آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

گذشته، حال، آینده اگر هویت انسانی با آن عظمت و استعدادها که دارد و در گذشته ما قبل غلبه صنعت گرایی تا حدودی خود را ارائه نموده بود، تا به حال ادامه داشت، ما امروز به جای این بحث این مسئله را بررسی می کردیم: «تحقیق در ادامه تکامل هویت انسانی». به هر حال نخستین مسئله ای که ما در این مبحث با آن روبرو هستیم،تعریفی ولو به طور اجمالی از «جایگاه » و سه مقطع زمانی (گذشته،حال،آینده) و «علوم انسانی» است. ما می توانیم برای تعریف «جایگاه» چهار معنی را در نظر بگیریم: 1-موقعیت خاص علوم انسانی در میان دیگر علوم و معارف به طور عام. 2- موقعیت خاص علوم انسانی در برابر صنعت (تکنولوژی) به مفهوم عام آن. 3- موقعیت ارزشی علوم انسانی در برابر دیگر علوم و صنایع. 4- چه کسانی با چه شرایطی به تحقیقات در علوم انسانی می پردازند.

فرد مؤمنی که با اکسیر دین و درد و دانایی، کام خویش را نواخته و جان خویش را پرداخته، دائماً دلهره آن دارد که مبادا حیات خویش را به گونه‌ای سامان بخشد که از برکات و خیرات دین محروم گردد، از این‌رو مایل است که قلمرو و محدوده راهبری‌های دین را بشناسد تا متناسب با آن قلمروها، از دین انتظار داشته باشد و هماهنگ با آن هدایت‌ها به حیات جمعی و فردی خویش نظام بخشد. (مقدمه) ـ این اثر که درصدد است تا به قلمرو‌شناسی دین بپردازد، شامل یک مقدمه طولانی و سه فصل می‌باشد که در اینجا به تلخيص مقدمه و فصل اول آن توجه بیشتری می‌شود. مقدمه ـ که به قلم محمدرضا اسدی نگاشته شده ـ به مباحثی درباره رابطه انسان و دین و قلمرو‌شناسی دین پرداخته است. به اعتقاد نویسنده، انسان آنگاه که دینی را بر می‌گزیند. این مسائل در آن مدخليت دارد: ١. این انتخاب علاوه بر جنبه‌های فطری جنبه‌های عقلانی نیز دارد. ۲. متناسب با شناخت انسان از خدا، عالم، دیگر انسان‌ها، جامعه و دین منتخب نیز کامل‌تر می‌باشد. دین منتخب به میزانی که برای هدایت و کمال‌یابی آدمیان منشأ اثر است، ارزش و اعتبار دارد. نویسنده مقاله است که سر‌سپردگی و اطاعتی که فرد دین‌دار در ارتباط با یک دین دارد، سر‌سپردگی و اطاعتی فعالانه و و عزیزانه است، و نه منفعلانه و ذلیلانه. نويسنده بر آن است که تنها از طريق تفکر و تأمل نیست که با دین و دیگر موضوعات غیر دینی ارتباط می‌یابند، بلکه با مجموعه دارائی‌های وجودی‌شان، بر دین و غیر‌دین نظر کرده و با دین ارتباط و نسبت برقرار می‌کنند ولی آنچه بیش از همه در این ارتباط سهم و و نقش بزرگ‌تری دارد، قوه عاقله می‌باشد و دیگر عناصر به تقویت و تکمیل آن می‌پردازد. به اعتقاد نویسنده اگر دین‌شناسی دو متفکر در یک زمان و مکان تفاوت دارد، تنها به جهت تعداد اطلاعات یا کاهش و فزونی هوش و مسائلی از این دست نمی‌باشد، بلکه این تفاوت به اختلاف دارائی‌ها و ناداری‌های آنان باز می‌گردد. نویسنده در باب دین‌شناسی و قلمرو‌شناسی دین معتقد است که هرچند در برخی علوم تنها امر دخیل در تعيين، فاعل‌شناسایی می‌باشد ولی در این عرصه خود دین نیز دخیل است و موضوعیت تام دارد. در باره قلمرو‌شناسی هدایت دین و شناخت هدف یا اهداف دین می‌توان چهار رویکرد اصلی داشت. 1. رویکرد برون‌دینی: در این رویکرد قلمرو و اهداف دین بر مبنای انتظارات آدمی از دین تعیین و تحدید می‌شود. ۲. رویکرد درون‌دینی: که معتقد است بایست برای شناسایی قلمرو دین و اهداف آن به خود دین مراجعه کرد و از دین خواست تا بگوید تا اهدافش چیست؟ البته دو دیدگاه دیگر نیز ضمیمه این تقسیم‌بندی است. ٣. تشخیص کلیات هدف و قلمرو دین بر عهده عقل و تفصيل جزئیات برعهده دین باشد. 4. قلمرو‌شناسی دین تنها از طريق معرفت‌های درجه دوم حاصل می‌آید. نویسنده در ادامه به نحو مشروح به توضیح و نقد این چهار می‌پردازد و نسبت قلمرو‌شناسی دین با دانش‌هایی چون کلام، فلسفه فلسفه علم دین را جست‌و‌جو می‌کند.

در مقاله پیش رو با روش استنباطی و اجتهادی تلاش شده است با تحلیل منظومه فکری علامه جعفری در حوزه فلسفه های مضاف، به ویژه فلسفه علم، به برداشتی از ماهیت فلسفه مضاف از دید وی دست یافته شود. یافته های مقاله را می توان به این صورت خلاصه کرد: الف) برخی از مؤلفه های تشکیل دهنده فلسفه مضاف رتوس ثمانیه علوم است که در آثار پیشینیان وجود دارد؛ ب) بن مایه های فلسفه مضاف در اندیشه حکیمان و متافیزیکی علوم را به جهت پایداری علم و با هدف عالی حیات انسانی بیان می کند.

نیاز بشر به سبک درست زندگی، انگیزه­ و ضرورتی برای تبیین مؤلفه­های شناختی آن است. هدف از این پژوهش، پرسش از چیستی و نقش انواع شناخت در نظریه «حیات معقول» علامه جعفری با بررسی توصیفی- تحلیلی آثار مکتوب ایشان است. «حیات معقول» در برابر «حیات طبیعی محض»، نوعی زندگی مبتنی بر تعقل با محوریت عقل عملی و نفی راسیونالیسم غربی است که طیف وسیعی از شناخت­های وحیانی، عرفانی، حکمی و علمی را در بر می­گیرد. این دریافت­ها به شکل حضوری یا حصولی و از راه­هایی چون آموزش، تقلید یا تعبد به دست می­آیند. معارف یادشده، علاوه بر ارزش ذاتی، واجد هویتی ابزاری برای پرورش استعدادها و هدایت اختیاری انسان‎اند که پیامد آن ورود به هدف اعلای زندگی یعنی شرکت در آهنگ کلی هستی و به تعبیر دیگر عبادت خداوند خواهد بود. نتیجه اینکه حیات معقول وابسته به مجموعه­ای کامل از شناخت­های الهی و بشری با درجات ارزشی متفاوت است، مشروط بر اینکه با کمک سازوکارهای عقلی و وحیانی از آسیب­های معرفتی و عملی در امان بماند.

علامه­ جعفری فیلسوف شهیر معاصر اسلامی است که نظراتش در باب زیبایی و هنر نسبت به سایر فلاسفه معاصر اسلامی با زیبایی­شناسی معاصر تشابهات بیشتری دارد. نظرات علامه به دو جهت متمایل به زیبایی­شناسی در غرب است؛ اول به جهت توجه به قطب ذهنی سوبژه در زیبایی­شناسی و دوم انحصار هنر در هنرهای زیبا. علامه در نحوه و معیار داوری استحسانی از نحوه تعقل کلیات در حکمت متعالیه بهره گرفته است؛ اما به نظر می­رسد این معیار صرفاً برای زیبایی­های معقول کارآمد باشد و ازاین­رو در این تحقیق معیار داوری مطمح نظر علامه در زیبایی­های صوری، خیالی و فوق عقلی بر اساس مبانی حکمت متعالیه و به­خصوص آرای امام خمینیw محک زده شده است. از دیگر مباحث این تحقیق، اقسام هنر از دیدگاه علامه است که از مسائل نو در زیبایی­شناسی اسلامی است که چه­بسا سابقه آن را میان فیلسوفان و محققان اسلامی ماقبل نمی­توان یافت.

انسان شناسی از پایه های اساسی در علوم انسانی است به گونه ای که مبانی متفاوت در تبیین ماهیت انسان و ویژگی های او، در تولید علوم انسانی جهت دار، ارتباط مستقیم دارد. از مبانی مهم در انسان شناسی دینی کرامت انسان است که تبیین آن و سرایت آن در علوم انسانی به عنوان اصل مادر، می تواند تحولی بنیانین در علوم انسانی مانند علم اقتصاد، علم سیاست، علم روان شناسی و... ایجاد کند در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی با محوریت اندیشه فیلسوف و اسلام شناس معاصر علامه جعفری در پی به دست آوردن معنای کرامت انسان می باشیم. از نظر علامه جعفری کرامت انسان دو گونه است. نوع اول کرامت ذاتی است که او را از سایر آفریده ها جدا می کند. این کرامت که منشا آن استعدادهای انسانی است که در ارتباط باخداوند معنا می شود، دارای ویژگی غیرقابل سلب بودن می باشد و بر مبانی خاص دینی بناشده که مهمترین آنها عبارت است از مخلوق خداو خلیفه خدا بودن انسان، علم و آگاهی داشتن انسان، امانتدار بودن انسان و دو بعدی بودن انسان. و نوع دوم کرامت اکتسابی که با اختیار و تلاش انسان در سایه ایمان به خداوند متعال و اطاعت از عقل و دستورات الهی به دست می آید و دارای معیارهای مشخصی می باشد که از مهمترین آنها عبارت است از ایمان به خداوند و هرآنچه در ارتباط با اوست، توحید و اخلاص عمل و عمل صالح و تقوای الهی. این نوع کرامت، دارای آثار و لوازم فردی و اجتماعی می باشد که مهمترین آنها عبارت است از: ایجاد امنیت، آرامش و عدالت فردی و اجتماعی و حق آزادی معقول.

برخي از پرسش‌ها مانند مسئلة «شر» در متون علمي وجود دارد که پاسخ‌گويي کامل به آنها از عهدة علم تجربي برنمي‌آيد، و تنها دين و فلسفه مي‌توانند در اين امور نقش شايسته‌اي ايفا کنند. نوشتار حاضر با روش «تحليلِ اسنادي»، ديدگاه¬هاي علامه جعفري در باب «شرّ» را بررسي کرده است. حاصل ديدگاه ايشان آن است که براي حلّ مسئلة شرور، تبيين دو مسئلة، «حيات و فلسفة آن»، و «عدالت و حکمت خداوند در جريان خلقت و سرنوشت انسان‌ها» ضروري است. از ديدگاه ايشان حكم انسان‌ها به‌وجود نقص‌ها و شرور در عالم طبيعت، مستند به قضاوت در حوادث جهان و زندگى از منظر «حيات‌محورى» است. اگر انسان به درک مجرد و خالصي از نظام هستي برسد و گرايش او به «حيات معقول» هم بيشتر باشد، به‌طور قطع، تفسير طبيعي از عدالت الهي را رها کرده و از سلطة خودِ طبيعي نيز بيرون آمده است و ديگر مسئلة «شر» براي وي مطرح نخواهد شد.