مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

درباره زندگی عالم عارف سید محمد عیناثی، اطلاع چندانی در دست نیست. صاحب روضات تنها به این موضوع اشاره می‌کند که : «مادرِ مادرش، دختر شیخ ما، شهید ثانی رحمه الله بوده است.» همو در ستایش از مقام والای علمی و معنوی او چنین می‌نویسد: «متبحراً جامعاً، ومتتبعاً بارعاً، متديناً صالحاً، متعبداً سابحاً، فقيهاً عرفانياً، حکیماً ایمانياً، شاعراً عفيفاً، و ادیباً عريفاً.» همچنین آیت الله سید محمد علی قاضی طباطبایی در مقدمه خود بر نسخه عربی کتاب آداب النفس می‌نویسد: «سید محمد بن محمد بن حسن» مشهور به «قاسم حسینی عیناثی عاملی» از بزرگان علمای امامیّه است که از جایگاه والایی در علم و ادب برخوردار بوده، جامع معقول و منقول است. او از علمایی بود که مقام زعامت داشت و واعظی توانا بود. او از «جبل عامل» به ایران مهاجرت و در مشهد مقدّس رضوی سکنی گزید و آثار گران‌بهایی از خود به یادگار گذاشت.» از این عالم بزرگ، آثار ارزشمندی به جای مانده است که یکی از آنها کتاب فاخر «آداب النفس» است. این کتاب، دربرگیرنده عناوین فراوان اخلاقی است که با بیانی شیوا و با آمیزه‌هایی از آیات و روایات و سخنان بزرگان و حکایاتی دلنشین، همراه گردیده است. رویکردی علمی به بسیاری از مباحث اخلاقی و طرح دیدگاه‌های کلامی و عرفانی و فلسفی در این‌باره، جذابیت ویژه‌ای به آن بخشیده است. آثار مصنّف به نقل از کتاب «ریحانة الادب » از این قرار است: 📓 الاثنی عشریّة فی المواعظ العددّیة 📓آداب النفس 📓حدائق الابرار و حقائق الاخیار 📓فوائد الحکماء 📓فوائد العلماء گفتنی است این کتاب از «رسايل اخوان الصفا» و «حکمت سینوی»، تأثیر فراوانی پذیرفته است و جناب مصنف (ره) این دو مشرب اخلاقی، عرفانی و فلسفی را بارها در کتاب خود بازتاب داده است. به عنوان نمونه، او متن کامل رساله ابن‌سینا در «معرفت نفس» را در بخش پایانی کتاب خود می آورد و آن‌گاه خوانندگان را توصیه می‌کند که حتما از این اثر گران‌سنگ توشه‌های علمی و معنوی بردارند. حاصل سخن اینکه همانگونه که «آیت الله سید محمد علی قاضی طباطبایی» در مقدمه خود بر نسخه عربی این اثر آورده است: «این کتاب، کتابی دینی، اخلاقی، عرفانی، فلسفی، اجتماعی و عملی است و از هر گونه جمود و پیچیدگی به دور است.»

کتاب حاضر درباره تصوف و عرفان و تزکیه و تربیت نفس می باشد.

آیه شریفه یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلَیْکُمْ أَنْفُسَکُمْدر سوره مائده،از جمله آیات مشکل تفسیری است که در باب ارتباط آن با فریضه امربه معروف و نهی از منکر دیدگاههای گوناگونی وجود دارد. برخی،ازنسخ حکم امربه معروف سخن گفته و شماری، تقیید و تخصیص آن حکم را از آیه فهمیده اند.در این میان نگارنده با نقد دیدگاهها و ترجیح دیدگاه علامه طباطبایی، امربه معروف را از شئون و مصادیق اشتغال به نفس دانسته است.علامه با عنایت به مبنای حکمت متعالیه و حرکت جوهری، معتقد است:نفس، همان مسیر سلوک انسان و نه رهرو این مسیر است. مقصد و انتهای این مسیر تکوینی خدای متعال بوده و پیمودن آن برای همگان - اعم از مؤمن و کافر-اضطراری است.این رویکرد نسبت به آیه، ثمرات مهمی در عرصه خودسازی و تربیت نفس به همراه دارد که مورد واکاوی و بررسی قرار گرفته است.