مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش پیش رو از جنبه های گوناگون کاربردی و بنیادی دارای اهمیت است زیرا حیا و ادب عامل بازدارنده انسان از رذائل اخلاقی و محرکی برای کسب فضائل اخلاقی در اوست و در حفظ حریمهای انسانی دخیل است ، حیا و ادب مبتنی بر حرمت و کرامت انسان‌هاست و فقط به بشر اختصاص دارد ، ارتباط مستقیم با هیبت الهی دارد یعنی هرکه عظمت و هیبت الهی پیش او بیشتر ، حیا وادب او نیز بیشتراست ، رابطه تنگاتنگی با ایمان دارد،.به همین جهت مسئله مهم برای پژوهنده بررسی و تبیین آثار تربیتی آن بر زندگی انسانها از دیدگاه قرآن بوده است.در این پژوهش به بیان دو فصل اصلی مشتمل بر 1- حیا (انواع ، مراتب ، زمینه ها و آثار) 2- ادب (درنگاه قرآن ، علما ، بزرگان)پرداخته و مشخص شد که در تربیت اخلاق فردی و اجتماعی بهترین ضامن اجرایى براى مقرّرات دینى ، حیا و ادب است که هم نقش پیش‏گیرى و هدایت جامعه و هم نقش کنترل و بهینه‏سازى روابط را دارد بنابراین به سئوالات ویژه پاسخ داده و موارد ذیل مشخص شدکه در زندگی فردی افرادی که خواهان عفت و تقوا هستند ، باید در رفتارهای خود دقت لازم را به عمل آورند همانگونه که دختر شعیب نه تنها در راه رفتن خودنمایى نکرد بلکه به هنگام بیان مطالب ، به خلاصه‏گویى اکتفا کرد و صرفاً پیام پدر را به موسىعلیه السلام رسانید. همچنین حیا و ادب زیر بنای کسب پیروزى و کام‏یابى در زندگى فردی است و منحصر به سن و جنس خاصی هم نیست بدین معنا که هر شخصی چه زن یا مرد و در هر سنی هر چه حیا و ادبش بیشتر باشد از درجه عقل و ایمان بالاتری برخوردار است. در زندگی اجتماعی نیز از نشانه های امنیت و بقای خانواده و استحکام جامعه مسئله ی حجاب و پوشش است که حکم مسلّم اسلام براى زنان و مردان است همچنین حفظ حرمتها بین افراد جامعه با توجه به نسبت بین آنها ضروری است. در اسلام جایگاه هر کس تعریف شده است. پدران و مادران نباید پرده شرم و حیای میان خود و فرزندان را کنار بزنند و فرزندان نیز باید حرمت والدین را نگه دارند.در نهایت برای گسترش مفهوم عملی حیا و ادب در راستای رشد و تحول انسانها بر اساس دیدگاه قرآن کریم راهکار نهادینه کردن حیا و ادب از جانب خانواده ، وظیفه شناسی والدین و رعایت شئون شرعی و اخلاقی در گفتار ، رفتار ، ارتباطات اجتماعی حتی نوع پوشش آنها در محیط خانه است و از جانب عوامل مختلف از جمله مدارس ،میدان دادن به نوجوانان در فعالتهای اجتماعی و تشویق و ترغیب آنان به این گونه فعالیتها و از طرفی کنترل و نظارت بر عملکرد آنان که البته از اعتدال لازم هم برخوردار باشند و بالاخره با تاکید بر معرفی نمونه های قرآنی حیا و ادب که مورد اشاره قرار گرفتند فرهنگ سازی در گستره خانوادگی طبق شرع مقدس اسلام است که در رفتارهای اعضای خانواده بویژه والدین ملکه شود. جایگاه سازمان صدا و سیما و نوع تبلیغ آن بویژه در عملکرد افراد بازیگر و مجری که برخی از آنانبا تیکه کلامها و یا حرکات خاصی در بازیگری بی حیایی را هم ترویج می کنند و نیز نقش والای دفتر تبلیغات اسلامی و سازمات تبلیغات اسلامی و حوزه های علمیه ، روحانیون مبلغ ، فضلا و ائمه جماعات نیز که ارتباط مستقیم با مردم دارند و نیز نقش وزارت علوم و تحقیقات در نهادینه کردن حیا و ادب در قشر بزرگ جوانان کشور را در این زمینه نباید از نظر دور داشت.

حیا، عفّت وحجاب از جمله مفاهیمی هستند که به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفته اند. عدم توجّه به ارتباط این سه مفهوم موجب بروز خلل در فهم و عمل کرد صحیح آن ها شده است؛ لذا بیان ارتباط این مفاهیم ضروری می نماید. این مفاهیم به طور مستقیم در آیات مورد اشاره قرار گرفته، و در روایات به طور مفصّل بیان گردیده است. در این تحقیق به علل، زمینه ها، پیامدها، راهکارهای عملی جهت ایجاد پوشش صحیح و ارتباط این مفاهیم با یکدیگر پرداخته شده است.

این پایان نامه که با عنوان حیاء از دیدگاه آیات و روایات است، با هدف شناخت حیاء و آثار آن نوشته شده است. در آن به اقسام مختلف حیاء و آثار آن در فرد و جامعه و تفاوت آن با کم رویی، به زبانی ساده و روان و با توجه به آیات و روایات اشاره شده، تا همه ی افراد جامعه از هر قشری بتوانند، آشنایی مختصری نسبت به این صفت حسنه پیدا کنند. در این نوشتار سعی شده که بیشتر از تفاسیر معتبر و منابع روایی موثق استفاده شود. از جمله منابع تفسیری می توان به کتابهای: المیزان علامه طباطبایی، مجمع البیان علامه طبرسی، و مخزن العرفان و ... اشاره کرد. از جمله منابع روایی می توان به کتابهای: اصول کافی از شیخ کلینی، بحارالانوار علامه مجلسی، وسایل الشیعه شیخ حر عاملی و ... اشاره کرد. ابتدا به معنای لغوی و اصطلاحی حیاء، اهمیت و انواع آن پرداخته و سپس در مورد آثار و پیامدهای حیاء و رابطه ی آن با ایمان و چگونگی حیاء زنان توضیح داده شده است. نتایجی که از این تحقیق پایانی می توان گرفت، معنای حیاء و انواع آن و اینکه حیاء چه تأثیری در فرد و جامعه می تواند داشته باشد و جلوی انحرافات اخلاقی را بگیرد.

این پژوهش متشکل از هفت قسمت می‌باشد : شش فصل و یک خلاصه و نتیجه‌گیری. فصل اول، شامل ساختار و کلیات طرح تحقیق می‌باشد که بدنه اصلی پژوهش را می‌سازدو عباتند از : بیان مساله، اهمیت، ضرورت پژوهش و انگیزه تحقیق، سابقه تحقیق، سوال‌های اصلی و فرعی تحقیق، اهداف اصلی و فرعی تحقیق، روش تحقیق و تعریف لغوی و اصطلاحی حیا و مفاهیم نزدیک و مقابل به آن. در فصل دوم، اقسام حیاو درجات آن‌ها بر اساس معیارهای خاص، به خوب و بد، مثبت و منفی، عاقلانه و احمقانه، و فطری و غیرفطری، درونی و بیرونی حیای از انسانها و حیوانات، خود پیامبران و ائمه ، فرشتگان ملائکه و خداوند متعال حیای جواری و جوانحی درونی و بیرونی تقسیم گردیده است، و با استفاده و استناد به آیات و روایات و اقوال علمای اخلاق اسلامی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در فصل سوم آثار تربیتی فردی حیا، به آثار دنیوی و اخروی تقسیم کرده و مواردی را نیز به عنوان زیر مجموعه ذکر کرده با استناد به آیات به خصوص روایات بررسی نموده و در حد توان خود تحلیل کردیم. در فصل چهارم آثار تربیتی اجتماعی حیا را با استناد به آیات و به خصوص روایات تحت عناوین مختلف ذکر کردیم که عباتند از : الف : حفظ عفت عمومی و هنجارسازی معنوی ب- صیانت از قوانین با ایجاد ضمانت درونیج- صیانت از روابط سالم اجتماعی در فصل پنجم به عوامل پیدایش و تقویت و روش‌های پرورش حیا، بی‌حیایی را مورد بحث و بررسی قرار دادیم و آن را به دو قسمتهای عوامل پیدایش و تقویت و روش‌های پرورش حیا د رارتباط با خود و دیگران تقسیم کرده زیرمجموعه‌هایی را نیز بیان کردیم و آسیب‌های بی‌حیایی نیز در ضمن آن در آخر فصل بیان کردیم و از منظر آیات و روایات و اقوال علمای اخلاق اسلامی تحلیل کرده‌ایم. در فصل ششم، موانع بازدارنده حیا را از منظر آیات به خصوص روایات و علمای اخلاق اسلامی مورد بررسی و تحلیل قرار داده آن را به موانع درونی و بیرونی تقسیم کرده‌ایم. و در خاتمه مطالب عمده پایان نامه را خلاصه و نتیجه‌گیری نموده‌ایم.

دراین نوشتار موضوع فلسفه حجاب در پرتو قرآن بررسی می شود. نویسنده حجاب را بازتاب حیاء و عفت می داند و براین باور است که پدیده حیاء و عفت ویژگی ذاتی انسان بوده و در زن قوی تر از مرد می باشد . این ویژگی فطری مبنای پیشنهادهای چندگانه قرآن است که در آیات گوناگون مطرح شده است مانند: مردان باید چشم شان را فروگیرند، عورت شان را بپوشانند و سرزده وارد حریم زندگی خصوص خانواده ها نگردند، زنان چشم شان را فروگیرند، شرمگاه شان را بپوشانند، از خودنمایی، پای کوبی و با کرشمه صحبت کردن بپرهیزند و اندام و زیور آلات خود را ننمایانند. نویسنده عقیده دارد که حجاب خواسته مشترک زنان و مردان است و فلسفه آن با مطالعه چهار تقاضای فطری: حیا و آرایش در زنان و غیرت و شهوت در مردان، قابل درک می باشد و برخورد منطقی و درست با این چهار گرایش، ازدواج عاشقانه و پاک و زندگی خانوادگی همراه با آرامش، دوستی و مهربانی فزاینده را امکان پذیر می سازد.

عفاف یکی از فضائل مهم اخلاقی است که موجب کرامت انسان می‌شود و اسلام آن رامانند تقوا، بسیار مورد توجه قرار داده است. این موضوع چنان دارای اهمیت است که رعایت نکردن عفت زیربنای روابط فردی و اجتماعی را خدشه‌دار می‌کند. بنابر این شناخت این ارزش و پایبندی به آن می‌تواند آسیب‌هایی که دامن‌گیر روابط می‌شود را برطرف نماید. لذا شناخت جایگاه عفت در زندگی انسان اهمیت زیادی دارد. هدف از این پژوهش تبیین جایگاهو نقش عفاف در تنظیم روابط افراد و نشان دادن سبک زندگی عفیفانه از نظر اسلام است تا با ارائه آن، انسان‌ها با این شیوه‌ی زندگی آشنا شوند و خانواده‌ها و مراکز مسئول تربیت انسان‌ها، نسلی عفیف را تربیت نمایند و جامعه اسلامی از آلودگی و انحراف مصون بماند. روش این تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است و با استفاده از آیات و روایات و تحلیل آنها، سبک زندگی بر اساس الگوی عفت و حیا ارائه می‌گردد. از نتایج پژوهش این است که عفاف ریشه در حیا دارد و صفتی در وجود انسان است که او را از گناه و زشتی دور می‌کند. عفت فراتر از حجاب است و همه رفتارهای انسان اعم از نگاه، کلام، معاشرت، اقتصاد و ... را شامل می‌شود. جایگاه عفت در سبک روابط انسان در دو سطحِ خانواده و جامعه، با توجه به آموزه‌های دینی و سیره اهل بیت: مطرح می‌گردد. در سطح خانواده، سبک روابط عفیفانه بین همسران، والدین و فرزندان، خویشان و غیرخویشان و همچنین در سطح جامعه سبک روابط عفیفانه با نامحرم، محیط کار و تحصیل، تفریح و اوقات فراغت مطرح می‌شود تا به واسطه آنها سبک روابط اجتماعی بر اساس آموزه عفاف تبیین گردد.