آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

افلوطین یا فلوطین که نزد فلاسفه و حکمای اسلامی به "شیخ الیونانی" مشهور است، در سال 205 م. در شهر لوکوپولیس در مصر علیا متولد شد. از سرگذشت او تا قبل از سفر به اسکندریه اطلاع چندانی در دست نیست. وی در 28 سالگی برای تحصیل فلسفه و تعلیم حکمت به اسکندریه سفر کرد و در آن‌جا به حلقۀ درس فلسفۀ آمونیوس ساکاس، استاد فلسفه و موسس فلسفۀ نوافلاطونی، وارد شد و حدود ده سال شاگرد او بود، تا این که در آن فن استاد و متبحر شد. افلوطین پس از آن، مشتاق فراگیری فلسفۀ ایرانی و حکمت هندی شد و به همین دلیل برای دسترسی به آثار فلسفی و رسیدن به کتب حکمی ایرانی و هندی و آشنایی با فلاسفۀ ایرانی و حکمای هندی، داوطلبانه در جنگی شرکت کرد که بین امپراتور روم و شاپور اول ساسانی در سال 243 م درگرفت. افلوطین پس از پایان جنگ به رم بازگشت و حدود 26 سال در آن‌جا به تعلیم فلسفه و تربیت شاگرد مشغول بود. وی در 49 سالگی شروع به نوشتن رسایل فلسفی و عقاید حکمی خویش نمود و اندیشه‌های نوافلاطونی خویش را، که صبغۀ عرفانی دارد، در پنجاه و چهار رساله تدوین نمود که توسط یکی از شاگردان او، فرفوریوس، ویرایش و "انئادس" نامیده شد. مباحث فلسفۀ عرفانی افلوطین عبارت است از: خداشناسی؛ عقل؛ نفس؛ نفوس فردی شامل ماهیت روح فردی، هبوط روح فردی از عالم معقول، سعادت و شقاوت روح، زیبایی و زشتی روح فردی، سفر روح به سوی جهان معقول و عاقبت روح فردی؛ و جهان محسوس شامل مادۀ نخستین جهان محسوس، ویژگی‌های کیهان، نقش تقدیر در جهان محسوس و...

بیشتر شارحان فلسفة کلاسیک به‌ویژه کسانی که بر فلسفة فلوطین تمرکز کرده‌اند، برآنند که وی بر‌خلاف فیلسوفان دورة شکوفایی فلسفة در یونان، به‌خصوص افلاطون در مقام بنیادگذار فلسفة سیاسی، به سیاست و تدوین طرحی از نظام سیاسی نیک به‌عنوان شالوده و مبنای فلسفة سیاسی قدیم، التفاتی نداشته است. اگرچه فلوطین به مقولاتی چون دولت، حکومت، آزادی و عدالت به‌صورت مستقل نپرداخته‌ است و از این‌حیث نمی‌توان وی را فیلسوف سیاسی قلمداد نمود، اما به‌زعم ما می‌توان دلالت‌ها و تضمناتی سیاسی را در فلسفة] «غیرسیاسی » وی مورد ملاحظه قرار داد و از آن طریق طرحی از «فلسفة سیاسی » فلوطین تدوین کرد. تلاش ما در این مقاله، احصای برخی از مهم‌ترین این دلالت‌ها و مرتبط‌ساختن آن‌ها با یکدیگر به‌نحوی است که بتوان از آن منظومه‌ای ناظر بر آرمانی سیاسی تدوین کرد.

معنای اولیه (نخستین) فیض در فلسفه فلوطین با توجه به نظام فلسفی او؛ کیفیت انتقال نظریه فیض به فلسفه اسلامی تا زمان صدر المتالهین؛ تبیین نحوه تحول وجودی مفهوم فیض و فاعلیت وجودی در حکمت متعالیه؛ بررسی شبهات و اعتراضات پیرامون نظریه فیض و پاسخگویی به آن؛ و مقایسه مبنایی نظریه فیض بین دو نظام فلسفی فلوطین و صدر المتالهین اهداف این تحقیق می‌باشند.

زیبایی و هنر در نظام فلسفی افلوطین (203-273 م.) جایگاه مهمی دارد. او در سه رساله از «نه گانه ها»ی خود به طور مستقل به مساله زیبایی و هنر پرداخته است: رساله ششم از نه گانه اول، رساله هشتم از نه گانه پنجم و رساله هفتم از نه گانه ششم. به دو گونه می توان نشان داد که هنر و معرفت در فلسفه افلوطین یکی هستند؛ آنجا که هنرمند برای نظاره زیبایی معقول، خود را باید زیبا کند و برای زیبا شدن همانند پیکرتراشان، پلیدی را از خود دور سازد. با دور ساختن پلیدی از خود، هنرمند به خود خویشتن باز می گردد و بدین ترتیب، زیبا می شود و به نظاره زیبایی عقل می پردازد.دیگر اینکه فعل هنرمندانه همانند فعل طبیعت، نفس و عقل است؛ همان گونه که آن ها با نظاره، زیبایی تولید می کنند، هنرمند هم با نظاره صورت های عقلی، زیبایی را خلق می کند. در این صورت، آنچه رهبر تمام تولیدات است، معرفت خواهد بود. پس در نظر افلوطین، زیبایی شناسی همان معرفت شناسی و هستی شناسی خواهد بود. در این تفکر، راه درک هستی، زیبا شدن و راه زیبا شدن، نیک شدن است.