مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

قرآنیون کسانی هستند که حجیت حدیث را به کلی رد میکنند و یا برای احادیث اهمیت لازم را قائل نیستند و تنها قرآن را برای اعتقاد و عمل کافی میدانند. در این مقاله برخی از افراد و منابع آنها معرفی میشود. در این نگارش 8 نفر از قرآنیون شیعه و 61 نفر از قرآنیون اهل سنت به همراه فعالیتها و آثارشان معرفی میشود، سپس منابع پیرامون قرآنیون ذکر میشود که 68 کتاب و 22 مقاله و 3 پایاننامه را در بر میگیرد.

جریان قرآنیون به قرآنبسندگی و انکار نقش سنت در شناخت دین روی آورده، حدیث را فاقد حجیت میداند و در تبیین احکام به آن بها نمیدهد. بعلاوه قرآنیون اندیشه هایی را مطرح کردهاند که خودشان هم به آنها پایبند نبوده و در تفسیر قرآن بدون سنّت دچار مشکل شدهاند. نگارنده تاریخچهای مختصر از این جریان و اندیشه های پیروان آن به دست داده است، مانند: اجتهاد پیامبر در آیات قرآن، امکان فهم احکام با تدبّر و تعقّل در قرآن، انکار نقش سنّت در فهم آیات قرآن. نگارنده به این مدّعاها پاسخ داده، سپس وابستگی فهم قرآن به حدیث را توضیح میدهد، آنگاه تفسیر قرآن به قرآن را با تبیین جایگاه روایات در فهم قرآن به شیوه علامه سید محمد حسین طباطبایی بررسی میکند.

اصل نفی تشبیه میان خدا و مخلوقات، یکی از اساسیترین پایه های معارف اعتقادی شیعی است. همچنین با رویکرد شیعی، نمیتوان قرآن را در رساندن مقاصد خود، مستقل از پیامبر اکرم و اهل بیت ایشان دانست. این دو رویکرد، به عنوان یک رویکرد کلامی و یک رویکرد تفسیری، ارتباطی گسترده با هم دارند، چنانکه مرحوم میرزای اصفهانی در مباحث قرآنی خود نشان داده که اصل نفی تشبیه را به عنوان زیربنای حجّیّت جمعیّة قرآن کریم به حساب آورده است. موضوع این مقال توضیح همین پیوند و نتایج آن است.

یکی از بن مایه های اصلی تفسیر المیزان، در «تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن» است که علامه طباطبایی سالها پیش از نگارش المیزان در شهر تبریز اقدام به تألیف آن کرده بود. در او با دو شیوه نقلی و اجتهادی، در صدد تفسیر آیات قرآن برآمده است. تفسیر نقلی در دو شیوه تفسیر قرآن به قرآن و قرآن به روایت تجلّی یافته است. روش تفسیر قرآن به قرآن خود در ابعاد: تبیین مبهمات، تخصیص عمومات، تقیید مطلقات و ... نمود پیدا کرده و روش تفسیر قرآن به روایت نیز در محورهای: تبیین آیه با روایت، بیان جری و تطبیق آیه با روایت و ... تحقّق یافته است. روش تفسیر اجتهادی در البیان نیز در سه شیوه تفسیر لغوی، ادبی و عقلی بوده است. به طور کلی ساختار این تفسیر این گونه بوده که علامه پس از مختصر تبیینی که از آیه با استفاده از لغت، قواعد ادبی، عقل و آیات ارائه کرده، به نقل و تحلیل روایات مرتبط با آیه پرداخته است.