مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

مرآة الكمال لمن رام درك مصالح الأعمال تألیف شیخ .عبدالله مامقانى ) 1290 - 1350 ق(، به زبان عربى است اين اثر مشتمل بر بیان آداب در اعمال و مستحبات دينى است كه در سال 1335 ق تألیف گرديده است. مؤلف، انگیزه تألیف كتاب را اينگونه بیان مىكند: فقھاء اھتمام به بیان واجبات و محرمات دارند و كمتر به آداب اعمال و مستحبات و مكروھات پرداختهاند به نحوى كه بسیارى از آنھا فراموش شده است، پس براى سھولت كسانى كه دوستدار كمال و طالب درك مصالح اعمال ھستند كتاب را تألیف نمود جلد اول كتاب، با فصل اول آغاز مىگردد. فصل اول، در مورد آداب ولادت است. اين فصل در سه مقام بیان شده است، مؤلف، در اين باب به ذكر آداب و مستحبات از زمان تولد كودك تا بزرگ شدن او مى پردازد و امورى مانند گفتن اذان و اقامه در گوش راست و چپ، تسمیه، حلق، عقیقه، شیر دادن و تربیت كودك را توضیح مى دھد فصل دوم، در آداب لباس و پوشش در چھار مقام ذكر شده است. نوع پوشش، پوشیدن لباس نماز، پوشیدن انگشتر و عمامه مطالبى است كه در اين فصل بیان مى شود فصل سوم، در آداب و مستحبات مسكن است. وسعت مسكن از اولین مستحبات اين فصل است: »مستحب است مسكن وسیع اختیار شود، در روايات وارد شده است كه سعادت مرد وسعت منزل و مسكن است«. مؤلف، ھمچنین در اين فصل در آداب و مستحبات مسجد و فضايل مساجد گوناگون سخن مى گويد فصل چھارم، پیرامون آداب خوردن و آشامیدن و ملحقات آن است. در اين فصل در مورد انواع خوردنى ھا مانند: میوه ھا، حبوبات، گوشت ھا و برخى از خواص آنھا مطالبى ذكر مى شود. اين فصل در ھفت مقام آورده شده است فصل پنجم كتاب، در مورد آداب خواب و بیدارى است. مقام دومى كه مؤلف بیان مى كند بیان دعاھا و سوره ھايى است كه در ھنگام خواب مستحب است: حمد، توحید، معوذتین، قدر، ملك، يس و واقعه. در پايان پیرامون آداب بیدارى و رويا و خواب ديدن مطالبى ذكر مى شود فصل ششم، در آداب طھارت و پاکى و نماز است. اين فصل مشتمل بر ده مقام است و آخرين فصل از جلد اول كتاب مى باشد. مؤلف، در مقام اول، پیرامون آداب، مستحبات، و مكروھات تخلى مطالبى را ذكر مى كند. سپس به بیان و شرح آداب وضو و انواع نمازھاى مستحبى مى پردازد. در شرح نمازھا، برخى را بسیار مفصل شرح مى دھد و در مورد برخى به ذكر روايتى كوتاه بسنده مى كند. در پايان ھم مطالبى در مورد روزه ھاى مستحبى ذكر مى نمايد

کتاب الآداب الدینیة للخزانة المعینیة نوشته فضل بن حسن طبرسی و ترجمه احمد عابدی است کتاب در چهارده فصل تنظیم گشته و بطور کلی دارای سه بخش عمده می‌باشد: بخش اول: ادب انسان نسبت به خداوند متعال؛ بخش دوم: ادب انسان نسبت به خود؛ بخش سوم: ادب انسان در جامعه و در معاشرت با سایر مردم. برخی از فصول کتاب عبارتند از: آداب لباس، آداب حمام، آداب مسواک، آداب غذا خوردن و آشامیدن، آداب نگاه، آداب سفر، آداب ازدواج، آداب تجارت و غیره

اخلاق (۱): آداب اسلامی: درسنامه اخلاق برای طلاب پایه اول بسم الله الرحمن الرحیم الحمد لله ربّ العالمین، والصلاه والسلام علی سیّدنا ونبیّنا محمّد وآله الطاهرین هدف اسلام سر و سامان دادن به جمیع جهات زندگی انسان است. از این رو، این مکتب حیات بخش در هر مسأله ای از مسائل زندگی آدابی را مطرح کرده است. اسلام آمده است که جامعه ای مؤدّب و انسانی بسازد و فقها در هر بابی از ابواب فقه آدابی را ذکر کرده اند و دانشمندان دهها کتاب در زمینه آداب نگاشته اند: آداب نماز، آداب روزه، آداب سفر، آداب غذا خوردن، آداب ازدواج، آداب حج و ... . از آنجا که طلاّب حوزه های علوم دینی مروج فرهنگ پیامبران و امامان(علیهم السلام) هستند باید خود مظهر ارزشهای آنان باشند و بیش از دیگران به آداب اسلامی مؤدّب شوند. در گذشته به هر طلبه ای که وارد حوزه علمیه می شد قبل از هر چیز تهذیب اخلاق و آداب اسلامی و کتابهایی چون آداب المتعلمین، منیه المرید، جامع السعادات، معراج السعاده و تذکره المتقین می آموختند. این بود که از آنها بوی عطر تقوا می آمد و سخنانشان به دل می نشست، مجالست با آنها روح و جان را دگرگون می ساخت و به معنای واقعی کلمه «روحانی» بودند. مردم هم آنان را سرباز امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) می دانستند و به آنان عشق میورزیدند. امروز نیز راه سازندگی جامعه در گرو خودسازی و تأدّب به آداب اسلامی است. این نوشته مجموعه ای از آداب اسلامی است که در چهار فصل و یک خاتمه تنظیم شده است: فصل اول: مباحث کلی آداب; فصل دوم: آداب فردی; فصل سوم: آداب اجتماعی; فصل چهارم: آداب تعلّم و دانش پجوهی; خاتمه: رساله الحقوق از امام سجّاد(علیه السلام) . امید است این اثر ره توشه ای باشد برای مربیان و تذکره ای برای طلاب و محصلان.

حليةالمتقين في الآداب و السنن و الأخلاق، اثر محمدباقر مجلسى (اصفهان، 1037-1110ق، همان جا) است كه آن را خليل رزق عاملى، از زبان فارسى به عربى ترجمه و منتشر كرده است. در مورد ترجمه مذكور چند نكته گفتنى است: اثر حاضر، يك زبانه است و فقط ترجمه عربى است و متن فارسى را به‌همراه ندارد. در اثر حاضر، اكثريت قريب به اتفاق مطالب، عبارت از متن كامل روايات است كه علامه مجلسى انتخاب و به فارسى ترجمه كرده و خليل رزق عاملى در اقدامى درست و عالمانه، به ترجمه مجدد از فارسى به عربى نپرداخته، بلكه به سراغ منابع رفته و به‌جاى ترجمه، متن اصلى روايات را آورده است؛ پس در اكثريت موارد، ترجمه صورت نگرفته، بلكه منبع‌يابى شده و متن اصلى روايات آمده و در نتيجه در اينجا بحث مطابقت و درستى ترجمه مطرح نيست و در صورتى كه در موردى متن فارسى علامه مجلسى با روايت عربى پيداشده مطابقت نداشته باشد، بايد بررسى كرد كه آيا مترجم عربى، منبع مورد نظر علامه مجلسى را پيدا كرده؛ اگر پاسخ مثبت باشد، ديگر در اين صورت اشكالى به مترجم وارد نيست و اگر اشكالى باشد به ترجمه علامه مجلسى به فارسى وارد است. مترجم محترم، در مقدمه‌اش - كه آن را در تاريخ 29 رمضان 1413 در مركز اسلامى رسول اكرم(ص) در نايروبى (كنيا) به پايان رسانده - بر چند نكته تأكيد كرده است: الف)- يكى از نشانه‌هاى كمال شريعت اسلامى، ارتباط استوار با همه جوانب زندگى و تأثيرگذارى ژرف آن بر همه ابعاد تربيتى و اخلاقى فرد و جامعه است؛ ب)- بهترين شاهد بر جامعيت اسلام، رواياتى است كه در زمينه حقوق مردم و چگونگى معاشرت با آنان و حقوق فقيران و والدين و... وارد شده است؛ ج)- مجلسى در اين اثر، تعداد فراوانى از روايات را در زمينه سنن و اخلاق و آداب اسلامى جمع كرده تا انسان با پيروى از آن به كمال و سعادت دنيوى و اخروى برسد؛ د)- مجلسى فقط بر روايات اعتماد كرده، پس ترجمه در اينجا عبارت خواهد بود از ارجاع اين احاديث فارسى به اصل عربى آن؛ بنابراين، روايات، از منابعش استخراج شده و ترجمه عربى با آوردن عين عبارات روايات بدون هيچ تصرفى در آن و البته بر اساس ترتيبى كه نويسنده مراعات كرده؛ به انجام رسيده است. البته برخى از روايات، در منابع يافت نشده و خود مترجم آنها را به زبان عربى ترجمه كرده و آورده و اين روايات بيشتر از ده مورد نيست. براى آشنا شدن با چگونگى ترجمه در اثر حاضر و سهولت مقابله آن با متن اصلى، مطلبى از نويسنده همراه با ترجمه آن در اينجا ذكر مى‌شود: نويسنده چنين نوشته است: «فصل دوازدهم در آداب اسب تاختن و تير انداختن: در احاديث معتبر وارد شده است كه مسابقه و گروبندى جايز نيست، مگر در اسب و استر و الاغ و شتر و فيل و در تيراندازى، منبع اين روايت را نيافته و آن را چنين ترجمه كرده است: «الفصل الثاني عشر «آداب إجراء الخيل و الرماية»: روي في بعض الأحاديث المنقولة عن النبي(ص) و أهل بيته(ع)أنه لا تجوز المسابقة و الرهان إلا في الحصان و البغل و الحمار و الجمل و الفيل و في الرماية» همچنين نويسنده نوشته است: «در حديث صحيح از حضرت امام موسى(ع) منقول است كه هفت چيز است كه اگر در برابر مسافر ظاهر شود براى او شوم است: كلاغى كه فرياد كند از جانب راست او و سگى كه دم را علم كرده باشد و گرگى كه بر دم خود نشسته باشد و بر روى او فرياد كند، پس سه مرتبه بلند شود و پست شود و آهويى كه از جانب راست او بيايد و به جانب چپ او برود و جغدى كه فرياد كند و زن پير سفيدمويى كه روبه‌روى او بيايد و ماده الاغى كه گوشش بريده باشد؛ پس كسى كه از ديدن آنها ترسى به خاطرش بيايد، بگويد: «اعتصمت بك يا رب من شر ما أجد في نفسي فاعصمني من ذلك». چون اين را بگويد، ضررى به او نرسد»، منبع اين روايت را نيز نيافته و آن را چنين ترجمه كرده است: «و في الحديث عن الإمام الكاظم(ع) أنه قال: سبعة أشياء إن قابلها المسافر قبل سفره فإنها شؤم عليه: نعيق الغرب من جانبه الأيمن و الكلب إذا رفع ذيله و الذئب إذا كان جالسا على ذيله و عواء الذئب في وجهه ثلاث مرات و مجيء الغزال من جانبه الأيمن و ذهابه إلى الجانب الأيسر و صراخ البوم و مجيء العجوز ذات الشعر الأبيض إليه و الأتان (أنثى الحمار) المقطوعة الأذنين؛ فإذا حصل الخوف لديه من هذه فليقل: «اعتصمت بك يا رب من شر ما أجد في نفسي فاعصمني من ذلك، لأن هذا يدفع الضرر عنه»» هرچند بررسى تفصيلى اين ترجمه در مواردى كه مترجم به ترجمه مطالب پرداخته، از نظر مطابقت با متن فارسى، كارى مشكل و تخصصى است و فرصت فراوانى مى‌طلبد، ولى با بررسى اجمالى اين اثر، مشخص شد كه مترجم در برگردان مطالب به موفقيت دست يافته و اشكالى در آن مشاهده نشد. مترجم محترم، هرچند در ترجمه مقدمه نويسنده، فهرست باب‌هاى كتاب را آورده و بعد از «الباب الرابع عشر: في آداب السفر»، چنين ترجمه كرده است: «خاتمة: في بيان بعض الفوائد المتفرقة»، ولى با تأسف، افزون بر آنكه خاتمه كتاب را ترجمه نكرده، از يادآورى اين نكته نيز خوددارى ورزيده و گويى به‌صورت كلى اين مطلب را به طاق نسيان سپرده است. خاتمه، در متن فارسى، مفصل (16 صفحه) است. هرچند مترجم در مقدمه‌اش يادآور شده كه به منابع اندكى از روايات دست نيافته است و اين روايات بيشتر از ده مورد نيست، ولى اين موارد، بيش از اين است و به‌طور دقيق با جستجوى عبارت «لم نجده» و «لم نجده في المصدر» و «لم نعثر عليه»، تعداد 36 روايت در اين اثر پيدا مى‌شود كه منبع روائى‌اش به دست نيامده است.

مرآة الكمال لمن رام درك مصالح الأعمال تأليف شيخ عبدالله مامقانى (1290-1350ق)، به زبان عربى است. اين اثر مشتمل بر بيان آداب در اعمال و مستحبات دينى است كه در سال 1335ق تأليف گرديده است. مؤلف، انگيزه تأليف كتاب را اين‌گونه بيان مى‌كند: «فقهاء اهتمام به بيان واجبات و محرمات دارند و كمتر به آداب اعمال و مستحبات و مكروهات پرداخته‌اند به نحوى كه بسيارى از آنها فراموش شده است، پس براى سهولت كسانى كه دوستدار كمال و طالب درك مصالح اعمال هستند كتاب را تأليف نمودم.» "ساختار" كتاب در سه جلد تدوين شده كه مشتمل بر دو مقدمه، متن و خاتمه است. مقدمه اول به قلم محمد رضا مامقانى و مقدمه دوم مقدمه نسخه سنگى كتاب است. متن اثر مشتمل بر دوازده فصل و هر فصل حاوى «مقام»هايى است؛ هر مقام نيز مشتمل بر عناوين متعددى است. همچنين خاتمه كتاب در شش مقام ذكر شده است. در هر يك از فصول كتاب، آيات و روايات و سنن از منابع متعددى شيعى گردآورى و شرح و تفسير شده است. در مقدمه ابتداى كتاب، مطالبى در مورد موضوع كتاب، مؤلف كتاب و شرح مختصرى از زندگى او، تأليفات و آثار او ارائه شده است. فصل اول، در مورد آداب ولادت است. اين فصل در سه مقام بيان شده است، مؤلف، در اين باب به ذكر آداب و مستحبات از زمان تولد كودك تا بزرگ شدن او مى‌پردازد و امورى مانند گفتن اذان و اقامه در گوش راست و چپ، تسميه، حلق، عقيقه، شير دادن و تربيت كودك را توضيح مى‌دهد. فصل دوم، در آداب لباس و پوشش در چهار مقام ذكر شده است. نوع پوشش، پوشيدن لباس نماز، پوشيدن انگشتر و عمامه مطالبى است كه در اين فصل بيان مى‌شود. فصل سوم، در آداب و مستحبات مسكن است. وسعت مسكن از اولين مستحبات اين فصل است: «مستحب است مسكن وسيع اختيار شود، در روايات وارد شده است كه سعادت مرد وسعت منزل و مسكن است». مؤلف، همچنين در اين فصل در آداب و مستحبات مسجد و فضايل مساجد گوناگون سخن مى‌گويد. فصل چهارم، پيرامون آداب خوردن و آشاميدن و ملحقات آن است. در اين فصل در مورد انواع خوردنى‌ها مانند: ميوه‌ها، حبوبات، گوشت‌ها و برخى از خواص آنها مطالبى ذكر مى‌شود. اين فصل در هفت مقام آورده شده است. فصل پنجم كتاب، در مورد آداب خواب و بيدارى است. مقام دومى كه مؤلف بيان مى‌كند بيان دعاها و سوره‌هايى است كه در هنگام خواب مستحب است: حمد، توحيد، معوذتين، قدر، ملك، يس و واقعه. در پايان پيرامون آداب بيدارى و رويا و خواب ديدن مطالبى ذكر مى‌شود. فصل ششم، در آداب طهارت و پاكى و نماز است. اين فصل مشتمل بر ده مقام است و آخرين فصل از جلد اول كتاب مى‌باشد. مؤلف، در مقام اول، پيرامون آداب، مستحبات، و مكروهات تخلى مطالبى را ذكر مى‌كند. سپس به بيان و شرح آداب وضو و انواع نمازهاى مستحبى مى‌پردازد. در شرح نمازها، برخى را بسيار مفصل شرح مى‌دهد و در مورد برخى به ذكر روايتى كوتاه بسنده مى‌كند. در پايان هم مطالبى در مورد روزه‌هاى مستحبى ذكر مى‌نمايد.

كتاب شريف «تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة»، معروف به «وسائل الشيعة»، از تأليفات ارزشمند محدث بزرگ و علامه محقق، شيخ محمد بن حسن حُر عاملى از علماى بزرگ و از فقهاى برجسته شيعه در قرن يازدهم هجرى (1033 - 1104ق) است. وى، اين كتاب را در مدت بيست سال از عمر شريف خود نگاشته است. اين كتاب، به زبان عربى و مشتمل بر روايات اهل بيت عصمت و طهارت (ع) در زمينه احكام شرعى است. اين كتاب، از زمان نگارش، پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار گرفته است و در اين زمان از اركان اصلى استنباط احكام شرعى و اجتهاد در حوزه‌ هاى علميه شيعه به شمار مى‌ آيد و در تمام درس‌ هاى خارج فقه، روايات آن نقل شده و به آنها استناد مى‌ شود. كتاب «وسائل الشيعة» از بهترين جوامع روايى شيعه و حاوى رواياتى ارزشمند از پيامبر اسلام (ص) و ائمه معصومين (ع) درباره احكام شرعى در زمينه‌ هاى گوناگون فقهى است. كتاب حاضر جلد بيست و چهارم از كتاب وسائل الشيعة مي باشد كه مشتمل است بر بقيه «كتاب الصيد و الذبائح» كه در ذيل عنوان كلى «ابواب الذبائح»، 42 باب و «كتاب الاطعمة و الاشربة»، در ذيل عنوان كلى «ابواب الاطعمة المحرمة»، 66 باب و در ذيل عنوان كلى «ابواب آداب المائدة»، 112 باب ذكر شده است.