شراب طهور چیست؟ | کتابخانه مجازی الفبا

شراب طهور چیست؟

«شراب» به معناى نوشیدنى و «طهور» به معناى چیزى است که پاک و پاک کننده است. از آیات مختلف استفاده می‌شود که در بهشت انواع نوشیدنی‌هاى گوارا و پاک با کیفیت‌هاى متنوع وجود دارد. و در یک آیه از قرآن تعبیر به «شراباً طهورا» شده است: «و پروردگارشان شراب طهور به آنها می‌نوشاند». در این‌که منظور از «شراب طهور» چیست، سه قول وجود دارد: 1. بعضى گفته‌اند مُراد از آن نوعى نوشیدنى است که آن‌را بعد از غذاهاى بهشتى می‌خورند و همه فضولات درونى را پاک می‌کند، و فقط چیزى به صورت عرق خوشبو و معطر از پوست تنشان تراوش می‌کند. 2. برخى دیگر گفته‌اند: مُراد از آن بهره‌هاى روحى و معنوى براى سیر معنوى و سلوک روحانى است، چنان‌که از امام صادق(ع) روایت است که: «چون مؤمن شراب طهور بیاشامد از همه ما سوى الله اعراض می‌کند و متوجه مولا (خدا) می‌شود». از امام باقر(ع) است که: «[مؤمنان] وقتى از آن شراب شربتى می‌نوشند خداوند به وسیله آن، قلوبشان را از حسد پاک می‌کند». 3. عده‌اى جمع بین دو نظر نموده و گفته‌اند: چون انسان آمیزه زیبایى از خاک تیره و روح خداست: خداوند افزون بر ارزاق مادّى، برای وی بهره‌هاى روحى و معنوى قرار داده، و چون آدمیان در سیر و سلوک خویش متفاوت‌اند بهره‌هاى بهشتى آنان نیز گوناگون است. در آیاتى از قرآن مجید شراب‌هاى بهشتى را در زیباترین تعبیر، همراه زیباترین ساقیان، خوب‌رویان و خوش‌قامتان با چشمان فرو هشته وصف کرده است که با جامى از باده ناب پیرامون بهشتیان به گردش در می‌آیند، باده‌اى سخت سپید که نوشندگان را لذّتى خاص می‌دهد که نه در آن فساد عقل است، و نه ایشان از آن به بدمستى و فرسودگى می‌افتند. در آیات دیگر است که برخى همانند «ابرار» از شراب گوارى «رحیق مختوم» سیراب می‌شوند که مُهر مشکین صیانت از باطل بر آن نهاده شده و از گزند هر آلودگى منزّه است. و بهره «مقربان»، شراب چشمه تسنیم است که ساقى آن ذات اقدس اله و ساغر آن حقیقت نفیس معرفت و محبّت به اوست. از پیامبر اکرم(ص) است که فرمود: «تسنیم، شریف‌ترین نوشیدنى در بهشت است که محمد(ص) و آلش از آن می‌نوشند و اصحاب یمین و بقیه اهل بهشت از مخلوط شده آن می‌نوشند». در نتیجه: همان‌طور که انسان‌ها در دنیا، در مراتب مختلف قرار دارند، در بهشت نیز داراى مراتب گوناگون‌اند و بهره آنان نیز از بهشت به تناسب ظرفیت و توان روحى آنهاست و به همین سبب در قرآن با تعابیر متفاوت از آنان یاد می‌شود. عده‌اى را «اصحاب یمین»، عده‌اى را «ابرار» و عده‌اى را «مقرّبان» درگاه حق می‌نامند. و بهره‌هایشان نیز به تناسب مقامشان متفاوت است.

«شراب» به معناى نوشیدنى[1] است و در قرآن کریم نیز بدین معنا به کار رفته است: «و میوه‌هاى بسیار و نوشیدنی‌ها در اختیار آنان است».[2] و «نازل کرد از آسمان آبى که نوشیدنى شما از آن است».[3]
«طَهُور» هم به معناى چیزى است که خود پاک است،[4] و هم پاک کننده.[5] «و از آسمان آبى پاک کننده نازل کردیم».[6]
شراب طهور
از آیات مختلف استفاده می‌شود که در بهشت انواع نوشیدنی‌هاى گوارا و پاک[7] با کیفیت‌هاى متنوع وجود دارد. مایعاتى که در نهرهاى بهشت روان‌اند هم از لحاظ گوهر و ذات با مایعات دنیا فرق دارند و هم از لحاظ کیفیت؛ زیرا در نهرهاى دنیا غیر از آب، چیز دیگرى جارى نیست، چنان‌که این آب‌ها بعد از مدتى بو می‌گیرند، ولى مایعات نهرهاى بهشت از این دو جهت، امتیاز خاص دارند که از آیات قرآنى استفاده می‌شود. قرآن کریم به چهار نوشیدنى که در چهار نهر بهشتى جریان دارند اشاره می‌کند:[8] نهر آب، براى رفع عطش، نهر شیر، براى تغذیه، نهر عسل، براى لذّت و قوّت و نهر شراب، براى نشاط. این نوشیدنی‌ها چنان آفریده شده‌اند که هرگز گذشت زمان باعث فساد و دگرگونى آنها نمی‌شود.[9] در آیاتى دیگر، از «رحیق مختوم و یا تسنیم»[10] و یا از شرابى که ممزوج با کافور[11] و یا زنجبیل[12] است، نام می‌برد. در یک آیه از قرآن تعبیر به «شراباً طهورا» نموده «و سقاهُم ربّهم شراباً طهوراً».[13] و پروردگارشان شراب طهور به آنها می‌نوشاند. که ساقى آن نیز خداوند تبارک و تعالى است.
اقوال مفسران
اقوال مفسران درباره شراب مخصوص بهشتى که حیات‌بخش است، را می‌توان در قالب سه نظریه جمع نمود:
1. این‌که مُراد از شراب طهور، نوعى نوشیدنى است که بهشتیان آن‌را بعد از غذاهاى بهشتى می‌خورند و همه فضولات درونى را پاک می‌کند، و فقط چیزى به صورت عرق خوشبو و معطر از پوست تنشان تراوش می‌کند.[14] که این برداشت نوعى برداشت مادى از نعمت‌ها و غذاهاى بهشتى است، لکن با کیفیت و ویژگى برتر و لذایذ بیشتر. چنان‌که روایات[15] و آیاتى در قرآن مجید، شراب‌هاى بهشتى را در زیباترین تعبیر همراه زیباترین ساقیان، خوب رویان و خوش قامتان با چشمان فروهشته وصف کرده است که با جامى از باده ناب پیرامون بهشتیان به گردش در می‌آیند، باده‌اى سخت سپید که نوشندگان را لذّتى خاص می‌دهد، نه در آن، فساد عقل است، و نه ایشان از آن به بدمستى و فرسودگى می‌افتند.[16]
2. مُراد از آن، بهره‌هاى روحى و معنوى براى سیر معنوى و سلوک روحانى است، در تفسیر المیزان اشاره به پاکسازی‌هاى روحانىِ این «شراب طهور» شده که آلودگی‌هاى غفلت از خداوند و حجاب‌هاى مانع از توجه به او را بر می‌دارد.[17] چنان‌که از امام صادق(ع) روایت است: چون مؤمن شراب طهور بیاشامد از همه ما سوى الله اعراض می‌کند و متوجه مولا (خدا) می‌شود.[18] در تفسیر اطیب البیان آمده است که «شراب طهور» قلوب ابرار و دل آنها را از اخلاق رذیله و صفات خبیثه و خیالات فاسده و از همّ و غمّ و کثافات و پلیدی‌ها پاک می‌کند.[19] در روایتى از امام باقر(ع) است که وقتى [مؤمنان] از آن شراب شربتى می‌نوشند، خداوند به وسیله آن، قلوبشان را از حسد پاک می‌کند.[20] برخى بزرگان می‌فرمایند: چون استغراق در توحید ناب و کمال انقطاع از ما سوى الله طهارت تام است، هر چیزى که با آن هماهنگ نباشد فاقد ملکه طهارت است، چنان شرابى که از دست [بی دستى] چنین ساقى نوشیده شود انسان را از تمام آنچه غیر از خداست، تطهیر خواهد کرد. چنان‌که این مضمون، به عنوان یک اصل جامع و فراگیر که از غُرَر تعالیم اهل بیت‏(ع) است.[21] از امام صادق(ع) نقل شده است که: این شراب، جسم و جان آنان را از همه چیز، جز از ذات پاک و بى همتاى خدا، پاک و پاکیزه می‌سازد؛ چرا که تنها ذات پاک خدا و یاد و نام اوست که انسان را از آلوده شدن به پاکی‌ها و نارواها باز می‌دارد.[22]
3. بعضى از مفسرین جمع بین دو نظریه نموده و گفته‌اند:[23] چون انسان آمیزه زیبایى از خاک تیره و روح خداست، افزون بر ارزاق مادّى، بهره‌هاى روحى و معنوى قرار داده... و چون آدمیان در سیر و سلوک خویش متفاوت‌اند، بهره‌هاى بهشتى آنان نیز گوناگون است. برخى همانند ابرار از شراب گواراى «رحیق مختوم» سیراب می‌شوند که مُهر مشکین صیانت از باطل بر آن نهاده شده و از گزند هر آلودگى منزّه است و بهره مقربان، «شراب چشمه تسنیم» که قراح محض و صراحى ناب است، می‌باشد. در حدیثى از رسول اکرم(ص) است که فرمود: «تسنیم، شریف‌ترین نوشیدنى در بهشت است که محمد(ص) و آل محمد از آن می‌نوشند، اصحاب یمین و بقیه اهل بهشت از مخلوط شده آن می‌نوشند».[24] که ساقى آن ذات اقدس اله: «و سقاهم ربّهم شراباً طهوراً»،[25] و ساغر آن، حقیقت نفیس معرفت و محبّت به اوست: «انَّ الابرار لفى نعیم... یُسقون من رحیق مختوم...»[26] از آنچه گفته شد چنین به دست می‌آید که همان‌طور که در این دنیا انسان‌ها در مراتب مختلف از کمال قرار گرفته‌اند، در بهشت نیز داراى مراتب مختلف هستند و بهره‌شان از بهشت نیز به تناسب ظرفیت و توان روحى آنان است و به همین جهت در قرآن با تعابیر گوناگون از آنان یاد شده است. عده‌اى را «اصحاب یمین»، عده‌اى را «ابرار» و عده‌اى را «مقّربان» درگاه حق می‌نامد. و به تناسب مقامشان، آنان نیز از بهشت بهره بر می‌دارند. آنچه مسلم است بهره‌هاى بهشتى سرشار از لذّت و سرور و حیات‌بخشى است، ولى نه آن‌گونه که در دنیا تصور می‌گردد.

اسلام کوئست نت