آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

امامت یکی از مباحث مهم کلامی در شیعه است که متکلم شیعی، ابن میثم بحرانی نظراتی درباره آن دارد، ما ضمن بررسی بحث امامت از منظر ابن میثم، دیدگاه وی درباره مفهوم امامت، اصل ضرورت امامت در جامعه، شرایط و صفات امام و براهین اثبات امامت حضرت علی علیه السلام و سایر ائمه علیه السلام را ارائه نموده‌ایم. این پژوهش که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با محوریت آثار ابن میثم و با استفاده از سایر آثار مرتبط درباره امامت، گردآوری گردیده، حاکی از آن است که ابن میثم امامت را نوعی ریاست اصلی (نه نیابتی) بر مردم در امور دینی و دنیایی دانسته است. بر اساس این نوشتار می‌توان دریافت که از نگاه ابن میثم امامت لطفی است از سوی خداوند بر بندگان که موجب تقرب آنها به کارهای نیک و دوری‌شان از معاصی می‌شود پس تنها شخصی شایسته این مقام است که بتواند امت را به این هدف مهم برساند. چنین فردی باید از طرف خداوند منصوب شود؛ درباره ضرورت امامت، او عقیده داشته این بحث را بر اساس برهان لطف و نظام احسن و دسته‌ای از احادیث می‌توان‌اثبات‌کرد. بحرانی عصمت، افضلیت، علم و نص را اهم شرایط امام دانسته و در کنار این شرایط نداشتن عیوب زننده، کرامت و فضایل اخلاقی را نیز از لوازم امامت به شمار آورده است. وی این صفات را با دلایل عقلی و نقلی اثبات کرده است. بحرانی برای اثبات امامت حضرت علی علیه السلام از سه نوع استدلال بهره گرفته است: نوع اول احادیثی از پیامبر است که آشکارا و با ذکر نام علی علیه السلام، امامت و خلافت ایشان را بیان کرده‌اند. نوع دوم آیات و اخباری که غیرمستقیم به اثبات این موضوع پرداخته‌اند. نوع سوم استدلال‌های عقلی برپایه افضلیت، عصمت و نص بر امامت امیرمومنان علیه السلام است که از طریق آنها امامت آن حضرت قابل اثبات است. بحرانی براهین امامت سایر امامان را عصمت هریک و تقریر امام قبل نسبت به ایشان، به عنوان دلیل عقلی و حدیثی از پیامبر به عنوان دلیل نقلی ذکر کرده است.

اين رساله خطى در موضوع امامت ائمه اثنى عشر از معتقدات شيعه است. ابن ميثم در تحرير اين اثر به رساله امامت استادش خواجه نصيرالدين محمد طوسى (672 - 597ق) نظر داشت. ميرزا محمد استرآبادى در منهج المقال آن را جزو آثار ابن ميثم شمرده است.

القواعد في أصول الدين: مؤلف بر طبق مشرب کلامى که دارد، هر يک از موضوعات اصول دين را به روش کلام شيعى بيان مى‏کند. طريحى در مجمع البحرين آن را جزء آثار ابن ميثم شمرد.

حديث منزلت به طرق مختلف به وسيله محدثان ذکر شد. همگى آن روايات يک مفهوم و يک معنى (تواتر معنوى) را بيان مى‏کند و آن اين است: « قال رسول اللَّه‏صلى الله عليه و آله لعلي‏ عليه السلام: أنت منّي بمنزلةِ هارون مِنْ موسى، إلّا أ نّه لا نبيّ بعدي». پيغمبر خدا خطاب به على‏ (عليه السلام) فرمود: تو نسبت به من، همانند نسبت هارون با موسى را دارى، تنها تفاوتش در اين است که بعد از من پيغمبرى نخواهد آمد. درباره حديث منزلت از قديم شرح‏هاىی چند نوشته شد. شرح حاضر نيز جزء يکى از آنها به شمار مى‏آيد. سيداحمد حسينى از کتاب‌شناسان معاصر در مقدمه خود بر يکى از آثار ابن ميثم، خبر از وجود آن داد.

این اثر از جمال الدین بحرانی (کمال الدین علی بن سلیمان بحرانی) و نه از آن ابن میثم شمرده شده است. به عبارت دیگر، اثر استاد، به شاگرد نسبت اده شده است.

کتاب «الاشارات» نوشته استاد ابن ميثم، على بن سليمان بحرانى است و موضوع آن کلام و حکمت است. ابن ميثم شرحى بر اين اثر استادش نوشت. بنا به گفته شيخ سليمان بن عبداللَّه بحرانى ماحوزى در تاريخ علماى بحرين، اين کتاب در نهایت دقت و متانت نوشته شده است