمى را بدون مواجهه با مسائل ارزشى و اخلاقى به انجام رساند. از این رو باید در فکر چاره‏اى براى این مسائل بود، نه این که آنها را نادیده گرفت یا به پنهان کردن آنها اقدام کرد. نمونه هایى از این مواجهه در مقاله حاضر گردآورده شده است.

معرفت شناس د ن موضوع پژوهش حاضر است. درا ن رساله پس از مقدمات در بخش دوم پرسشهایی که متضمن باورهای دینی باشد، با مراجعه به استدلالها و خصوصا براهین وجود خدا پاسخ م ده م. این بخش شاید اهمیتی بیش از اهمیت ذاتی استدلال در متون دینی را توجیه کند. اما اثبات نکاتی کلی تر در ارتباط با بحث استدلال و سپس بسط و گسترش آنها به دیگر زمینه ها مناسب می باشد. بخش سوم کوشش غیر متعارف سنتی برای پاسخگویی به مسایل معرفت شناختی بر حسب تجزیه و-به عنوان نوعی خاص از تجربه-وحی را به بحث می گذارد. بخش چهارم به ابعاد معرفت شناختی مشکل شر می پردازد که غالبا به عنوان برهانی بر علیه آموزه های دینی شرح و بسط می یابد. بخش پنجم جمع بندی رشته اصلی استدلال و مهم ترین نتایج آن را فراهم می نماید.

تعریف علیتی نام یکی از تعریف­های ممکن از اشیاست. هر جا که قوه شناخت درصدد شناسایی یک شیء برحسب واقع برآید، حاصل شناخت خود را در بهترین وضعیت به صورت تعریفی ارائه می­دهد که آن شیء را هم از اشیای دیگر متمایز و هم چیستی حقیقی آن را مشخص می­کند. تعریف علیتی در مرتبه عالی خود، چیستی واقعی معرَّف را با ارائه علت واقعی آن نشان می­دهد و در مرتبه فروتر، چیستی واقعی معرّف را با ارائه معلول یا اثر واقعی آن به نمایش می­گذارد. بدین ترتیب، تعریف علیتی یک­سره بر رابطه علیت و معلولیت میان اشیاء تکیه زده است. کشف رابطه­ علیت و معلولیت در میان اشیاء جز از راه فعالیت­های تصدیقی عقل ممکن نیست. عقل در نیک پیمودن این فعالیت تصدیقی به برهان تکیه می­زند: قیاسی که از حیث محتوا و صورت می­تواند عقل را به وضعیت شناخت (مطابق با واقع) یقینی رساند. تبیین علیتی اشیاء، حوادث و فرآیندها در هر علم حقیقی وابسته به ارائه برهان است. در این مقاله سعی می­شود تا رابطه تبیین علیتی و تعریف علیتی مشخص شود؛ به­طوری­که بتوان از هر تبیین علیتی که حضور آن در همه علوم امری شناخته شده است، یک تعریف علیتی، چه در سطح عالی و چه در سطوح دیگر، فراهم آورد. گستره این­گونه تعریف، از علوم تجربی طبیعی، انسانی، علوم ریاضی تا علوم عقلی را زیر پوشش قرار می­دهد

این پایان نامه در نه فصل تدوین شده است : در فصل نخست به رفع الخطا می پردازد و همچنین به مفهوم لغوی خطا، تفاوت آن با مفهوم نسیان و مفهوم غلط، رفع خطا در قرآن و روایات اشاره می شود. در فصل دوم به تحلیل رفع النسیان اختصاص داردکه به مفهوم آن و تفاوتش با خطا و انواع و آثار نسیان در قرآن و روایات می پردازد. در فصل سوم به تحلیل رفع مایکرهون الیه اختصاص دارد که به مفهوم لغوی و اصطلاحی اکراه، اقسام اکراه، تفاوت ان با اضطرار و اجبار، ارکان اکراه و رفع آن از دیدگاه قرآن و روایات بحث می شود. در فصل چهارم به رفع مالایعلمون می پردازد. در فصل پنجم به رفع ما لا یطیقون اختصاص دارد و در فصل ششم رفع مایضطرون الیه را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. در فصل هفتم به تحلیل رفع الحسد اختصاص دارد. در فصل هشتم رفع الطیره را مورد بررسی قرار می دهد و در فصل نهم رفع التفکر فی الوسوسه فی الخلق می پردازد

این مقاله به امکان تعامل میان دو دانش عقلی فلسفه و عرفان می‌پردازد و به تعاون این دو با یکدیگر می‌رسد. فلسفه ملاصدرا پیوند و ترکیب این دو دانش را نمایان ساخته است و استدلال را در کنار مشاهده نشانده است. این ترکیب جز به طرد عوامل ناسازگار یا ناسازگارنما ممکن نمی‌شود. همانطور که طرد جدل از دانش استدلالی کلام، آن را با دانش استدلالی فلسفه همجوار ساخت، سیطره قواعد و پایه‌های مشترک یا سازگار میان توانایی استدلال و توانایی شهود در نیروی عقل، دو دانش عرفان و فلسفه را به یکدیگر نزدیک ساخت. عقل در مقام استدلال، هرچند به‌طور تأسیسی نتواند به بخشی از واقع گذر کند، اما عبور شهود به بخش اکتشاف‌شده را معقول و فهم‌پذیر می‌کند و آن را با قیاس برهانی در دسترس همگانی قرار می‌دهد. بدین ترتیب، علم آلی منطق در خدمت تنظیم یافته‌های شهود به کار گرفته شد و دو دانش عرفان و فلسفه با دو دسته از مفاهیم و قوانین در ترکیبی کنار یکدیگر قرار گرفتند.

کتاب خدا، قرآن، به زبان عربی آمده است؛ خداوند یکی از معجزه‌های جاودان پیغمبر ختمی (ص) را کتاب خود قرار داده است. خداوند همگان را به تدبر در قرآن و انکارکنندگان را به آوردن کتابی همچون قرآن و آیاتش فراخوانده است. از مقدمات مراجعه اکتشافی به قرآن دانستن زبان عربی است و هرچه درجۀ این مراجعه ارتقا یابد، دانستن زبان عربی ضروری‌تر می‌شود. زبان عربی یکی از پرقدرت‌ترین زبان‌های موجود در عالم زبان است. مشهورترین علوم ناظر به این زبان، دانش‌های صرف، نحو، معانی و بیان است. ترجمه و تفسیر قرآن بدون دانستن این دانش‌ها ممکن نیست و بخشی از درجۀ قوت ترجمه و توفیق در تفسیر به درجۀ تسلط بر آن‌ها وابسته است. در عین حال که پاره‌ای از قواعد مندرج در این دانش‌ها در متون تحقیقی این علوم کم‌تر وارد شده است، آثار قابل توجه آن قواعد در بخشی از متون تفسیری وارد شده است. در این نوشتار به یکی از این نوع قواعد پرداخته می‌شود: قاعدۀ تضمین.

این مقاله پاسخ به این پرسش است که: فلسفهٔ اسلامی در مواجهه با مسائل جدلی‌الطرفین چه مسیری را در پیش گرفته است؟ اهمیت این پرسش و لزوم پرداختن به آن وقتی آشکارتر می‌شود که مسائل جدلی‌الطرفین فلسفی دلیل بر ناتوانی و بی‌جوازی طبیعت عقل در گذر شناختاری به آن ‌سوی طبیعت گرفته شود. در فلسفهٔ غرب، این دلالت را کانت به انجام رسانید و فروغ دانش مابعدالطبیعه یا فلسفهٔ اولی را به کاستی و خاموشی کشاند. فلسفهٔ اسلامی، به‌سان همهٔ فلسفه‌های دیگری که در صدد اکتشاف برابرایستاها یا اعیان فراطبیعی، احکام و آثار آنها بوده‌اند، با فلسفه‌ای روبه‌رو است که بر پایهٔ نظام‌مندی خود، آنها را از مرتبهٔ شناخت‌بخشی پایین می‌آورد. بدین‌ترتیب، این مقاله با پایه قراردادن موقعیت مسائل جدلی‌الطرفین در فلسفهٔ نقادی کانت، مواجههٔ فیلسوفان فلسفهٔ اسلامی را با این قبیل مسائل بازگو می‌کند تا در نهایت معلوم شود که چرا آنچه بخشی از دلیل کانت بر طرد شناختاری‌بودن دانش مابعدالطبیعه شد در فلسفهٔ اسلامی چنین نشد: فیلسوفان فلسفهٔ اسلامی، برخلاف کانت، مسائل جدلی‌الطرفین این دانش را به طبیعت عقل نسبت ندادند.