آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫ضرورت هماهنگ ساختن هست ها و بايدها و رفع موانع تکامل انساني، تنها با طرح حيات معقول ممکن است. علامه جعفري? در تمامي آثار خود، حيات معقول را به طور کامل، بررسي نموده است. اين پژوهش در پنج فصل تا حدودي به اين موضوع پرداخته است. در اين پژوهش، ماهيت و حقيقت زندگي از منظر آيات، روايات، فيلسوفان اسلامي، فيلسوفان غربي و علامه جعفري? بررسي شده و ويژگيهاي حيات طيبه در قرآن کريم، ارزش و ضرورت حيات طيبه و راهکارهاي ايجاد حيات طيبه از منظر قرآن کريم، بيان شده است. پس از آن، حقيقت و ماهيت حيات معقول و طيبه از منظر علامه جعفري? و ارزش حيات معقول از منظر ايشان بيان شده است. علامه جعفري? دستورات الهي نهج البلاغه را «حيات انساني» مي داند و با نظر به قلمروها و شئون انساني، حيات انسان را امّ المسائل ميداند و از آنجا که انسان، استعداد رشد و کمال را دارد، بايد مسير صعود و کمال را طي کند. برخي از راهکارهاي موجود در نهج البلاغه با رويکرد علامه جعفري? عبارتاند از: معرفت نفس، رهبري روح، نصرت الهي، عدالت انسان درباره خويشتن و مهارکردن تمايلات، بهره برداري از خود، همت عالي، حريت، ظرفيت درون، پاکي درون، نظارت الهي، به کارگيري عقل و تهذيب نفس، حرکت به پيش، و اطاعت الهي. از نظر علامه جعفري? به لحاظ اينکه جامعه غير از ترکيب و تفاعل افراد، چيز ديگري نيست و نيز اصول حياتي افراد در حال زندگي اجتماعي از بين نميرود، همه عواملي که در بحث راهکارهاي ايجاد حيات معقول گفته شد، شامل ايجاد حيات معقول در جامعه نيز ميشود؛ با اين تفاوت که در جامعه، رکن و وظيفه اصلي را «حاکم جامعه» بر عهده دارد. علامه جعفري? براي مديريت جامعه بر مبناي حيات معقول، اصولي را لازم ميداند که عبارتاند از: اصل عدم ماديگري، اصل معناداري و هدفداري حيات انسان، اصل رفاه، اصل هماهنگي و اتحاد در هدفگيري هاي انساني، اصل عدالت و اصل رقابت سازنده. بديهي است، اين اصول نمونههايي اندک است که پژوهشگران ميتوانند با شناخت انديشه هاي ايشان، اصول و مباني ديگري را بررسي نمايند.

‫از ديدگاه علامه جعفري، خداوند انسان را به‌طور مستقيم و دفعي از خاک آفريده است، و فرضيه تکاملي داروين و ساير فرضيه‌ها در اين مورد، از نظر علمي به اثبات نرسيده است. انسان موجودي است داراي دو ساحت مادي و معنوي، که از ساحت معنوي او به نفس تعبير مي‌شود، و نفس، حقيقتي است که در بدو تولد خود، مادي است، ولي در جريان تکامل رو به تجرد مي‌رود. بين نفس و بدن در حيات دنيوي انسان ارتباط و تعامل وجود دارد، و هدف از آفرينش انسان، تکامل يعني تقرب وجودي انسان به خداوند است. شرايط دست‌يابي به کمال هم عبارت است از خودشناسي و ايمان به خداوند و رسولان او؛ ايماني که زمينه‌ساز اعمال شايسته مي‌شود. از سوي ديگر، انسان در نظام آفرينش از جايگاه ويژه‌اي برخوردار بوده، و داراي کرامت، يعني شرافت و عزت ذاتي، و توانايي‌هاي وجودي است، که با تلاش مي‌تواند آن‌ها را شکوفا نمايد. انسان خليفه خدا بر روي زمين است و ملاک برتري انسان‌ها نسبت به يکديگر نيز تقوا مي‌باشد. همچنين انسان موجود عاقلي است و علاوه بر آن حق انتخاب و گزينش نيز دارد، و اختيار وي منافاتي با خالقيت مطلق و ساير اوصاف خداوند ندارد؛ زيرا افعال او خارج از دايره علم الهي شکل نمي‌گيرد. در وجود انسان نيرويي به‌نام وجدان هم هست، که به شکل‌هاي مختلف ظاهر مي‌شود. از سوي ديگر، انسان مي‌تواند به شيوه خاصي در زندگي دنيوي عمل کند؛ مانند دنياگرايي صرف و يا آخرت‌گرايي صرف، و يا جدا کردن حساب آخرت از دنيا و ارتباط نداشتن بين آن دو. اما تنها شيوه‌اي که مي‌تواند سعادت دنيا و آخرت انسان را تضمين کند زندگي بر اساس حيات معقول است. حيات معقول يعني تنظيم کردن زندگي دنيوي انسان به شکلي که علاوه بر سعادت دنيوي، سعادت اخروي نيز تأمين شود.

در این مقاله تفکرات انسان شناسی علامه محمد تقی جعفری به عنوان جزئی از یک نظام منسجم فکری دنبال وبا توجه به برخی چالش های نظام آموزشی معاصر بحث می گردد. این تفکر،حاصل احاطة ایشان براسلام وعلوم جامعه شناسی و روان شناسی بوده و درپیوندعمیق با مباحث تربیتی است وبدون توجه به آن،درک کلیت نظام تعلیم وتربیت او دشوار می گردد.در بررسی مبانی تربیتی انسان شناسی علامه محمدتقی جعفری ضرورت پاسخ گویی به سئوالات اساسی انسان درمحورارتباطات چهارگانه او با خود ،دیگران ،جهان وخدا و همچنین جایگاه آن در مراحل نظام تعلیم و تربیت موردتوجه قرار گرفته که حاصل خلاقیت علامه درطرح مباحث انسان شناسی با رویکرد تربیتی است. مراتب نظام تعلیم وتربیت اورا این روابط در برداشته وهریک بخشی ازدایره علوم انسانی وتجربی را پوشش می دهد. همچنین براین اساس اصولی مانند موضوعیت شخصیت انسان، فرایند تربیت تدریجی، توازن احساس وعقل،یادگیری اجتماعی وفرهنگی وارزش محوری استخراج گردیده است و انتظار می رودکه با توجه به اشراف ایشان به نظام آموزشی معاصر، این مباحث در بومی سازی نظام تعلیم و تربیت وکاهش این چالش ها مؤثر یاشد.