مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این مجلد از کتاب دو جلدی تحفه المحمدیه درباره مسائل مهم کلامی از جمله معاد که شامل شفاعت، بهشت و جهنم، بهشت دنیایی را شامل می شود و در بخش دوم کتاب که فصل پنجم از مجموع دو جلدی است درباره عدم جواز عمل به ظن بحث می شود که موضوعاتی از قبیل اجماع منقول و شهره، شک و... مطرح می شود.

مهم ترین صفت امام در فرهنگ تشیّع و بارزترین اختلاف اهل سنت با شیعه در صفات امام، عصمت امام است. برهان های فراوانی در اثبات عصمت امام ارائه شده و از سوی اهل سنت نیز به آن ها پاسخ داده شده است. در این پژوهش ضمن بررسی این برهان ها، اثبات می گردد که اساس همۀ آن ها و اصلی که سبب استواری تمام برهان ها می گردد، آن است که برای امام جایگاهی چونان پیامبر قائل شویم؛ به این معنا که وظیفۀ امام را مانند رسالت پیامبر ، زنده کردن معارف دین و نگهبانی و انتقال آن ها بدانیم. این مطلب می تواند هم به منزلۀ اصلی بر اثبات همۀ برهان ها باشد و هم در حکم برهانی مستقل در اثبات عصمت امام.

چکیده رساله/پایان نامه : منصوب بودن امام از سوی خدا، فصل تشیع است. یکی از برهان‌های اثبات این امر "برهان حفظ و نقل شرع" است؛ که به موجب آن، بدون امام معصوم دین برجا نخواهد ماندو به مکلفان انتقال نخواهد یافت. اساس برهان، به طریق خلف، آن است که راه‌های حفظ و نقل و شرع بدون امام، ابطال گردند. پایان نامه به ترتیب منطقی شامل گزارش های برهان ، ابطال راههای حفظ ونقل اهل سنت ، نقد پاسخهای ایشان و تطبیق برهان با شرایط منطقی است. حاصل فصول آن است که راه‌های اهل سنت، ظنی است و پیروی از ظن، منهی شرع است. نیز اثبات می‏گرددکه اجتهاد شیعه از حیث ماده و صورت با اجتهاد سنی متفاوت است؛ و ظن حاصل از آن چون از طریق یقین و اجازه شارع است، معتبر است .همچنین به نحو مبسوط اثبات می‏گرددکه  دسترسی نداشتن به امام  منافی برهان مذکور نیست. فصلی نیز به کاربرد دیگر برهان (اثبات عصمت) اختصاص یافته است؛ و در آن اثبات می‌شود که برهان مذکور نه تنها، مثبت عصمت است، بلکه اساس برهان‌های دیگر اثبات عصمت نیز هست. افزون بر آن برای نخستین بار از باب برهان منطق به نحو کاربردی استفاده شده است و شرایط منطقی برهان بر دلیل حفظ و نقل شرع تطبیق گشته‏اند  و اثبات گردیده است که برهان مذکور واجد شرایط منطقی برهان‌هاست.

مبحث قطع ماهیتی نسبتاًمتفاوت با سایر مباحث اصولی دارد.قطع در لغت به معنای انکشاف کامل و مرادف علم و یقین است. از آثار قطع می توان به وجوب عمل براساس مودای قطع و استحقاق عقاب بر مخالفت قطع و معذور بودن در صورت مخالفت قطع با واقع ، نام برد. دیدگاه مرحوم آخوند و امام خمینی نیز در مسئله قطع متفاوت می باشد. کما اینکه مرحوم آخوند تعریفی از علم کلام را لحاظ کرده اند که قطع جز مسائل علم کلام قرار می گیرد ، و از نظر ایشان ملاک مسئله اصولی این است که در سلسله ی علل حکم و در کبرای قیاس قرار گیرد. امام خمینی قطع را جز مسائل علم کلام نمی داند و ملاک مسئله اصولی را مسئله ای می داند که موجب استنباط حکم شرعی فرعی باشد. در حجیت قطع مرحوم آخوند منجزیت و معذریت را نسبت به واقع می سنجد اما امام خمینی تنها حکم عقل و عقلا رادر تنجز کافی می داند. مرحوم آخوند خراسانی و امام خمینی تجری را از مسائل اصولیه نمی دانند بلکه می گویند از قواعد فقهیه و یا کلامیه است. در مورد حکم تجری مرحوم آخوند با استدلال بر وجدان ، فرد متجری را مستحق عقوبت می داند ولی امام خمینی قائل به عدم استحقاق عقوبت فرد متجری است. امام خمینی در علم اجمالی قائل شده است که وجوب موافقت قطعیه مقتضی است اما حرمت مخالفت قطعیه علیت تامه دارد که با جود علم اجمالی نمی توانیم اصول عملیه را در اطراف علم اجمالی پیاده بکنیم. اما مرحوم آخوند معتقد است در هر دو طرف مقتضی است در نتیجه اگر مانعی نباشد و اگر فرضا ادله اصول عملیه که پایین تر از علم اجمالی است، جریان پیدا نکند، علم اجمالی می تواند در تنجز تکلیف تاثیر داشته باشد.

یقین علم ثابت و جزمی است که شک پذیر نمی باشد و مایه آرامش و قرار نفس آدمی می گردد.یقین دارای سه مرتبه «علم الیقین»،«عین الیقین»،و«حق الیقین» می باشد. ازجمله اساسی ترین مراحل رشد در هر زمینه ای ،مرحله شناخت و معرفت آن زمینه و سپس شناسایی عوامل و موانع آن امر است؛ یقین نیزازاین قاعده و اصل کلی مستثنی نیست .ازاین رو اولین گام درکسب یقین، شناخت یقین و عوامل و موانع آن است. ثمره‌ی این جستار تبیین علمی و روشمند یقین جهت وصول به آن است. برخی از عوامل کسب یقین، رابطه ی تلازمی با یقین دارند، بدین صورت که ابتدا باعث رسیدن به یقین می شوند و خود یقین نیز باعث می شود که این عوامل رشد کرده و سبب تقویت آنها می شود.نگارنده کوشیده است کهآیات وروایات وارده در این موضوع را مورد بررسی قرار داده و عوامل وموانع یقین را تبیین نماید.

رساله ای که در پیش رو دارید با عنوان «جایگاه نهی از سوء ظن در قرآن کریم و آسیب شناسی آن در اخلاق اجتماعی» تهیه و تدوین گردیده است. در این رساله آیات و روایات مختلف در مورد یقین، حسن ظن و سوءظن مورد بررسی قرار گرفته و تاثیرات آن بر فرد و خانواده تبیین شده است. مشکل امروز جامعه، هم ریختگی اخلاق اجتماعی در عصر حاضر و ایجاد تنش و بدگمانی و سوء ظن در میان جامعه انسانی و خصوصاً جوامع اسلامی است. لذا اصلاح رفتار نامناسب اجتماعی و تبیین جایگاه اخلاق حسنه اجتماعی بر اساس مبانی و اصول قرآن و روایات ضروری به نظر می رسد. یقین مرتبه ای از مراتب علم و ضد شک و تردید است یعنی اعتقاد جازم و محکمی است که مطابق با عالم حقیقی است. یقین هم به علم و هم به آخرت و قضا و قدر مربوط می شود. با توجه به رابطه و جایگاه علم و یقین با ظن در قرآن کریم می توان گفت که ظن مقدمه علم و یقین است و در صورت اقدام بر اساس ظنون شاهد تزلزل اجتماعی در عرصه های خانواده و حتی جوامع بزرگتر از آن، و در صورت بی توجهی به آن، شاهد غافلگیری و رخداد خطرات از پیش تعیین شده خواهیم شد.سوء ظن یکی از رذائل اخلاقی است که در علم اخلاق مورد بررسی قرار می گیرد، سوء ظن صفتی است که جزء مفاسد اجتماعی به حساب می آید؛ چون اگر سوء ظن در هر جمعی چه اجتماعات بزرگ و چه کوچک مانند خانواده پیش بیاید عواقب بسیار مخربی به دنبال خود دارد. از آنجا که سوءظنیک تفکر انحرافى است تدریجاً در سایر افکار انسانى نیز اثر مى گذارد و تحلیل هاى او نیز از حوادث نادرست مى شود و از رسیدن به واقعیت ها که زمینه پیشرفت و موفقیت است باز مى ماند. بدگمانی به دیگران به دنبال خود بدبینی و رفتاری منطبق با آن نگرش بد را دارد و در بسیارى از موارد به دنبال سوءظن، انسان مرتکب تجسّس و به دنبال تجسّس مرتکب غیبت و گاه تهمت مى شود و مى دانیم غیبت و تهمت یکى از اسباب عدم قبولى عبادت و سستی بنیان خانواده ها و اجتماع است. سوءظن به پروردگار و بدبینى نسبت به وعده هاى الهى آثار مخربى در بنیان ایمان و عقائد انسان دارد و انسان را از خدا دور مى سازد و باعث تجری به گناه و عدم طاقت در برابر سختی ها و امید نداشتن به دعا و عبادت می شود. همچنین انسان را از عنایات الهى محروم مى کند. لذا برای درمان آن باید با استواری در ایمان و بیداری از خواب غفلت و دوری از گناهان و با رسیدن به کمال و بالا بردن درجات معنوی و پرهیز از تجسس، گوش دادن و غیبت دیگران به تکریم و اظهار محبت و احترامهمنوعان خود پرداخت.کلید واژه گان:اخلاق اجتماعی، اخلاق اسلامی، یقین، ظن، حسن ظن، سوء ظن

یکی از مسائلی که در تاریخ تشیع همواره محل بحث بوده است، مسألۀ ظن به امامت اسماعیل پس از شهادت امام صادق (ع) است که در کتب اسماعیلیه و گاه امامیه بیان شده است. دلایلی که سبب ظن به امامت اسماعیل شده است، عبارت است از: روایات دال بر تعلق امامت به فرزند بزرگ تر، توجه و محبت امام به اسماعیل، وجود نص ساختگی، عدم شناخت مفهوم بداء، شایعۀ زنده بودن اسماعیل و تأثیر خفقان دورۀ عباسی در جلوگیری از معرفی علنی امام. این دلایل در پژوهش حاضر بررسی و نقد خواهد شد.در این مقاله، برای شناسایی عوامل احتمالی جعل، روایاتی از ائمۀ پس از امام باقر (ع) با مضمون معرفی نام های دوازده امام واکاوی و تبیین شده است. این روایات که مخالفان امامت اسماعیل به آن ها استناد کرده اند، همراه با نموداری از راویان نشان خواهد داد که عوامل مطرح شده هیچ کدام بر امامت اسماعیل دلالتی نداشته و خطایی از جانب امام صادق (ع) در تعیین امام بعدی صورت نگرفته است و روایات دوازده امام را نمی توان مجعول راویان دانست. در این راستا، طرح مسألۀ امامت اسماعیل را باید در گمان زنی های مردم و محذوریت امام در معرفی امام موسی کاظم (ع) به علت خفقان دوران حکومت عباسی جست وجو کرد.