مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در بررسی های تاریخ هنر کتاب‌آرایی، قرآن معروف به «قرآن بایسنغری »ازجمله قرآن‌های شاخص و بزرگ نمونه‌های قرآن نگاری ایران به حساب می‌آید. در همین زمینه و با وجود پژوهش های فراوانی که درخصوص پیشینه، نحو ۀ استنساخ، شناسایی کاتب یا کاتبان احتمالی و سرگذشت این مصحف از عهد تیموری تا امروز انجام شده، پژوهشی جامع دربارۀ مجموعۀ اوراق و سطور پراکندۀ باقیمانده از این مصحف (در داخل و خارج از ایران)، به همراه تصاویر و خواندن متن آنها تاکنون منتشر نشده است. بااین همه و با وجود گزارشات ارزشمند جیمز بیلی فریزر (۱۸۲۲ م) در سفرنامه‌اش به قوچان و مشاهداتش از اوراق باقیمانده از این قرآن در بقعۀ امامزاده ابراهیم قوچان، به نظر می‌رسد بیشتر برگ‌های این مصحف تنها اندکی بعد از مفقود شدنش، به دلایلی نامعلوم غارت و تکه تکه یا در جایی پنهان شده است؛ چراکه با احتساب کلّ بر گها و سطور موجود در کتابخانۀ مشهد و دیگر مجموعه‌های ایران و جهان، که در ادامه به تفضیل معرفی می‌شوند، کمتر از یکصد صفحه از این قرآن باقی مانده است، حال آنکه می توان تعداد کل صفحات قرآن کاملی با این ابعاد را در حدود ۸۵۰ برگ تخمین زد. در همین راستا و با هدف شناخت و ارائۀ فهرستی دقیق از این اوراق و معرفی مجموعه‌هایی که در حال حاضر این آثار در آنها نگه داری می گردند، گردآوری اطلاعات این پژوهش به روش توصیفی کتابخانه‌ای انجام شده و بررسی برخی قطعات از نزدیک توسط نگارنده صورت گرفته است. بدیهی است که یافتن قطعات گمشدۀ این مصحف و بررسی های بیشتر، می تواند چشم‌اندازهایی تازه دربارۀ سرگذشت و ویژگی‌های ساختاری و هنری (سبک خوشنویسی) این نسخۀ منحصر به‌فرد پیش روی پژوهشگران این عرصه قرار دهد.

مفسرین عموماً کلمۀ «امی» را که در قرآن از اوصاف نبی(ص) شمرده شده به معنی «کسی که قادر به خواندن و نوشتن» نیست آورده اند ولی مستشرقین و محققین جدید فرنگی بنا به سوابق استعمال این لفظ در عرف دینی یهود از آن تعبیر به «غیر یهودی» کرده اند و در تفسیر این آیه از سورۀ مبارکۀ جمعه «هوالذی بعث فی الامیین رسولا منهم یزکیهم و یعلمهم الکتاب ...الخ الآیه» گفته اند که «اوست که در میان غیر یهودیان (اعراب) فرستاده ای برگزید از خودشان که آنها را پاک گرداند و بدیشان کتاب و حکمت بیاموزد».