آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از تدوین این مقاله، تبیین معرفت شناسی از دیدگاه سهروردی و استنباط دلالت های تربیتی آن است. این پژوهش از نوع تحقیق کیفی است که ساخت نظریه را هدف قرار داده و از بالاترین سطح تاویل و انتزاع برخوردار است و بر اساس نظر اسمیت مبنی بر امکان استنتاج دلالت های تربیتی از فلسفه خاص و اینکه بین فلسفه و تعلیم و تربیت رابطه وجود دارد، به تبیین و استخراج دلالت های تربیتی معرفت شناسی فلسفه اشراق سهروردی پرداخته است. سهروردی معرفت را محصول تقابل و تعامل استدلال عقلی و درک شهودی می داند که حصول آن جز از طریق سلوک و تصفیه باطن امکان پذیر نیست. او بر این عقیده است که از طریق «تجربه حضوری» است که سالک می تواند پاره ای از حقایق را مستقیم و بدون میانجی بشناسد و نسبت به آنها علم پیدا کند؛ لذا این نوع معرفت شناسی مستلزم شکل ویژه ای از اهداف،‌ اصول، معلم و شاگرد، برنامه درسی و ارزشیابی در تعلیم و تربیت است که در این مقاله به آنها پرداخته شده است.

‫ازجمله موضوعاتي که انديشه فيلسوفان، به ويژه فلاسفه اسلامي را به خود مشغول ساخته است، کيفيت زندگي پس از مرگ و معاد است. نگارنده اين موضوع را از ديدگاه دو تن از صاحبان مشرب فلسفي، يعني صدر المتألهين شيرازي (طراح حکمت متعاليه) و شيخ اشراق (صاحب حکمت اشراق) بررسي کرده و وجوه اشتراک و افتراق نظرات اين دو را در هشت بخش بيان نموده است. وي در آغاز اين تحقيق، مباحث کلي معاد، اعم از مفهوم‌شناسي معاد از نظر لغت و اصطلاح، امکان وقوعي معاد و ضرورت معاد را مطرح نموده است. همچنين به اقسام معاد شامل معاد جسماني، معاد روحاني، معاد جسماني و روحاني با بدن مثالي، و معاد جسماني و روحاني با بدني که مخلوق خيال است، پرداخته است.. پس از آن، به مفهوم حقيقت نفس و تجرد آن، دلايل تجرد نفس، ادراکات نفس، مسئله تناسخ، ديدگاه شيخ اشراق و ملاصدرا، و ادله آنان در باره عالم مثال، برزخ، قيامت و ردّ تناسخ پرداخته است. شيخ اشراق و ملاصدرا، در اصل تجرد نفس و بقاي نفس اتفاق نظر دارند. البته چون شيخ اشراق ادراکات نفس (به جز در معقولات کلي) را مادي مي‌دانست، براي تبيين معاد جسماني، ناچار شد رأي تعلق نفوس غير کامل به افلاک را بپذيرد و به هر حال او نتوانست تبيين روشني از حشر و زندگي اخروي ارائه دهد؛ اما ملاصدرا با مجرد دانستن قوه خيال، مشکل بدن اخروي را حل کرد. معاد جسماني سهروردي، معاد جسماني عنصري با بدن مثالي است، و معاد جسماني صدرا، معاد جسماني عنصري با بدن مخلوق خيال است که ترقي يافته بدن دنيايي است. از موارد ديگر اتفاق نظر اين دو حکيم، تبيين عالم برزخ و مثال است؛ با اين تفاوت که صدرا جسم مثالي را در همين بدن نيز همراه انسان مي‌داند؛ اما شيخ اشراق، اگر بپذيريم که نفوس را متعلق به افلاک مي‌دانسته، بدن مثالي او اجرام سماوي خواهد بود، و اگر اجرام سماوي را مظهر مي‌دانسته، پس او هم، به همان بدن مثالي قائل است که صدرا از آن سخن گفته است.

یکی از مباحث جدی در منطق و فلسفه و معرفت‌شناسی بحث علم و اقسام آن است. از زمان بسیار دور، در فلسفه و منطق اسلامی، علم به دو قسم تصور و تصدیق تقسیم شده است. اما در این میان، حقیقتِ تصدیق به‌خصوص از زمان شیخ اشراق مورد توجه جدی قرار گرفته است. به عقیدۀ او، تصدیق از سنخ علم نیست، هرچند می‌تواند متعلق علم قرار گیرد. این در حالی است که از نظر حکما تصدیق به‌درستی علم تلقی می‌شود. از سوی دیگر، فخرالدین رازی، ضمن آنکه تصدیق را گونه‌ای از علم دانسته، آن را مرکب از تصورات و حکم می‌داند، حال آنکه از نظر حکما، تصدیق، به‌عنوان علم، حقیقتِ بسیطی است. البته، در اینجا این نکته حایز اهمیت است که اگر تصور و تصدیق دو قسم از علم هستند، بنابراین، هریک از این دو قسم باید با قیدی از دیگری جدا شوند و اساسِ مقسمْ هر چیزی باشد، قسم همان مقسم با قیدی است. بنابراین، چگونه می‌توان قایل بود که تصدیقْ یک حقیقت بسیط است. ازاین‌رو، ملاصدرا، با تحلیل بسیار دقیق، تصدیق را یک حقیقت بسیط در عین مرکب تحلیلی می‌داند. از نظر ملاصدرا، تصدیقْ تصوری است که عین حکم است و حکم در تصدیق به‌منزله فصل و اصل تصور و ادراک جنس آن شمرده می‌شود. لذا، حکم مانند هر فصلی به عین حصه‌ای از جنس موجود است. از نظر ملاصدرا، بیان حکما در بساطت تصدیق و شرطیت تصور برای آن به رأی او بازمی‌گردد.

هدف از این تحقیق بررسی تطبیقی زییاشناسی از دیدگاه افلاطون و سهروردی می باشد،تأمل در بحث زیبایی و جمال، از دیگر مقوله‌های فلسفه ی است که بسی قدمـت دارد. پرسش از «امرِ زیبـا» و «هنـر»، پرسش‌هایی هستند که از دیربـاز اندیشۀ آدمی را به‌خـود مشغـول داشته‌اند.در بین فلاسفه مشهور یونان، افلاطون و در بین فلاسفه اسلامی، سهروردی، در زمره اندیشمندانی هستند که پیرامون زیبایی شناسی و تشریح آن، نظریات ارزشمندی را مطرح کرده‌اند. از نظر افلاطون زیبایی و هنر، غایتی عینی است و به باور او، بیان ماهیت زیبایی دشوار و موفقیت در این زمینه، امکان فهم زیبایی آفریده های انسانی را آسان خواهد کرد. او حقیقت زیبایی را سودمندی و لذت نمی داند؛ بلکه زیبایی را امری فراحسی و عینی می داند که نهایت سیر سالکان و زیبایی ها به آن می انجامد چنین زیبایی ، مطلق و فی نفسه و همان ایده و منشأ زیبایی است که به عالم مثل تعلق دارد.شیخ‌ شهاب‌الدین سهروردی مبـاحث مربوط به شناخت حقیقت زیبـایی را، ذیل مباحث جهان‌شنـاسی و علم‌الانـوار و مفـاهیم حُسن و جمـال در حکمت اشراق مورد بررسی قـرار داده است. در آراء اشراقی سهروردی، «حُسن» حقیقتی نورانی و مینوی است که با حفظ هویّت ملکوتی خویش، قدم در قوس نزول نهاده و در عالم مُلک نیز متجلّی گشته است و زیبایی‌های محسوس و این‌جهانی، نشانه و آیتی است از زیبایی‌های معقول و آن‌جهانی است . نتیجه ای این تحقیق نشان می دهدکه هنر اشراقی ، جز از طریق شهود به دست نمی‌آید و تحقق این شهود، آن‌گاه میسّر است که سالک یا هنرمند اشراقی با فهم «منطق پـرواز» به بازآفرینی معراج در نفس خویش نائل آید. حکمت و هنر اشراقی هر دو به زبان رمز بیان می‌گردند، بر همین مبنا علم «تـأویل» نیز در فهم و تبیین زبان رمزی حکمت و هنر اشراقی از جایگاه حائز اهمیتی برخوردار است.