آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله، در وهله اول به تبیین نظریه فیض به عنوان پاسخی به مشکل "نحوه ارتباط بین مبداء متعال با ماسوی و مخلوقات "، و نیز ویژگیها و ارکان این نظریه و نحوه پاسخگویی آن به سئوالات اساسی در مورد ارتباط خداوند (مبداء متعال) با مخلوقات می‌پردازد که در این زمینه شبهاتی درباره ربط: واحد باکثیر، مجرد با مادی، ثابت با متغیر، حادث با قدیم، عالم با معلوم، مرید با مراد و خیر محض با شر، از دیدگاه نظام فلسفی فلوطین - مندرج در اثولوجیا - و نظام فلسفی صدرالمتاهلین - حکمت متعالیه - مطرح شده و سپس بین ارکان فلسفی دو نظام و نحوه پرداخت آن دو به مسائل مزبور، مقایسه شده است . در وهله دوم نیز، مقصود نگارنده عبارت است از: مقایسه نظریه فیض با نظریه‌های دیگر از جمله تحریک ارسطو، بهره‌مندی افلاطون، خلقت دو مرحله‌ای فیلون، خلقت زمانی متکلمان، حلول، تطور و ... و نشان دادن سیر تاریخی تحول این مفهوم از فلوطین و اثولوجیا (که مسلمین افکار فلوطین را - البته با نام ارسطو - از این کتاب اخذ کردند) و مکاتب فلسفی فلاسفه مسلمان (از جمله کندی - اخوان الصفا - فارابی - ابن سینا - سهروردی و میرداماد) تا صدرالمتالهین و پس از آن تعیین و تحلیل مولفه‌های ذاتی و عرضی این نظریه و عناصر افزوده شده به آن و نحوه تحول اساسی این نظریه در حکمت متعالیه در پرتو اصالت وجود و تشکیک آن، امکان فقری بعنوان مناط نیاز معلول به علت و طرح اضافه اشراقی و وجود رابط بعنوان تحلیل وجودی معلول. صدرالمتاهلین نحوه فاعلیت خداوند را با دو متغیر "فاعلیت بالتجلی" و "فاعلیت بالعنایه"، بیان می‌کند بااین ویژگیها: -1 نفی کاهش‌پذیری و تجافی. -2 ذاتی بودن فیضان (نفی قصد زائد). -3 اتصال مراتب وجودی. -4 عدم استقلال معلول و عین فقر و نیاز بودن آن (وجود رابط). -5 لحاظ امکان فقری بعنوان مناط نیاز معلول به علت . -6 ازلیت فیض در عین خلق مدام عام اجسام. -7 اثبات علم حضوری ذاتی و فعلی برای مبدا. -8 پذیرش و تعمیق قاعده الواحد. -9 طرح حرکت جوهری بعنوان وجه ارتباط حادث و قدیم و نیز ثابت و متغیر. -10 تفکیک دو مرتبه فعل (فعل مطلق و افعال مقید). در رساله، همچنین دراره تحولات مبنایی و تعمیقهایی که صدرا در نحوه طرح مسائل انجام داده بحث و بررسی شده است .

هدف از این تحقیق بررسی اقوال و ادله موافق و مخالف و وجوه مختلف اتحاد عاقل و معقول و نتایج آن می باشد. پایان نامه مشتمل بر سیزده فصل است. نگارنده درفصل اول، به سیر تاریخی نظریه اتحاد و وجه تسمیه آن اشاره می کند و در فصل دوم به تعریف عقل و علم و معقول بالذات و معقول بالعرض و بیان وجوه افتراق صور ادراکیه و صور نوعیه می پردازد. در فصل سوم از اقسام اتحاد سخن می گوید و در فصل چهارم مراتب علم( احساس، تخیل، توهم، و تعقل) را بیان می کند. فصل پنجم به تحریر نحل نزاع اختصاص دارد. درفصل ششم از انگیزه ملاصدرا و حالت او و مکان و زمان نگارش نظریه بحث شده است و به دلایل و براهین او دراثبات نظریه اشاره شده است . درفصل هفتم این ادله و براهین مورد نقد و بررسی قرار گرفته است . در فصل هشتم سخن منکران اتحاد عاقل و معقول ارزیابی شده و در فصل نهم از مبانی ( اصالت وجود، تشکیک درحقیقت وجود، حرکت اشتدادی، النفس فی وحدتها کل القوی، جسمانیه الحدوث بودن نفس) بحث شده است. درفصل دهم پاسخ مصدرا به اشکالات بوعلی مطرح شده و درفصل یازدهم از اعتراف شیخ الرئیس به اتحاد یاد شده است . در فصل دوازدهم اقوال فخررازی، غزالی، اسکندر افرودیسی، فارابی، سبزواری، طباطبائی و مطهری درباب اتحاد عاقل و معقول آمده است و در فصل سیزدهم نتایج قول به اتحاد برشمرده شده است. براساس نتایج حاصل از تحقیق مساله اتحاد عاقل و معقول مشکلات زیادی را درباب علم حل می کند از جمله درباب ادراکات انسانی و علم خداوند. به عقیده ملاصدرا وجود علمی اشیاء وجودی است عقلانی و خارج از سنخ وجود مادی . و چون وجود عقلی، وجود کامل و جامع جمیع کمالات و معانی ذاتی و عرضی اشیاء است بنابراین مفهوم جوهریت و لوازم آن به حمل اولی بر این وجود جامع عقلی صدق خواهد نمود. ولی به حمل شایع، وجود عقلانی و کیف نفسانی متحد با ذات نفس و عین وجود و هویت اوست. همچنین با توجه به اتحاد عاقل و معقول می توانیم علم باری تعالی را به اشیاء اثبات نموده و بگوئیم که علم خداوند عین ذاتش می باشد.