غیبت در مذهب شیعه بدان معناست که امام غایب است، امام حقیقی معصوم غیبت کرده است. بنابراین اسلام اجتماعی تعطیل است چون امام نیست، نمازجمعه هم نیست، امر به معروف و نهی از منکر نیز ساقط است حتی حدود نیز باید عصر غیبت امام تعطیل شود؟ | کتابخانه مجازی الفبا

غيبت در مذهب شيعه بدان معناست كه امام غايب است، امام حقيقي معصوم غيبت كرده است. بنابراين اسلام اجتماعي تعطيل است چون امام نيست، نمازجمعه هم نيست، امر به معروف و نهي از منكر نيز ساقط است حتي حدود نيز بايد عصر غيبت امام تعطيل شود؟

غيبت در اعتقاد و مذهب شيعه:
حقيقت غيبت امام زمان (عج) بنا به عقيدة شيعه سری از اسرار خداوند است كه جز ذات باري تعالي هيچ كس حقيقت آن را نمي داند. در مواردي از ائمه اطهار _ عليهم السلام _ سؤال شده است كه اسرار اصلي غيبت چيست؟ در پاسخ فرموده اند، اسرار اصلي بعد از ظهور آن حضرت آشكار مي گردد.[1]
رسول اكرم _ صلّي الله عليه و آله _ پس از شمردن و معرفي كردن امامان دوازده گانه وقتي نوبت به امام دوازدهم مي رسد، مي فرمايد: آنگاه امامشان هر اندازه كه خدا بخواهد از آنان پنهان شود كه براي او دو غيبت است. يكي كوتاه مدت و ديگري دراز مدت. و پس از آن بحكم خداوند ظهور كند، او خليفه خدا است و از او پيروي كنيد.[2]
درپيش بيني هاي رهبران راستين (رسول گرامي اسلام _ صلّي الله عليه و آله _ و عترت طاهره _ عليهم السلام _) كه پيش از غيبت صادر شده است ، راهکار ها و زمينه بيان احكام اسلام را نيز، پيش بيني نموده است لذا، غيبت امام معصوم _ عليه السلام _ سبب تعطيلي احكام و شرايع ديني نمي شود. غيبت هاي كوتاه مدت (مدت ها دور از چشم مردم در زندان بودن) براي امامان قبل از امام عصر (عج) نيز آمده است. و در آن شرائط نيز احكام و اسلام اجتماعي تعطيل نبوده تا اينكه بعد از ازادی امام از زندان، افتتاح دوباره شده باشد.
از مطالعة متن احكام و قوانين اسلام به خوبي استفاده مي شود كه دين اسلام فقط يك دين عقيدتي و عبادي محض نيست. بلكه يك نظام كلّي، عبادي اخلاقي، سياسي و اجتماعي است. روي اين اساس، احكام و قوانين اسلام را به طور كلّي مي توان به دو دسته تقسيم نمود:
دستة اول: احكام فردي، مانند: نماز، روزه، طهارت احكام آن، حج و نظير اين ها. انسان در عمل كردن به اين وظايف نياز به حكومت و تعاون اجتماعي و يا حضور امام ندارد بلكه خودش به تنهايي مي تواند طبق عقيده به وظايف خود عمل كند.
دستة دوم: احكام اجتماعي، مانند: جهاد، دفاع، امر به معروف و نهي از منكر، قضا و حل اختلافات، قصاص، حدود و ديات، حقوق مدني و جزايي، روابط مسلمين با خودشان و با كفّار، و ... . اين قبيل احكام، به زندگي اجتماعي و سياسي انسان ها مربوط مي شود؛ و زندگي اجتماعي ناگزير از تزاحمات و برخوردهايي اند، به همين جهت نياز به قانون دارند كه جلوي تعدّي ها و تجاوزها را بگيرند. و حقوق افراد را تضمين كنند. شارع مقدس اسلام از اين امر مهم و حياتي غفلت نكرده و به همين منظور قوانين حقوقي و جزائي را طبق دستور شرع مبين اسلام، تدوين نموده كه در متن دين اسلام قرار دارد و شارع مقدس به چنين تشكيلاتي عنايت داشته است.[3]
بنابراين، اگر اسلام و شارع مقدس، اين چنين عنايتي در امور سياسي، اجتماعي و احكام آن دارند، بديهي و روشن است كه در اجراي آن نيز دستورها و راهنمايي هايي را ارائه داده است كه اگر زماني، روي علل و اسبابي از حضور امام معصوم محروم شدند چكار كنند. در اين مورد نيز اسلام راهنمائي هايي را بيان داشته است. از امام صادق _ عليه السلام _ سؤال شد اگر زماني كسي دسترسي به شما پيدا نكند، نسبت به احكام اسلامي به چه كسي مراجعه كند؟ حضرت فرمود:
«مراجعه كنيد به كسي كه حديث ما را روايت كرده و نظر به حلال و حرام ما دارد و احكام ما را بخوبي مي داند، ما در حكم او راضي هستيم، زيرا، ما آن ها را بر شما حاكم قرار داديم»[4].
وجود مبارك امام زمان (عج) نيز، در توقيعي نسبت به حوادث كه بعد از خودش پيش می آيد چنين فرموده است: «در پيش آمدهاي حوادث و مسايل مستحدثه، به راويان حديث ما مراجعه كنيد. زيرا، من حجت خدا بر شما و آنان حجت من بر شما هستند»[5].
طبق روايات زياد، مراد از راويان حديث و اهل فهم حلال و حرام فقها و علما اند. از جمله: «مجاري امور و احكام در دست علماي الهي اند. آنان، امينان بر حلال و حرام اند»[6].
امام عسكري _ عليه السلام _ فرموده است: «فقهايي كه عادل، خداخواه، دين باور و جامع الشرايط هستند، از آن ها پيروي كنيد»[7].
اين ها نمونه هايي است كه دين خدا در زمان غيبت تعطيل نمي ماند و حاكماني از طرف اسلام و رهبران راستين آن تعيين شده است، اگر زماني به امام معصوم دسترسي نداشتند آنان حاكم و مجريان احكام اسلام اند.
اما امر به معروف و نهي از منكر، يكي از دستورات اكيد اسلام است كه وظيفه اي همگاني است و نياز به حضور و غايب بودن امام معصوم ندارد. بر مسلمين است كه با ظلم و فساد و فحشا به هر طريق ممكن ايفاي وظيفه كنند. خداوند فرمود: «بايد از شما امتي به وجود آيد كه مردم را به خير دعوت نموده امر به معروف و نهي از منكر نمايد»[8]. و در جاي ديگر فرموده: «شما بهترين امتي هستيد كه براي مردم به وجود آمديد، زيرا امر به معروف و نهي از منكر را انجام مي دهيد و به خدا ايمان داريد»[9].
نماز جمعه كه يكي از سنت هاي مؤكد اسلام است بر اساس اينكه فقهاي جامع الشرايط نايب عام امام زمان (عج) هستند، در زمان غيبت، به دستور آن ها برگزار مي شوند و اگر مانع اجتماعي نباشد، مانع شرعي ندارد. و آن واجب تخييري است يعني مي تواند به جاي نماز ظهر، نماز جمعه بخواند.[10]
در نتيجه: غيبت از نظر شيعه، اين نيست كه تمام احكام مسايل اجتماعي تعطيل شده، حدود، امر به معروف و نهي از منكر و ... اجرا نشود بلكه، اسلام و رهبران راستين آن تمام ابعاد و حدود اسلام را در نظر داشته و برای آن قوانين تعیين و تدوين نموده است كه در هر شرايط قابل اجرا باشد.

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه (اندیشه قم)