مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

نویسنده در این کتاب می‌کوشد راه‌های تمسک به خرد و چگونگی دریافت حقیقت را از طریق روش‌های نمادین منطق گزاره‌ای بررسی کند. در بخشی از مقدمه این کتاب می‌خوانیم: «نقش تفکر در زندگی انسان و سیر تکاملی او نقشی بی‌همتاست. انسان با تمسک به خرد خویش، حقایق جهان را درمی‌یابد و دانشش را گسترش می‌دهد، مناسب‌ترین تصمیم را می‌گیرد و بر مشکلات روزگار برتری می‌یابد. رشد و پیشرفت هر جامعه‌ای نیز تنها در سایه عقلانیت تحقق می‌یابد. بدون عقلانیت، چه در ساحت فردی و چه در ساحت جمعی، بستر کژی‌ها و انحرافات، فراهم شده و سرمایه‌ها و فرصت‌ها از بین خواهد رفت. از همین رو است که خداوند متعال در آیات قرآن کریم، انسان‌ها را به تدبر، تعقل و تأمل فراخوانده است. در روایات نیز عقل جایگاه منحصر به‌فردی دارد. بنا بر تعالیم دینی، لازمه کمال‌ فرعی و جمعی انسان‌ها، حتی در عرصه دینداری، برخورداری از عقل و اهتمام به بالندگی خردورزی است. از همین‌ رو رشد و تربیت عقل، مهمترین هدف بعثت انبیاء شمرده شده و دینداری و برخورداری از دین سالم، مرهون عقل و تربیت عقل دانسته شده است.» از گزاره تا استدلال و استنتاج نویسنده، کتاب «منطق گزاره‌ای» را در پنج فصل تنظیم کرده است. وی در فصل نخست از این کتاب به مباحث مقدماتی می‌پردازد. حیدری در این فصل، سه موضوع منطق، گزاره و استدلال را برای خوانندگان به‌طور مشروح بررسی می‌کند. در بخشی از این فصل می‌خوانیم:‌ «منطق گزاره‌‌ها، منطق جمله‌ای و منطق عبارت نیز شناخته می‌شود که به همراه منطق محمولات، دو شاخه مهم از منطق نمادین به‌ شمار می‌روند. البته منطق گزاره‌ای و منطق محمولات دو نوع مختلف از منطق نیستند، بلکه منطق محمولات بسط و گسترشی در منطق گزاره‌ای می‌‌باشد.» خوانندگان در فصل نخست با مفاهیمی مانند اهمیت استدلال، کاربرد آن و انواع استدلال‌های مضمر، ساده و مرکب آشنا می‌شوند. نگارنده «منطق گزاره‌ای»، فصل دوم کتاب خود را به مبحث زبان منطق گزاره‌ای اختصاص داده است. وی در این فصل علاوه بر بررسی نماد و ادات گزاره‌ای به بررسی و شرح مفاهیم مرتبط با منطق گزاره‌ای می‌پردازد. «قواعد ساخت»، «ادات اصلی»، «نگارش استدلال به زبان صوری» و «صورت اصلی فرمول‌ها و نمونه جانشین» از جمله این مفاهیم هستند. «معناشناسی زبان منطق گزاره‌ای»، عنوان فصل سوم این کتاب است. نویسنده در این فصل به تابع ارزشی در منطق گزاره‌ای پرداخته است و مفاهیمی مانند تابع ارزش، ادات تابع ارزش و قواعد معناشناسی را در کنار جدول ارزش گزاره‌‌های تابع ارزشی برای خوانندگان شرح و بسط داده است. حیدری در این فصل علاوه بر بررسی ترکیب‌های نفیی، عطفی، شرطی و دوشرطی، ویژگی‌های ادات تابع ارزشی مانند جابه‌جایی، شرکت‌پذیری و پخش‌پذیری را بررسی می‌کند. «دستگاه استنتاجی»، عنوان فصل چهارم این کتاب است. خوانندگان در این فصل با مفاهیم مرتبط با استنتاج ــ مانند برهان، قواعد استلزام، وضع مقدم و رفع تالی ــ آشنا می‌شوند. خوانندگان در ادامه این فصل، «روش‌های اثبات» را از نظر می‌گذرانند و با روش اثبات مستقیم و غیرمستقیم آشنا می‌شوند. نگارنده برای فصل پایانی کتاب «منطق گزاره‌ای»، عنوان «درخت ارزش» را انتخاب کرده است. در این فصل مباحثی مانند «قواعد درخت ارزش»، «چگونگی شاخه‌بندی فرمول‌ها» و «گذرهای درخت ارزش» را بررسی می‌کند و در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد. کتاب «منطق گزاره‌ای» در 396 صفحه، با شمارگان هزار نسخه در قطع وزیری از سوی دانشگاه علوم اسلامی رضوی منتشر شده است.

پیش گفتار مترجم : مجموعه ی حاضر برگردان سه رساله ی کلاسیک در زمینه ی مطالعه ی معنی است که سه منطق دان سرشناس و تاریخ ساز معاصر در باب معنی به دست داده اند. هر یک از این نوشته ها در زمان خود، انقلابی در حوزه ی بررسی معنی زبان به حساب آمده اند، و بارها در نوشته های پس از خود مرجعی برای بحث های بعدی تلقی شده اند. کم تر زبان شناسی است که در زمینه ی معنی شناسی به مطالعه ای دست یازیده و از این سه گفتار بهره ای نبرده باشد. مخاطبان این سه مقاله را باید دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی رشته های زبان شناسی، فلسفه، و منطق دانست که به دنبال شناخت اندیشه های کلاسیک در رشته ی خود بوده و برای دست یافتن به این هدف، به خواندن آرای این متفکران در کتاب های فرعی و گزارش های درس نامه های خود بسنده نکرده اند... در آغاز هر مقاله، مترجم سعی کرده است تا شرح حالی اجمالی از نویسنده ی هر مقاله به دست دهد؛ هر چند مسلماً نام این پیشگامان برای همگان آشناست و نیازی به معرفی شان نیست. برای درک بهتر برخی مطالب، توضیحاتی در انتهای هر مقاله و تحت عنوان « یادداشت های مترجم » ارائه شده است که به شکل اعدادی داخل قلاب، درون متن نشان داده شده اند. یادداشت های مولف نیز به صورت اعدادی درون پرانتز و پیش از یادداشت های مترجم ارائه شده اند.

منطق موجهات به عنوان یکی از شاخه های توسعه یافته منطق جدید به وسیله سی.آ.لوئیس در سال 1918 پایه ریزی گردید و به وسیله منطقدانان پس از وی بسط و تکامل یافت به نحوی که امروزه شامل حوزه وسیعی از تحقیقات منطق فلسفی (philosophical logic) و منطق محض (pure logic) است و در حوزه فلسفه، تحلیل منطقی زبان، هوش مصنوعی، علوم کامپیوتر و مبانی ریاضیات کاربردهای فراوانی دارد.

پیدایش منطق ربط محصول تلاش منطقدانانی مانند اورلوف، الن اندرسون و آلونزو چرچ در نیمه دو قرن بیستم است که با نقد فرگه و راسل رویش و بالندگی شاخه‏ای جدید را در منطق موجب شدند. منطق ربط بازگشتی است به تصور شهودی و ما قبل فرگه‏ای منطق دان‏های گذشته و رجوعی است به قضیه‏های شرطی لزومی. این منطق در پی احیای ضرورت وجود ربط بین مقدم و تالی است. در این منطق یک گزاره شرطی به صرف صادق بودن مقدم و تالی صادق نیست بلکه اگر بین این دو پیوندی باشد که بر اساس آن، یکی مستلزم دیگری باشد آن گزاره شرطی صادق خواهد بود. نویسنده این کتاب که از طرفداران افراطی منطق ربط است با تأمل در ماهیت کلی نظریه‏ها، اعتبار، ترکیب عطفی، منطق گزاره‏ها به تدوین نظریه‏های صوری درباره استلزام ربطی پرداخته است.

مقالات این مجموعه، برگزیده ای است از نوشته های فلسفی _ منطقی "ضیاء موحد" که در قالب چهار بخش تدوین شده است : 1_ فلسفه منطق و زبان، 2 _ نقد منطق سنتی، 3 _ معرفی دو فیلسوف قرن بیستم ("ای .جی . ایر" و "ویلارد وَن اورمن کواین")، 4 _ فلسفه ریاضی ("مسئله پیوستار کانتور چیست ؟/ کورت گودل" و "صدق ریاضی / پال بنا سراف". "مقاله های بخش اول، بیشتر جنبه توضیحی و تعلیمی دارند. مقاله "مفهوم صورت در منطق جدید" نقدی است بر پیشنهادی از مرحوم دکتر حائری یزدی که قضیه های جزئی را هم به قیاس قضیه های کلی تاویل به شرطی کرده بودند... در این مقاله نقص این تاویل و ایرادهای آن به تفصیل شرح داده شده است....".