آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

برزخ و تحولات نفسانی انسان در آن، یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل فلسفی-کلامی است و شناخت ماهیت انسان در برزخ، تأثیر بسزایی در گستردگی و حل مباحث مرتبط با سعادت و شقاوت و استکمال انسان خواهد داشت. برزخ به لحاظ رتبۀ وجودی فراتر از ماده و فروتر از عقل و به لحاظ ویژگی‌ها و پیامدها، از هر دو طرف بهره‏مند است. از نگاه علامه حسن‌زاده آملی، روح انسان پس از مفارقت از بدن مادی، در قالب حیات آخرتی متناسب با ملکات نفس حضور می‌یابد و علم و عمل مهم‌ترین نقش را در اشتداد وجودی انسان دارد. این مقاله با روش تحلیلی و با بررسی عالم مثال و تکیه بر نگاه علامه حسن‌زادۀ آملی، می‌کوشد تصویر روشنی از ارتباط میان ماهیت انسان و فرجام‌شناسی او در عالم برزخ با علم و عمل او در دنیا ارائه دهد. بررسی و تحلیل این موضوع در اندیشۀ ایشان، این دستاورد را به همراه داشت که بدن مثالی همواره همراه انسان بوده و شکل و صورت و مقدارِ مجرّد از ماده و لوازم آن دارد. نیز نفس با رسیدن به حدی از تکامل می‌تواند بدن طبیعی را رها کرده، با بدن مثالی که انفکاک‌ناپذیر از نفس است، در برزخ نیز تکامل و ماهیتی متأثر از علم و عمل داشته باشد.

دراین نوشتار، سخن درباب عرفان نظری و عملی درنهج البلاغه واشتراکات آن با ممد الهمم فی شرح فصوص الحکم استاد حسن زاده می باشد. هدف اصلی این نوشتار بررسی میزان مطابقت مبانی نظری و عملی عرفان کتاب ممد الهمم با کتاب نهج البلاغه است. این پایان نامه ابتدا به بیان تعاریف وانواع مبانی اولیه عرفانی می پردازد، سپس پیرامون اصول عرفان اصیل شیعی، مبانی وشاخصه های آن را بیان نموده سپس با مراجعه به کتاب ممدالهمم، نمونه های عرفان عملی و نظری را درذیل فص های آن طبقه بندی می کند وازخطبه ها، نامه ها وحکمت هاب نهج البلاغه، نمونه های عرفان نظری دردوشاخه (اصول و فروع دین) ونیز نمونه عرفان عملی جمع آوری کرده وبه شرح آن می پردازد. نتایج نشان می دهدکه در عرفان نظری تأکید حضرت علی(ع) به ترتیب برنمازو امر به معروف و نهی ازمنکر، عدل و زکات، معاد و امامت و روزه، نبوت و نهایتاٌ حج و خمس می باشد.و درعرفان عملی تآکید ایشان به ترتیب برصبر، زهد، توبه، ورع و رضا، توکل، فقر، اشفاق، رجاء و در نهایت یقظه می باشد. و در پایان به این نتیجه می رسد که مبانی عرفان نظری و عملی درممدالهمم در بسیاری موارد با اصول عرفان علوی، مشترک می باشند و کتاب نهج البلاغه در چندین موضوع نظیر: روزه، خمس و زکات در شاخه عرفان نظری و خوف و رجاء در شاخه عرفان عملی شامل مطالب جامع تری می باشد و کتاب عرفانی ممدالهمم رامی توان شرحی عرفانی برنهج البلاغه برشمرد.

تبیین حقیقت جسم، مسئله ای است که از دیر باز حکماء الهی را به خود مشغول ساخته و موجب تضارب آراء و تکثر اقوال گشته است. در تقسیم اولیه گروهی حقیقت خارجی جسم را مرکب از اجزاء دارای وضع و بالفعل دانسته و گروه دیگری آنرا متصل و بسیط از چنین اجزایی پنداشته اند و البته در هر دو گروه نیز انشعابات گوناگونی رخ داده است. در این معرکه قول ذیمغراطیس در بین گروه اول و قول مشاء از میان گروه دوم اقوال مهمی می نماید. ذیمغراطیس جسم را مرکب از اجزاء صغار صلبه و بالفعل می داند و مشاء جسم را متصل و بسیط از چنین اجزائی می دانند و برای آن دو جزء هیولی و صورت قائلند. البته مشاء نیز معترفند که هیولی را مستقیم از خارج نمی یابند بلکه به ضرورت برهان آنرا می پذیرند. اشراقیون نیز تا حدودی با قول اول همنوا بوده و بر خلاف مشاء منکر هیولی (البته به عنوان جزئی از جوهره جسم) هستند. لکن در این میان قول مشاء مشهورترین اقوال است چنانکه مبنای عمل فلاسفه قرار گرفته است. امروزه دانشمندان علوم تجربی مثل فیزیک و شیمی در ترکیب جسم از اجزاء بالفعل شکی ندارند. پس گویا امروزه قول مشاء که مبنا و مورد اهتمام فلاسفه است با چالش مواجه است. برخی از حکماء معاصر نیز قول مشاء را غیر قابل قبول می بینند و جسم را مرکب از اجزاء می دانند. در این میان علامه حسن زاده آملی قول جدیدی ابتکار نموده است که مشکلات اقوال قبلی را برطرف کرده و جمع بین اقوال می نماید.

آنچه در این مقاله مورد توجه خوانندگان قرار می گیرد روزنه کوچکی به معرفت نفس انسانی است، معرفتی که به جرات می توان گفت ریشه معارف عقلی و نقلی است. در این مقاله بعد از اشاره به تعریف نفس به مراحل تکامل نفس ناطقه پرداخته شده، سپس تجرد همه مراتب خصوصا تجرد عقلی و فوق عقلی نفس تبیین شده است. از جمله ویژگیهای برجسته این مقاله اشاره به اتحاد نفس و بدن می باشد که در مواضع متعددی از آثار علامه حسن زاده به آن اشاره شده است. در نهایت بدن از مراتب نازله نفس معرف می شود. در منظر ایشان انسان متعلق به یک نشاه از وجود نیست بلکه موجودی طبیعی، مثالی، عقلی، الهی و دارای مقام تجرد و فوق تجرد است و وحدت انسان وحدت عددی نیست بلکه وحدت حقه ظلیه است که حد یقف برای او نیست.

کتابی از استاد حسن حسن زاده ی آملی که به دلیل جامعیتش به علامه حسن زاده مشهور گشته است،در فلسفه و عرفان و تفسیر قرآن. و جمع میان این سه. نویسنده که خود حکیمی وارسته است در این کتاب،با ارجاع های گوناگون و استفاده از کتب روایی،فلسفی و عرفانی ، وحدتی را میان این سه منبع ادراک انسانی برقرار می کند. ابتدا از علم منطق سخن می گوید و اینکه انسان بدون منطق ره به جایی نخواهد برد. سپس سخنان بزرگان را در همین باب ذکر می کند و پس از این به نیازمندی جوامع انسانی به منطق و فلسفه می پردازد. بعد اشکال های عرفا به فلسفه را بازگو کرده و آن را در صورت یک معنی واکاوی کرده،و در صورت رد حجیت عقل و فلسفه ، مردود می سازد. و سپس به هر سه این راه های رساننده به حقیقت بحث می کند. و در لابه لای کتاب از اشعار شاعران و روایات و آیات و جملات حکمی و فلسفی استفاده می کند تا جذابیت و رسایی رساله را دوچندان کند.