آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

طرح پیوند میان حکمت، نبوت و حکومت را می‌توان پاسخی دانست از جانب فارابی برای حل بحران فلسفه، یعنی جدایی نظر از عمل. فارابی با معنایی که از فلسفه و کار‌کرد آن ارائه می‌کند، راه حل بحران جدایی نظر از عمل را در کمال ثانی فلسفه، یعنی در به کار گیری آن در سیره عملی زندگی مردم که همان سیاست (اخلاق و علم مدنی) و دین است، می‌داند. در این پژوهش سعی شده ابتدا ماهیت حکمت، حکومت، نبوت و کارکرد آنها از نظر فارابی بررسی و سپس ارتباط میان این سه مقوله نشان داده شود. این پژوهش بیشتر ناظر بر کارکرد این سه مقوله است و می‌خواهد بداند که حکمت، نبوت و حکومت در سعادت آدمیان چه نقشی دارند. برای فارابی در مدینه است که این سه مقوله با هم ارتباط پیدا می‌کند. عقلانیت درست می-تواند و یا دستکم باید بتواند مبنای دین و سیاست مردم قرار بگیرد و دین و سیاست نیز باید در خدمت عقلانیت مردمان باشند. وجه صالح بودن حکومت‌های صالح نیز در التزام آنها به فلسفه و عقلانیت است و این حکومت‌های فاسدند که با اندکی تجربه و خباثت می‌توانند حکومت کنند و به فلسفه نیازی ندارند. حکومت صالح همچنین به دین نیز نیاز دارد تا مایه پیوند میان اهل مدینه باشد. دین درست مثال حق است که از طریق گفتارهای اقناعی سعی می‌کند سیره مردم را در خدمت عقلانیت قرار دهد. اما آیا فارابی توانست با تعریف و تصویری که از فلسفه ارائه می‌کند، آن را به عمل مرتبط سازد و تئوری سازگاری را در این زمینه اراده کند؟ به نظر می‌رسد فارابی در اثبات چنین تئوری با دشواری و ابهامات بسیاری روبرو است.

به عقیده ابراهیمی دینانی فلسفه این نیست که کلی علم پیدا کنیم بعد درِ ذهنمان را ببندیم. فلسفه کاری می‌کند که این ذهن باز شود و در آن بسته نشود.

فلسفه یونانی به مثابه دوره ای از ادوارچند گانه فلسفى یعنى باستان، قرون وسطى، جدید و معاصر مهمترین حوزهفکری دوره باستان و سرآغار تاریخ تفکر غربی وچه بسا بواسطه داشتن صورت اندیشه- بطور کلى شروع تاریخ فلسفه به شمار مى آید. افلاطون بعنوان مهمترین اندیشمند این عصر، در اوج شکوه و شکوفایی فلسفه یونانى، مهمترین فیلسوف این بخش مهم دوره باستان به شمار آمده و همچون هر متفکر دیگرى بى بهره از تاریخ و زمان خود نیست و در رویکرد به گذشته مى بینیم که گامى مهم درکاشت تخم مابعدالطبیعه برداشته است. یس افلاطون و یونان رابطه اى مهم و قابل بررسى را داشته و در ارتباطبا هم بس شایان اهمیت اند. یونان، سرزمینى سرشار از اسطوره ها است. برای تبیین هر پدیده ای مرجعى نمادین و رمز آلود برایآن قائل شده و با تفکر اسطوره ای عالم را تفسیر و تبیین مى کردند. تفکر اسطوره ای بخشاعظمى از سنتهای فکری عصر باستان، بخصوص ، یونان و سنن پیشاافلاطونی را تشکیل می دهد.

آیا فارابی صرفا شارح و مفسر ارسطو است یا محقق و فیلسوف است؟ تعیین اصالت تفکر فلسفی فارابی به جهت تمایز اندیشه فلسفی او از معلمان بزرگ یونانی، افلاطون و ارسطو و عیین اصالت نظام فلسفی اسلامی و تمایز بنیادی آن از نظام فلسفی یونانی دارای اهمیت ویژه است. تلقی فیلسوفان مسلمان ( فارابی) از وجود با تلقی یونانیان ( ارسطو) متفاوت بوده است. در تحلیل مفهومی موجود، ارسطو به موجود واقعی نظر داشته و از معانی چهار گانه موجود فقط به دو معنای بالذات ( مقولات) و قوه و فعل می پردازد اما فارابی، معانی چهارگانه موجود را متعلق بحث فلسفی می داند ( با اصول و مبانی متفاوت با نظام ارسطو) ارسطو به تمایز مبنایی و متافیزیکی وجود و ماهیت قائل نیست. چنین به نظر می رسد فارابی نخستین کسی است که در تاریخ فلسفه اسلامی) بین وجود و ماهیت تمایز متافیزیکی قائل شده و آن را مبنای نظام ما بعدالطبیعی خویش قرار می دهد. بر این اساس، فارابی در انقسام اولیه موجود، آن را به واجب الوجود و ممکن الوجود تقسیم می کند و ماهیت ممکن را به مقولات ده گانه جوهر و عرض تقسیم می نماید، در حالیکه مقسم مقولات ارسطو موجود است و مقوله نخستین جوهر است. بنابراین، تلقی یونانیان از موجود نخستین و ارتباط آن با جهان و انسان متفاوت با تلقی فیلسوفان مسلمان است. مدار فلسفه یونانی عالم است اما در فلسفه اسلامی خدا محور و دائر مدار کائنات است، خدای ارسطو علت العلل کائنات است. در عالم مدنی فارابی نیز هر چند عناصر افلاطونی و ارسویی فراوانی یافت می شود. اما فارابی مسائلی را که از فلسفه یونان اخذ کرده است با الگو و مدل جدید ارائه می کند و عناصر یونانی را در یک هیئت تألیفی نوچنان ترکیب می نماید که صورت جدید آن دیگر سابقه ای در سلف یونانی ندارد این پژوهش. مبادی و مسائل بنیادی هستی شناسی ارسطو و فارابی را مقایسه می کند.

موضوع این پایان نامه، مطالعه و تحقیق درباره نقش دعا و ذکر در تربیت روان در ابعاد مختلف و بیان دیدگاه های متفاوت است. از آن جا که بررسی نقش تربیتی دعا، احتیاج به تحقیق در مسائل تربیتی دارد، در پرداختن به مسائل تربیتی، ابتدا موضوع تربیت مورد توجّه قرار داده و مقدّمتاً مختصری درباره موضوع تربیت در شاخه روح و روان پرداخته شد، و پس از آن مباحث مختلف و ضروری در مورد تربیت آمده و بحثی غیرزاید و ضروری معرّفی شده و پایه و اساس مباحث بعدی دانسته شده است. بخش های چهارگانه این پایان نامه، گویای این مطلب مهم است. بخش اوّل، درباره فلسفه تربیت یا پرورش روح است که خود از دو فصل تشکیل یافته است. فصل اوّل به روح یا حقیقت انسان پرداخته و در این راستا، لزوم خودشناسی در آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته و ریز موضوعات مربوط به حقیقت و خصوصیات روح، شرح شده است. در ادامه، نگارنده، مراتب و مراحل روح را برمی شمرد و بر این عقیده است که تقسیمات مراحل نفس، به هفت مرتبه محدود نبوده و تربیت نفس به معنای نابودی آن در مراتب پایین تر نیست. در فصل دوم، تربیت و مبانی و هدف های تربیتی عنوان شده و ضمن بررسی مفهوم تربیت، تشابه بین واژه های مترادف آن شرح داده شده است. بحث دیگر این فصل، درباره امکان تربیت روح آدمی است که در این باب به استناد آیات و روایات و نظر حکما و فلاسفه و استدلال به نتایج علمی تربیت تمسّک شده است. مبحث دیگر در این فصل، در باب اقسام تربیت، هدف های تربیتی، و تفاوت دل ها در آیات قرآن است. همچنین ضمن استشهاد به آیات قرآن، مراحل تربیت در گونه های بشری مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم پایان نامه - که بحث اصلی آن به شمار می آید - با عنوان «فلسفه دعا یا پرورش در پرتو نیایش»، ضمن تعریف واژه نیایش و پرستش و همچنین واژه عرفان، آرای مختلف در مورد منشأ پیدایش مذهب، بازگو شده و نگارنده، به تناسب بحث نیایش با فطرت بشر، درباره فطرت، طبیعت و غریزه، خصوصیات فطرت، رابطه فطرت و نیایش، فطرت ادراکی در آیات و روایات، فطرت احساسی یا نیایش در قرآن و روایات، قلم زده و در ادامه نیز نکاتی را در مورد فلسفه دعا تذکّر داده است. در قسمت دیگر این بخش، موانع استجابت دعا را بر شمرده و هفت مورد عمده از این موارد را توضیح داده است. بخش سوم با عنوان «دعا و ذکر» آغاز شده، که در دو فصل مجزّا، درباره هرکدام بحث نموده است. در فصل اوّل، ضمن تعریف لغوی و اصطلاحی دعا، شرایط مقدّماتی تحقّق نیایش از نظر آیات و روایات بیان شده و ضمن بر شمردن شرایط و آداب دعا و تقسیم آن به آداب ظاهری و باطنی، نظر مرحوم علّامه طباطبایی در این باب، آمده است. وی در فصل دوم نیز ضمن تعریف لغوی ذکر، به چهار مرتبه از مراتب ذکر اشاره شده و مرتبه چهارم، از نظر آیات و روایات بررسی شده و در ادامه ، ضمن بیان ثمرات و نتایج اصلی دعا و ذکر و نتایج فرعی هر کدام، این دو را بهترین غذا برای روح می داند. نگارنده در ادامه فصل، به تناسب، غفلت از ذکر و نتایج و آثار و عواقب اعراض از ذکر خدا را توضیح می دهد و ضمن آوردن چند تذکّر مهم به بررسی علّت فضیلت ذکر و دعا می پردازد. نگارنده، در بخش چهارم، نمونه هایی از مضامین دعاها و جنبه های تربیتی آن توضیح می دهد و ضمن بیان اسما و صفات الهی و تقسیم این اسما به حقیقی و مجازی، تفاوت بین صفات جمالی و جلالی را بیان می دارد. در ادامه نیز آثار بیداری یا شناخت حیات برتر را توضیح می دهد و در خاتمه، قسمت هایی از دعای امام سجّادعلیه السلام را که درباره نفس امّاره و شیطان است، شرح و بسط می دهد.