آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از پژوهش حاضر، بررسی ادله اثبات خدا در بیان متکلمان و فلاسفه اسلامی است. برای انجام تحقیق، ازروش کتابخانه ای استفاده شده و اطلاعات از طریق فیش برداری گردآوری شده است. در بخش اول این تحقیق، که مربوط به دلایل متکلمان اسلامی است، فقط دلایل سه فرقه کلامی معتزله، شیعه و اشاعره ارائه شده، زیرا از فرقه هایی مانند خوارج، حشویه، اصحاب حدیث و اتهل باطن، دلیل دردست نیست. خوارج معمولا" مقالاتشان پنهان بوده و باقی فرق نیز، یا با استدلال عقلی مخالف بوده و در اصول نیز مانند فروع طرفدار تعبد و تقلید بوده اند و یا استدلال عقلی را درباب شناخت خداوند بی ثمر می دانسته اند و طرفدار شهود قلبی بوده اند. بنابراین از فرقه معتزله، برهان حدوث نظام و برهان حدوث قاضی عبدالجبار و از فرقه شیعه ادله ابواسحاق ابراهیم بن نوبخت و شیخ طوسی مورد بررسی قرار گرفته است. از اشاعره نیز متکلمانی چون ابوالحسن اشعری، ابوبکر محمد باقلانی ، ابوالمعالی امام الحرمین جوینی ، ابوحامد غزالی، امام فخر رازی، قاضی عضدالدین ایجی و میر سید شریف جرجانی مورد مطالعه قرار گرفته اند. در بخش دوم که به فلاسفه اسلامی اختصاص دارد، دلایل فیلسوفانی آورده شده که تا حدی دارای دلایل ابداعی و ابتکاری بوده اند. بنابراین در این بخش از کندی، برهان حدوث ، از فارابی، برهان ماهیات، ازابن سینا، برهان امکان و وجوب و برهان حرکت، از شیخ اشراق، چهار استدلال یعنی استدلال از را امکان مجموعه سلسله ممکنات، برهان ماهیات، راه امکان عالم جسمانی، حرکت افلاک و حدوث نفس، از ابن رشد دلیل عنایت و دلیل اختراع، از محقق طوسی، برهان وجوب و ضرورت و از ملاصدرا برهان صدیقین با دو تقریر مرحوم سبزواری و مرحوم طباطبایی آمده است.

پژوهش حاضر به دو بخش تقسیم می شود. بخش اول که با نام اراده در فلسفه اسلامی است در زمینه اراده و نفس، اراده الهی و تعاریف و مباحث عمومی بحث می کند . بخش دوم نیز که با عنوان اراده از دیدگاه لایب نیتز می باشد به بحث در زمینه اصول فلسفة لایب نیتز، فعلیت مونا دو خدا و آفرینش می پردازد.

در این رساله مطالبی درباره شرح حال و آثار محقق نراقی آورده شده است. محقق در فصل اول مروری بر تاریخ تفکر اخلاقی در اسلام دارد.در فصل دوم با عنوان در آمدی بر فلسفه اخلاق نراقی به این مباحث پرداخته شده است : انسان موجودی دو بعدی، تجرد و بقای نفس، قوه نظری و قوه عملی، قوای نفس ...عناوین فصل سوم به این صورت می باشد : مروری بر اخلاق ارسطو، ارتباط اخلاق و سیاست از دیدگاه ارسطو، اعتدال و حد وسط، فضایل عقلی، خیر سعادت از دیدگاه نراقی ... فصل چهارم به فضایل و رذایل از دیدگاه ابن سینا، فارابی، خواجه نصیر، ملاصدرا و نراقی می پردازد . در فصل پنجم اخلاق خواجه نصیرالدین طوسی با اخلاق نراقی مقایسه شده است.

محمّدصادق اردستانی (متوفی 1134ق) یکی از حکمای برجسته در مکتب فلسفی اصفهان است. در کتابشناسی‌های گوناگون ده اثر را به حکیم اردستانی منسوب کرده‌اند؛ ابتدا این آثار ذکر می‌شوند سپس درباره‌ هر یک از آنها توضیحاتی داده می‌شود:1-رساله‌ جعلیه‌ صادقیه2-رساله فی الجعل3-مقاله فی وحده الوجود4-گفتاری در مبدأ و معاد5-«حکمت صادقیه» یا «قوای نفس»6-اختیارات الایام 7-کلید بهشت8-رساله‌ای در تفسیر آیه‌ نور9-رساله‌ «تباشیر» در عرفان10- حواشی بر کتاب شفااولین توضیح اینکه شماره‌های سوم و چهارم یعنی «رساله فی الوجود» و «گفتاری در مبدأ و معاد» در واقع همان «رساله‌ جعلیه» هستند که تنها در عنوان با هم متفاوتند؛ در ادامه کتابشناسی هر یک از موارد بالا آورده می‌شود. 1- رساله‌ جعلیه رساله‌ای مختصر به زبان فارسی درباره‌ «جعل و ایجاد و کیفیت نسبت میان جاعل و مجعول در فلسفه الهی» است. در مجموع شش نسخه از آن در دست ما می‌باشد که اطلاعات نسخه‌شناسی آنها به این شرح است:-نسخه‌ای در کتابخانه‌ مجلس شورای اسلامی است با نام «مفتاح اسرار الحسینی» از عبدالرحیم نوربخشی دماوندی که از شاگردان ملاصادق می‌باشد. در مفتاح دوم آن، رساله‌ جعلیه را با عنوان «دلیلی است از عالم ربانی و عارف حقانی استادم مولانا محمدصادق اردستانی قدس سره العزیز که در اثبات مبدأ و معاد استنباط کرده است» آورده است. تاریخ کتابت آن 1160ق و شماره بازیابی آن 484 می‌باشد. -نسخه‌ای در کتابخانه‌ آستان قدس رضوی با نام «رساله‌ حدوث عالم» از عبدالنبی شیرازی است که در پایان آن این رساله با عنوان «دلیلی از عالم ربانی و عارف حقانی مولانا محمدصادق اردستانی قدس سره العزیز در اثبات مبدأ و معاد» آمده است. سال کتابت آن 1186ق و شماره بازیابی آن 7102 می‌باشد. -نسخه‌ای در کتابخانه‌ آستان قدس رضوی که در تاریخ 1206ق کتابت شده و شماره بازیابی آن 560 است. این رساله را محمدمهدی بن هدایت بن محمدطاهرموسوی که جدش از شاگردان ملامحمدصادق بوده از فارسی به عربی ترجمه کرده که همراه همین نسخه‌ی مذکور می‌باشد. -نسخه‌ای در کتابخانه‌ آیهالله مرعشی نجفی که در تاریخ 1218ق کتابت شده و شماره بازیابی آن 2/5093 می‌باشد. -نسخه‌ای در کتابخانه‌ مسجد اعظم قم که تاریخ کتابت آن قرن سیزدهم و شماره بازیابی آن 6/2811 می‌باشد. -نسخه‌ای در کتابخانه‌ آیهالله آخوند همدان با نام «مقاله فی وحده الوجود» با شماره بازیابی 13/188 است که در واقع همین رساله‌ جعلیه می‌باشد. در فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه‌ی غرب مدرسه آخوند، زبان این اثر، عربی ذکر شده است امّا این اشتباه به این خاطر روی داده است که صفحه‌ی قبل از این رساله که حکم مقدمه را دارد به زبان عربی است ولی این مقدمه از ملاصادق نمی‌باشد بلکه از مولف یا کاتبی است که رساله‌ ملاصادق را در اینجا آورده است. تاریخ کتابت آن نیز مشخص نیست.نسخه‌ دیگری نیز در فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی به همراه ترجمه‌ی عربی آن ذکر شده که شماره بازیابی آنها به ترتیب 4/1995 و 3/1995 می‌باشد اما در مراجعه به کتابخانه‌ی مجلس در تاریخ 9/4/1393 مشخص شد که این نسخه به دلیل نامعلومی مفقود شده است.2- رساله فی الجعلرساله‌ای مختصر به زبان فارسی درباره‌ی «جعل» است که البته غیر از رساله‌ی پیشین است و حکیم اردستانی آن را در پاسخ میرزا علی بیک ترشیزی شاگردش و شاگرد میرزا نصر ترشیزی از شاگردان میرقوام قزوینی نوشته است. از این رساله سه نسخه در دست ما می‌باشد که اطلاعات نسخه‌شناسی آنها به این شرح است:-نسخه‌ای د

در این رساله به، بیان تاُثیرات اندیشه وهستی شناسی سهروردی وشهود عرفانی و خاستگاه «نور» در اندیشه سهروردی، تبیین معنا و مفهوم نور در حکمت اشراق، تبیین اصالت نور در اندیشه سهروردی، شرح صفات نورالانوار و نسبت او با دیگر مراتب هستی، تقسیمات مختلف نور، ارتباط انوار با یکدیگر و کاوش در مراتب حقیقت، فعل هنری وفاعلیت هنرمند ،نقش قوه ی خیال درآفرینش اثرهنری،زیبایی شناسی وفلسفه اشراق و مصادیق وگستره مفهومی نوردرهنراسلامی پرداخته ایم ودر جمع بندی نهایی درقالب هنرمتعالی وبرپایه ی زیبایی شناسی حکمت اشراق تحقیق نموده ایم.