مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

انسان موجودی کمال‌طلب است و استعداد رسیدن به کمالات الهی و مقام خلیفه الهی را دارد و این امر با تجلی و ظهور اسماء و صفات خداوندی امکان پذیر است؛ بخشودگی و عفو به عنوان صفات جمالیه خداوند، دارای جایگاه ویژه‌ای است. خداوند نیز، در آیات بسیاری بر ارزش‌مندی عفو و بخشش تأکید کرده و از صاحبان حق خواسته بر‌خلاف حق و حقوق خویش، از باب انسانیت از خطا و اشتباه دیگری درگذرند.در روان‌شناسی، بخشودگی به عنوان یک حالت هیجانی درونی که در رفتار نمایان است، در نظر گرفته می‌شود که نقشی با ارزش در ایجاد صلح و آشتی و بازگشت آرامش به زندگی دارد. و به بهره‌گیری از آن، برای حل مسائل، مشکلات و نابسامانی‌های درونی، بویژه رنجش از دیگران تأکید فراوان شده است. پژوهش حاضر سعی دارد ضمن واکاوی مفهوم بخشودگی در روان‌شناسی و عفو در اسلام و بیان آثار و فواید آن به مقایسه‌ی تطبیقی بخشودگی و عفو با روش توصیفی- تحلیلی، بپردازد؛ تا نقاط اشتراک و افتراق این دو حوزه به دست آید. برخی از یافته‌های این پژوهش عبارتند از: مفهوم بخشودگی، در روان‌شناسی بر اساس انسان محوری است. و اسلام با توجه به جهان‌بینی خدا محوری، عفو، را در راستای تجلی اسماء الهی بیان کرده است. بنابراین، دستاوردهای روان‌شناسی در این زمینه، علی‌رغم شباهت‌های زیادی که با مفهوم عفو دارد از این نکته غافل مانده است.مهم‌ترین عامل زمینه‌ساز روحیه بخشودگی در روان‌شناسی عبارتست از حفظ سلامت روان و استحکام زندگی اجتماعی و کانون خانواده. و در رویکرد قرآن، با توجه به دیدگاه خدامحوری، مهمترین عامل زمینه‌ساز عفو و بخشش، توجه به قدرت خداوند، حتمی بودن بازخواست و محاسبه و هدفمند بودن خلقت می‌باشد.آثار و فواید بخشودگی در یافته‌های روان‌شناسان و قرآن‌پژوهان عبارتند از کاهش اضطراب، اختلالات رفتاری- عاطفی، کاستن رفتارهای ضد اجتماعی همچون کم‌رویی و لجبازی، همچنین تهذیب نفس، جلوگیری از تسلسل ناهنجاری‌ها و کینه‌ها، افزایش عزت نفس، سلامت و آسایش جسم و روان و در نتیجه کم شدن ناهنجاری‌های اجتماعی – عاطفی از جملهپرخاشگری، بدبینیو در نهایت، اصلاح فرد و جامعه.متغیرهایی همچون همدلی و توافق‌پذیری، افزایش دهنده‌ی بخشش هستند. از سوی دیگر متغیرهایی مانند: عصبیت، خشم، اضطراب، افسردگی و ناامیدی متغیرهای بازدارنده‌ی بخشش قلمداد می‌شوند.

بخشایش در نیمه دوم قرن بیستم به بعد، یکی از فضیلت های اصلی شمرده می شود که با سرشت جائزالخطا و لغزش پذیر بودن بشر ارتباطی تنگاتنگ دارد. هرچند تا حدودی اجماع وجود دارد که بخشایش، دائرمدار خطای اخلاقی است، به دلیل گستردگی ابعاد و انواع آن، دیدگاه های مختلفی در خصوص چیستی بخشایش ارائه شده است. اشتراک این دیدگاه ها در آن است که بخشایش را بر محور خطای اخلاقی می دانند و می کوشند تا مرز میان بخشایش را با پدیدارهای مشابه تعین یافته و تعین نایافته در علم اخلاق مشخص کنند. هرچند این دیدگاه ها در وجه سلبیِ تعریف بخشایش، اشتراک زیادی با یکدیگر دارند، در وجه ایجابی اغلب از هم فاصله می گیرند و گونه های مختلفی را در تعریف بخشایش و تبیین ماهیت آن عرضه می کنند. در این مقاله می کوشیم تا بخشایش را براساس دو وجه سلبی و ایجابی تعریف کنیم.c

انسان بر اساس فطرت یک موجود نیازمند است که نیازمند به ارتباط با هم نوعان خویش میباشد. در چنین وضعیتی، تنها راه حل تامین آسایش، اصلاح ارتباطات است. برنامه های دینی طوری تنظیم شده است که از تیرگی بین روابط جلوگیری کرده و اگر اختلافی رخ دهد نسخه ی اصلاح ارائه می دهد و بدون وجود این نسخه، سالم سازی روابط و ایجاد امنیت و آسایش در جامعه ممکن نخواهد بود.