آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مفاد قول " لا مؤثر فی الوجود الا الله" اثبات توحید افعالی خداوند است که در دو مکتب فکری اشاعره و صدرالمتألهین، از دو مبنای متقابل لازم آمده است. مبنای اشاعره، عمومیت قدرت خداوند و در نتیجه ی آن، نفی مطلق علیت به معنی "ضرورت" و اثبات اختیار تام خداوند در فعل یا ترک همه ی افعال اختیاری و غیر آن می باشد. در مقابل، مبنای صدرالمتألهین، مبتنی بر اصالت وجود و تشکیک در آن، تحقق علیت و ضرورت در مراتب وجود، پذیرش علل طولی، و در نتیجه فاعلیت حقیقی انسان نسبت به افعال اختیاری او و در طول فاعلیت خداوند است. از سوی دیگر، صدرالمتألهین با اثبات وجوب وجود و صفات کمالی به گونه ی نامتناهی، عمومیت قدرت خداوند را نیز اثبات می کند. جمع این دو نظر، از یک سو متضمن معمای کیفیت قبول علیت طولی در عین پذیرش عمومیت قدرت و حصر فاعلیت خداوند در اندیشه ی صدرالمتألهین است و از سوی دیگر این پرسش را در تقدیر دارد که نسبت مبانی این قول واحد در دو مکتب فکری مذکور چیست؟ فرضیه ی اصلی رساله ی حاضر عبارت است از اثبات تناقض مضمر مبانی قول واحد لا مؤثر فی الوجود الا الله، در دو مکتب فکری اشعری و صدرالمتألهین که با استفاده از برهان خلف، امکان ارجاع مبانی آنها به یکدیگر منتفی دانسته شده است به گونه ای که، نمی توان هیچ یک را با مبانی نظریه ی رقیب نقد نمود. به همین دلیل معنای قول مزیور در دو مکتب فکری مذکور نمی تواند معنی واحدی داشته باشد. یاد آور می شود رساله ی حاضر در مقام نقد لوازم یا مبانی نظرات دو مکتب فوق الذکر _ به دلیل خروج تخصصی آن از موضوع رساله_ نبوده است.