آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی و مقایسه روش تفسیر موضوعی در آثار شهید صدر و آیت الله مصباح یزدی است. در این پژوهش، پس از بیان کلیات تحقیق، دیدگاه آیت الله سید محمد باقر صدر و آیت الله محمد تقی مصباح یزدی در مواردی نظیر: تعریف تفسیر موضوعی، مؤلفه ها، روش و مراحل، نقش تجربیات بشری در تفسیر موضوعی، مزایا، شروط و مبانی مفسر موضوعی، و ویژگی های روشی هر یک، بررسی شده و به این نتیجه رسیده که شروع از واقعیت خارجی و در نهایت ختم به قرآن و تلفیق تجربیات بشری با قرآن کریم همراه با استنطاق و محاوره با آن از مشخصه های تفسیر موضوعی شهید صدر است; چنان که فرآیندی فکری در موضوعی خاص که معمولاً با سؤالی آغاز و تا دستیابی به جواب ادامه می یابد و مفسر طی آن آیات را بر اساس موضوعات دسته بندی می کند و مفاهیم آنها را با در نظر گرفتن رابطه میان آنها به دست می آورد، از مشخصات تفسیر موضوعی آیت الله مصباح می باشد.

کشف ِارتباط علم تجربي و جهان‌بيني كشف ارتباط دو قلمرو مهم معرفت انساني است. جهان‌بيني غالباً به مسائل مابعدالطبيعي مربوط است و علم تجربي به قلمرو مسائل طبيعي. اما پس از کشفِ ارتباط آن دو مي‌توان دريافت که آيا کشف‌هاي جديد طبيعي مي‌توانند به جهان‌بيني‌هاي جديد بينجامند يا نه و آيا جهان‌بيني‌هاي جديد مي‌توانند به دگرگوني علوم تجربي منجر شوند يا نه؟ در اين نوشتار براي نيل به اين هدف، آرای شهيد سيدمحمدباقر صدر را بررسی می‌کنیم. به نظر او علم تجربي و جهان‌بيني با اينکه دو قلمرو جداگانه از معرفت‌اند، شايد بتوانند به‌طور غيرمستقيم بر يکديگر تأثير بگذارند و يگانه راه رسيدن به جهان‌بيني، بنا نهادن نظام فلسفي است و «جهان‌بيني» غايتِ «فلسفه» است. از نگاه شهيد صدر، علم تجربي به‌خودي‌خود، از عرضة جهان‌بيني عاجز است و فقط به عالَم ماده و قوانين آن تعلق دارد. اما اين بدان معنا نيست که قلمرو علم تجربي و قلمرو جهان‌بيني کاملاً از هم جدايند، بلکه علم تجربي مي‌تواند فلسفه را با مسائل جديدي مواجه سازد و به‌ تبع آن، فلسفه نيز به جهان‌بيني‌هاي جديدي بينجامد.

شناخت تهدیدات پیش روی تمدن اسلامی، برای پاسداشت و حفظ دستاوردهای این تمدن و تمهید عوامل بقای آن، امری ضروری است که متفکران مختلف همچون شهید سید محمدباقر صدر نسبت به آن اهتمام ورزیده‌‌اند. مقاله‌‌ی حاضر با بهره‌‌گیری از روش تحلیلی-توصیفی، تهدیدات سیاسی تمدن اسلامی را از دیدگاه شهید صدر مورد بررسی قرار داده است. نتایج نشان داد، که از دیدگاه سید محمدباقر صدر ارتباط میان فرهنگ، دین و دانش بر پویایی تمدنی تأثیرگذار هستند؛ هم‌‌چنین مواردی نظیر آزادی بی‌‌قیدوبند، بی‌‌عدالتی، فروپاشی رابطه‌‌ی امام و امت، تضعیف پیوندهای اجتماعی، انحراف از اصول اسلامی، تضعیف حکومت اسلامی و بی‌‌توجهی به مصالح جمعی از تهدیدات تمدن اسلامی محسوب می‌‌شوند.

مقاله حاضر، به هدف بررسی دیدگاه شهید صدر درباره روش نظریه‌پردازی اسلامی در علوم انسانی، به سؤالات زیر پاسخ می‌دهد: «روش ابداعی شهیدصدر در نظریه‌پردازی اسلامی در علوم انسانی چیست؟ و نقاط قوت و ضعف آن چیستند؟» برای پاسخ به این سؤالات ابتدا با روش توصیفی، ضمن استخراج بنیان‌های دین‌شناختی و علم‌شناختی روش شهید صدر، فرایند پنج‌ مرحله‌ای اکتشاف نظریه اسلامی از نگاه وی را توصیف و سپس با روش تحلیلی- انتقادی، نقاط قوت و ضعف آن را نشان داده‌ایم. این تحقیق نشان داد که اموری مثل «توجه به واقعیت‌ها»، «برخورداری از نگاه اجتماعی»، و «توجه به نقش نظریه‌پرداز در فرایند اکتشاف» از نقاط قوت دیدگاه شهید صدر و در مقابل، «بی‌توجهی به مبانی معرفت‌شناختی، انسان‌شناختی و ارزش‌شناختی»، «تلقی پزیتیویستی از علم و انکار علم دینی»، «تکیه بر فتاوای مجتهدان دیگر»، «بی‌توجهی به ضوابط، قواعد و مقاصد فکر اسلامی»، و «عدم ارائه مکانیزیمی برای نگاه مجموعی به متون دینی» از نقاط ضعف آن به شمار می‌روند.

چکیده:در ارتباط با قرآن کریم، دانشی به نام علوم قرآنی شکل گرفته است که برخی از قرآن‌پژوهان در کتاب‌های مستقل بدان پرداخته‌اند، از جمله سید محمدباقر صدر در کتاب «المدرسه القرآنیه»، محمدهادی معرفت در کتاب «التمهید» از این علوم بحث کرده‌اند. از دیدگاه شهید صدر، وحی ارتباطی است مرموز و پنهان از درک و احساس دیگران که بین خدا و پیامبر صورت می‌گیرد؛ و وحی قرآنی دارای نزول دفعی در ماه رمضان و نزول تدریجی در طول 23 سال بوده است؛ اما از دیدگاه آیت‌الله معرفت وحی اِعلامی سریع و پنهانی است و وی منکر نزول دفعی و تنها به نزول تدریجی معتقد است. در اسباب نزول، این دو قرآن‌پژوه بر این عقیده‌اند که شناسایی اسباب نزول تأثیر به سزایی در فهم آیات دارند؛ و در مورد آیاتی که لفظ عام و سبب نزول خاص دارند، معیار را عموم لفظ و نه خصوص سبب می‌دانند. این دو محقق با ارجح دانستن معیار زمان در تعریف مکی و مدنی، بر این باورند به مقیاس‌هایی که مفسران برای بازشناسی ویژگی‌های آیات و سور مکی و مدنی برشمرده‌اند، تنها در صورت ایجاب علم و یقین به مکی و مدنی بودن، می‌توان اعتماد کرد. راز تفاوت آیات و سور مکی با آیات و سور مدنی، در نگاه شهید صدر توجه به اوضاع و شرایط مختلف و رعایت مقتضای حال و مقام بوده است تا از این رهگذر پروسه‌ای دگرگون‌سازی و انقلاب فردی و اجتماعی به انجام رسد. در زمینه کتابت و جمع قرآن، این دو محقق معتقدند، کتابت و تنظیم آیات در سور قرآن در زمان حیات پیامبر ?و جمع و تدوین قرآن به صورت مصحف پس از رحلت پیامبر? و در زمان خلفا بوده است. از دیدگاه شهید صدر تحدّی قرآن سه دسته هستند که عبارت‌اند از: دگرگونی فرهنگ و تمدّن؛ امّی بودن شخص مبارک رسول اکرم?؛ غیب‌گویی قرآن کریم. امّا از منظر آیت‌الله معرفت، تحدّی قرآن به مخاطبان آن بستگی داشته؛ و همه وجوه اعجاز را شامل می‌شود.کلیدواژه‌ها: وحی، نزول قرآن، اسباب نزول، مکی و مدنی، جمع و تدوین قرآن، اعجاز قرآن، سید محمدباقر صدر، آیت‌الله معرفت.

این کتاب در دو بخش تنظیم شده است: جزء اول در مباحث الفاظ, مشتمل بر چهار بحث اولیه است و جزء دوم کتاب در ادله عقلی و اجتهادی و اصول عملیه, مشتمل بر سه باب است و در ضمن آن مباحث علم اجمالی نیز مطرح می‌شود و این جزء خاتمه‌ ای دارد در تعادل و تراجیح و در اجتهاد و تقلید.

نیمه اول کتاب علوم القرآن شامل مباحث ذیل است: قرآن و نامهای آن، علوم قرآنی و تاریخ آن،کیفیت و تاریخ جمع آوری قرآن کریم، و طرح شبهات مربوط و پاسخ به آنها، تحریف ناپذیری قرآن و طرح شبهات مربوط به تحریف قرآن و پاسخ به آنها، نزول قرآن و کیفیت آن، اسباب النزول، مکی و مدنی و تعریف آنها و تفاوتهای سوره های مکی و مدنی و روش شناخت آیات و سوره های مکی و مدنی، شبهات واشکالات مربوط و پاسخ به آنها، تفسیر و مفسران وشرایط مفسر و تأویل، تاریخ تفسیر و تحلیل آن از عصرحیات پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله تا پایان عصر صحابه و تابعین،نقد تفسیر صحابه و تابعین، محکم و متشابه ودیدگاههای مختلف درباره آن. در این پایان نامه مباحث مذکور به فارسی ترجمه شده و با کتابهای الاتقان سیوطی و البرهان زرکشی و البیان خویی و المیزان طباطبائی تطبیق گردیده و نیز به منابع دیگری چون التمهید فی علوم القرآن و تفسیر الصافی و مجمع البیان وجز اینها مراجعه شده و توضیحات لازم آمده است.

مباحث مطرح شده در رساله حاضر به شرح ذیل است: معرفی اجمالی کتاب علوم القرآن قرآن و نامهای آن ضرورت تدبر و تامل در قرآن کریم تاریخ علوم قرآنی ثبوت متن قرآن کریم تدوین قرآن وتاریخ آن نزول قرآن کریم و اسباب آن معانی مکی و مدنی و روش شناخت آنها شبهات مطرح شده درباره مکی و مدنی تفاوتهای حقیقی مکی و مدنی تفسیر و مفسران، مفسر و شرایط آن تفسیر در عصر پیدایش، پیامبر اکرم، دوران صحابه وتابعین نقد تفسیر در عصر صحابه وتابعین محکم ومتشابه و معنای آن محکم و متشابه در قرآن مهم ترین دیدگاهها درباره محکم و متشابه