آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

عصمت انبیاء: از باورهای بنیادین مکتب امامیه است که نقش محوری در تبیین فلسفه نبوت، اصول دین و هدایت بشر دارد. این آموزه بر اساس براهین عقلی، قرآنی و روایی، به پاکی کامل انبیاء از گناه، خطا و اشتباه در تمام ابعاد زندگی فردی، اجتماعی و رسالت الهی تأکید دارد. برهان «وثوق و تحقق غرض» یکی از براهین عقلی در اثبات عصمت انبیاء: به شمار می‌آید که بر پایه تضمین هدایت کامل بشری و اعتماد به پیام الهی استوار است. برخی نویسندگان اشکالاتی به این برهان وارد کرده‌اند. در این مقاله، که به روش تحلیلی انتقادی سامان یافته است، پس از تقریر برهان مزبور به اشکالات پاسخ داده شده است.

یکی از مباحث مطرح در باب نبوت، گستره علم پیامبران الهی به حقایق عالم ملک و ملکوت - علاوه بر معارف و احکام دینی- است. این مسئله از طریق عقل و نقل بررسی شده است. آیه کریمه مربوط به تعلیم اسماء به آدم% از جمله مستندات قرآنی برای بررسی این موضوع است. درباره مقصود از اسمای تعلیم شده به آدم% به عنوان خلیفه خداوند در زمین، از سوی مفسران آراء مختلفی مطرح شده است؛ مانند: نام‏های همه موجودات، نام‏های برخی از موجودات، نام‎های حجت‎های خاص خداوند، صفات و خواص اشیاء، آگاهی از همه اشیاء، اسماء الهی، حقایق عالم جبروت، نام‏ها و خواص اشیاء، نام‏ها، ذوات، خواص اشیاء و اصول مصنوعات بشری. باتوجه به قواعد زبانی و روایات معتبر، دیدگاه صحیح در این‏باره، تعلیم نام‏های حجت‏های خاص خداوند و حقایق عالم است. در این پژوهش با بهره‎گیری از روش تفسیر اجتهادی، آراء و اقوال مفسران نقل و بررسی شده، و دیدگاه مختار تبیین گردیده است.

معجزه در اصطلاح دینی، امر خارق العاده‎ای است که با عنایت خاص خداوند واقع می‎شود تا صدق ادعای نبوت را اثبات کند. خارق العاده بودن معجزه، بررسی رابطه آن با قوانین علیت به طور عام، و قوانین طبیعی به طور خاص را در پی داشته است. برخی، معجزات را ناقض اصل علیت عام یا خاص دانسته و چون نقض اصل علیت را عقلا محال دانسته‎اند، در صدد تأویل معجزات برآمده‎اند. برخی دیگر به استثناپذیری قوانین طبیعی قائل شده و گفته‎اند قوانین طبیعی ناشی از اراده الهی است و خداوند می‏تواند هرگاه مصلحت بداند، اراده خود را تغییر دهد. بر اساس دیدگاهی دیگر، معجزات، اسباب و علل طبیعی ناشناخته دارد، و آنچه در معجزات نقض می‎شود اسباب شناخته شده در عالم طبیعت است، نه هرگونه سبب طبیعی. مطابق دیدگاهی دیگر، اسباب شناخته شده طبیعی که در معجزات نقض می‏شود، اسباب ظاهری وقایع‎اند، نه اسباب حقیقی؛ اسباب حقیقی، همان اسباب ناشناخته است که تنها آورندگان معجزات از آنها آگاهند. بر دیدگاه‏های مزبور نقدهایی وارد است که در این مقاله بیان شده است. دیدگاه صحیح در این‎باره آن است که معجزات از باب حکومتِ یک قانون تکوینی بر قانون تکوینیِ دیگر است. در حقیقت، قوانین طبیعی مشروط به این‎اند که قانونی برتر مانع تأثیر آن نشود، و عدم تحقق قانون به خاطر عدم تحقق شرط آن، مصداق نقض قانون نخواهد بود.

مباحث این نوشتار از دو بخش کلی تشکیل گردیده است .بخش نخست شامل این مباحث است1 : تبیین کثرت‌گرایی دینی به تقریری که جان هیک ارائه کرده است و نقد آن، 2 تبیین و نقد نظریه انحصارگرایی دینی به قرائت عده‌ای از متکلمان مسیحی، 3 تبیین و نقد نظریه شمول‌گرایی دینی به قرائت برخی از متکلمان مسیحی، 4 اصول پنج‌گانه و تبیین دیدگاه اسلام درباره تعدد ادیان .در بخش دوم نیز مبانی معرفت شناختی، فلسفی، کلامی و نقلی((کثرت‌گرایی دینی)) که برخی از نویسندگان و صاحب‌نظران اسلامی یا مسیحی در تایید و تفسیر پلورالیسم دینی ابراز نموده‌اند نقد و بررسی شده است .

میرزا عماد الدین أبو الخیر بافقی از نام آوران عرصه علوم عقلی و نقلی در سده یازدهم هجری و دارای تالیفات فراوانی در این دو شاخه معرفتی به‌هشمار می‌‌رود. دانشمندان و علمای بزرگ شیعی همانند فیض کاشانی، آقا حسین خوانساری، محقق سبزواری اجتهاد وی را تایید کرده‌اند. ایشان در علم کلام آثار مختلفی را به رشته تحریر در آورده است که می‌‌توان به: «پنجه خورشید»، «مصفاة الحیاة»، «گوهر یگانه» و «تحفة الوجیزة» اشاره کرد. روش کلامی ایشان ترکیبی از روش عقلی و نقل وحیانی است، لکن در آثار کلامی وی، بهره گیری از ادله عقلی بر ادله نقلی غلبه دارد. بافقی به اقتضای نوع مساله کلامی، از علوم مختلف عقلی و نقلی بهره برده است. بیان دیدگاه‌ها و نظرات مکاتب، فرق و مذاهب مختلف از دیگر ویژگی‌های کلامی وی به شمار می‌‌رود.

تبیین ارتباط شریعت و فطرت، روش‌های اثبات فطریات، معرفت فطری در قرآن و احادیث، پرداختن به برهان فطرت در باب خداشناسی و نقش فطرت در اخلاق موضوعاتی است که در چارچوب نگاه دینی به فطرت گنجانده می‌شود. دین گرایی و فطرت ورزی نه در تضاد یکدیگرند و نه در مقام تعارض با هم، بلکه دوشادوش همدیگر در راه وصال به یک حقیقت واحد آسمانی‌اند. با فرض هماهنگی شریعت با فطرت اولا دین پاسخ‌گوی همه نیازهای اصیل و فطری انسان خواهد بود، ثانیا چون نیازهای اصیل و فطری انسان، ثابت و پایدارند، شریعت الهی نیز استوار و پایدار خواهد بود.