مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

بر مبنای آیات قرآن کریم، هدف اصلی آفرینش انسان‌ها یک‌تاپرستی است. یک‌تاپرستی ضمن این‌که با فطرت بشر ارتباط ویژه دارد، مهم‌ترین دلیل بعثت انبیاء الهی نیز بوده است. به رغم دعوت فطرت و خواسته پیام -آوران الهی، متأسفانه شاهد وجود گرایش‌های چندگانه‌پرستی و شرک‌آلود در جوامع بشری هستیم. انحراف روز افزون بشر از فطرت و تمرد او از دعوت انبیاء ضرورت تحقیق حاضر تحت عنوان: «پیامدهای گرایش به شرک از منظر قرآن کریم» را ایجاب نمود. به همین خاطر نویسنده از روش استنطاقی آیات قرآن کریم و استمداد از متون تفسیری موجود، به تبیین دیدگاه قرآن کریم در خصوص پیامدهای ناخوشایند گرایش به شرک، اقدام نمود. در نتیجه به دست آمد که: قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت‌گر، ضمن تعیین حقیقت و ماهیت شرک، پیامدهای گرایش به شرک را در حوزه‌های گوناگون: بینشی، اخلاقی و فقهی به قرار ذیل معرفی نموده است. شرک پدیده‌ای است که در ردیف خداوند سبحان برای عناصر و موجودات دیگر، سهمی از ربوبیت، خالقیت، رازقیت و... را قایل می‌شود. به همین خاطر فرد مشرک از نگاه بینش و عقیده، رسالت بشری را نپذیرفته و معاد را منکر می‌شود. با توجه به نقش مؤثر تفکر بر رفتار و اخلاق انسان، فرد مشرک ‌که به لحاظ عقیده منکر نبوت و معاد است، در زندگی رفتاری خود فرد متعصب، لجوج، ناسپاس، خودپرست، دنیاگراء، مستکبر، متفاخر به اموال و اولاد، تفرقه‌گراء و ناآرام است. آز آن‌جایی که رفتار هر فردی، پیامد متناسب خود را دارد، برای رفتار و عقیده فرد مشرک پیامدهای فقهی اعم از تکلیفی و وضعی مانند: طرد مشرک از اماکن مقدس، الغای مالکیت از او، ممنوعیت ازدواج با غیر موحد، ممنوعیت برقراری ارتباط دوستانه با فرد مشرک و وجوب مقاتله با سران شرک، وجود دارد.

روش ساختارى، سبک جدیدى در تفسیر قرآن است. بر اساس این روش هر سوره داراى یک غرض اصلى (موضوع محورى) است و تمامى آیات و مباحث مطرح شده در سوره به صورت منطقى و فصل‌بندى شده به آن غرض مرتبط مى‌شوند. نویسنده معتقد است اگر از این زاویه به مطالعه سوره‌هایى که موضوع اصلى آنها یکى از مباحث سیاسى است بپردازیم، مى‌توانیم گزاره‌هاى سیاسى جدیدى را از قرآن کشف کنیم؛ گزاره‌هایى که به طور معمول از بررسى و مطالعه آیات به‌طور جداگانه به دست نمى‌آید. براى نمونه،در این نوشتار، دیدگاه قرآن درباره روش مقابله با شایعه از ساختار سوره قلم استنباط شده است.

مبنای تحقیق این رساله و انگیزه و جوهره بحث در همین فصل مستتر بوده و از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است ، ولی به جهت محدودیت زمانی و اینکه محور اصلی موضوع، به مساله معاد و آثار تجسمی مربوط به آن برمی‌گردد، در بررسی این موضوع به همین حد اکتفا شده است . زبان قرآن از حیث "تصویر" دارای ویژگی خاص و از لحاظ ارزشهای تصویری بسیار غنی می‌باشد خداوند در قرآن به مدد شیوه "بیان تصویر"، مطالب پیچیده و غیر مملوس و دور از ذهن را محسوس‌تر و جذاب‌تر و زیباتر آرایش و نازل کرده است ، تا هر کس به قدر توان و وسعت خود از آن بهره‌مند شود و درک و فهم نماید، و از این رو قرآن در هر عصر و زمانی، بدیع‌تر و فصیح تر از قبل دریافت می‌گردد. موضوع و بحث "تصویر در قرآن" یک مساله بسیار عمیق و جذاب است که امید آن می‌رود هر چه بیشتر مورد توجه اهل تحقیق و پژوهش خصوصا هنرمندان علوم تصویری، قرار گیرد و پیامد تفکر و اندیشه نوینی، در خلق آثار هنری باشد، انشاالله. با توجه به موضوع قیامت ، و نمونه تصاویر مربوط به رستاخیز، لازم آمد دنیای رستاخیز از دیدگاههای مطرح و معروف به اختصار تعریف گردد، تا بتوان ارتباط بهتر و مناسب‌تری با آثار تجسمی برقرار کرده، نتیجه مطلوبی ببریم. معاد از دیدگاه ملل بزرگ باستانی مانند: مصریان، هندی‌ها ، سومر و کلده، چینی‌ها، ژاپنی‌ها، یونانی‌ها، رومیان و ایران قبل از اسلام مطرح شده، و همچنین دنیای پس از مرگ از دیدگاه ادیان الهی مانند: یهود، مسیح و حنیفیه به اختصار توضیح داده شده است ، و نمونه آیاتی از کتاب مقدس (عهد قدیم و جدید) پیرامون رستاخیز ذکر شده است . دیدگاه اسلام به معاد که از کاملترین و روشن‌ترین نظریه‌ها است ، به اختصار در جزوه مطرح شده است . سرانجام در این فصل "رستاخیز به روایت قرآن مجید" تدوین، نمونه آیاتی که درباره دنیای بعد از مرگ می‌باشد، همراه با نص قرآن‌کریم، به ترجمه تحت الفظی از "الهی قمشه‌ای" و ترجمه روان از "محمد آیتی" تنظیم گردیده است . در این قسمت ابتدا پیرامون زبان "کلام و تصویر" مقدمه‌ای تحریر نموده و سپس جلوه‌های تجسمی قیامت تعریف شده است ، که جلوه‌های تجسمی قیامت ، آثاری هستند که سعی دارند مطالب و مفاهیم "الهی" را که درباره دنیای بعد از مرگ بیان شده به وسیله "زبان تصویر" تجسم بخشیده، دنبال کند. چگونگی ارتباط آثار تجسمی با قرآن قسمت دیگری است که به نحوه‌ی ارتباط آثار با قرآن پرداخته است . این فصل به نمونه تصاویر "تجسمی رستاخیز" اختصاص داده شده است . لازم است پیرامون تصاویر، به چند مطلب اشاره شود: الف : تاریخ نقاشی، حاوی آثاری است که سعی دارد مطالب و مفاهیم، کتب وحی به ویژه موضوع جهان پس از مرگ را به تصویر کشد، که این آثار در رشد و تغییرات فرهنگی و نگرش‌های فردی و اجتماعی زمان خود نقش بسزایی را ایفا کرده است . و حال از اهمیت ویژه‌ای در تاریخ هنر برخوردار می‌باشد، که کوشش شده است ، نمونه‌ای از این آثار گردآوری شود، ولیکن تنها موفق به جمع‌آوری نمونه آثاری شدیم که در دسترس قرار داشته و امکان فراهم کردن آن برای گردآورنده میسر بوده است . ب : تصاویر گردآوری شده، شامل آثار نقاشان غربی و شرقی است : آثاری که احتمال دارد متاثر از کتب وحی غیر از قرآن و یا منبعی دیگر بوده باشد، و سبب انتخاب این آثار ارتباط موضوعی اثر، با موضوع مطالب قرآن بوده است . ج: تصاویر درباره موضوعات مختلفی، از دنیای پس از مرگ مصور شده، از جمله: برزخ، قیامت ، دمیدن در صور، روز محشر، بیرون آمدن از قبرها، چهره گنهکاران، میزان و حساب ، بهشت و جهنم، عذاب دوزخیان و ...، که در بعضی از آثار چندین مطلب و مفهوم در یک تابلو، ترکیب‌بندی شده است . سرانجام این دفتر با نتیجه‌ای از گردآورنده پایان پذیرفته، امید است با عنایت و لطف ایزد منان، ایمان، شالوده زندگی و علم و پژوهش و تحقیق زینت بخش آن باشد. به جهت آسان‌تر شدن امر مطالعه، جزوه، دارای فهرست مطالب ، فهرست سور، فهرست آیات ، روایات تصاویر، نامها و جاها و ماخذ می‌باشد، که غیر از فهرست مطالب ، بقیه در انتهای تحقیق تنظیم شده است .

اعتقاد به سایر پیامبران الهی به مانند اعتقاد به پیامبر اسلام(ص) از اصول دین اسلام می باشد. عُزیر(ع) یکی پیامبرانی است که در قران کریم از او نام برده شده و مفسران در باره او بحث کرده اند. نام این شخصیت در عهدین عزرا است. از دیدگاه عهدین او از کسانی است که بعد از حمله بخت النصر به بیت المقدس و نابودی تورات، این کتاب را دوباره نوشت و اعتقادات یهود را زنده کرد؛ تا جایی که برخی یهودیان او را پسر خدا نامیدند. هرچند قرآن کریم و عهدین تصریح به پیامبری او نکرده اند، اما از دیدگاه مفسران شیعه و سنی او از پیامبران الهی و از مروجان شریعت حضرت موسی(ع) بوده است. از دیدگاه قرآن و عهدین او شخصیت صالح و تأثیر گذار بوده است. تا جایی که پیامبر اسلام(ص) و بعضی از امامان شیعه روایاتی را از او نقل کرده اند. برخی کتابهای تاریخی زردشت را از شاگردان طرد شده عُزیر(ع) معرفی می کنند و او را از حمایت کننده گان اجداد پیامبر اسلام(ص) محسوب می دارند. در قران کریم، او مصداقی از معجزات الهی معرفی می شود که به مدت صد سال از دنیا رفته و دوباره زنده شده است تا دلیلی بر وجود معاد و رجعت انسانها باشد. اما در عهدین به این مردن و زنده شدن او اشاره ای نشده است. همچنین قران کریم یهودیان را به خاطر فرزند خدا دانستن عزیر(ع)، به شدت نکوهش می کند. در دیدگاه یهودیان امروزی و عهدین اشاره ای به فرزند خدا خواندن عزیر(ع) توسط یهودیان وجود ندارد. بنا بر این محتمل است که گروهی از یهودیان در صدر اسلام او را فرزند خدا دانسته اند، که قرآن با این اعتقاد مبارزه کرده است. برخی از روایات اهل سنت در باره حضرت عزیر(ع) با دیدگاه عهدین تطابق دارد، که می توان گفت که این موارد از اسرائیلیات است. پیشنهاد می شود بر ای شناخت بیشتر این شخصبت، در تحقیقات آینده، منابعی که دین پژوهان مسیحی و یهودی در باره این شخصیت نوشته اند شناسایی شود و مقایسه ای بین دیدگاه دانشمندان مسیحی و یهودی با یافته های این تحقیق صورت گیرد.

تفاسیر قرآن کریم از منابع مهم امّا غیرمستقیم اندیشه سیاسى در گذشته و حال به شمار مى‏رود. بسیارى از اندیشمندان به علل متفاوت ترجیح داده‏اند اندیشه سیاسى خود را در خلال تفسیرى که از قرآن ارائه داده‏اند، اظهار کنند؛ امّا متأسفانه همواره از این منبع غنى در تفسیر اندیشه سیاسى مسلمانان غفلت شده است؛ همان طور که از سایر منابع غیرمستقیم اندیشه سیاسى نیز تا کنون غفلت شده است به ویژه منابعى مانند: 1. شروح احادیث؛ 2. کتاب‏هاى اصول فقه به خصوص مباحث حُسن و قبح، استحسان، مصالح مرسله، سدّ ذرایع و...؛ 3. دائرة المعارف‏ها، کتب مربوط به ملل و نحل، فرهنگ‏هاى لغت و معاجم؛ 4. کتب تاریخى به ویژه تاریخ سیاسى. البته از ابواب سیاسى کتب فقهى و کلامى استفاده‏هایى، هر چند اندک، شده است. ناشناخته بودن، خطى بودن، کمیاب بودن و در خصوص عده‏اى جهل مرکّب، دلایلى است که سبب غفلت و عدم استفاده از این منابع شده است. با وجود اینها اظهار نظرهاى قاطع و نظریه‏پردازى‏هایى همچون «افول اندیشه سیاسى» و «در کام اقتدار بودن دین و دانش» همواره با جسارت تمام صورت گرفته است و تکرار مى‏شود. به هر حال هدف این مقاله صرفا نشان دادن این نکته است که اندیشه سیاسى مسلمانان منحصر به کتب کلاسیک و متعارف فارابى، غزالى، نظام الملک، محقق سبزوارى و مانند اینها نیست، حتّى کتاب‏هاى تفسیرى که در بادى نظر اثرى از اندیشه سیاسى در آنها دیده نمى‏شود، حاوى مباحث اساسى در اندیشه سیاسى است و چه بسا به قول اشتراوس اندیشه‏هاى سیاسى محورى اندیشمندان در آثارى از این دست نهفته باشد.

مسأله انتظار بشر از دین، از دیر باز مورد توجه جوامع علمى بوده است. برخى، دین را امرى خودى و مشتمل بر اعمال عبادى و اخلاقى مى‏دانند؛ عده‏اى دیگر معتقدند حوزه نفوذ دین، اجتماع و سیاست را نیز شامل مى‏شود. بنابراین نسبت دنیا و دین، بنابر تعبیرى عرفانى، همان ظاهر و باطن است. مقاله حاضر، به بررسى موضوع فوق با توجه به اشعار اقبال لاهورى مى‏پردازد.

چکیده موضوع این تحقیق «نقد واعتبارسنجی عرفان قبالا(کابالا)ازمنظر قرآن کریم» است.این تحقیق دارای شش فصل است که در فصل اول به بیان کلیات ومفهوم شناسی پرداخته شد.در فصل دوم به مبدا شناسی وشیطان شناسی وارزیابی آن از منظر قرآن کریم همّت گماشته شد.درفصل سوم دیدگاه عرفان قبالا در مورد انسان وموقعیت اجتماعی زن ومردازمنظر عرفان قبالا وارزیابی آن از نظرقرآن کریم مطرح گردید. در فصل چهارم دیدگاه قرآن وعرفان قبالا درباره نبوت وپیامبران الهی وارزیابی آن ازدیدگاه قرآن کریم موردبحث قرار گرفت.در فصل پنجم مساله معاد از دیدگاه عرفان قبالا وقرآن کریم وجهه همّت قرارگرفت.فصل ششم نیز مطابق شیوه نامه ،به خلاصه ونتیجه گیری اختصاص داده شد.هدف این پژوهش مقابله با جنگ نرم وتبیین شرک آلود بودن عرفان کابالای یهود برای اقشار مختلف جامعه بخصوص جوانان است که گرایشی ناآگاهانه به سوی این عرفان کاذب دارند.نتایج حاصل از این پژوهش هویدا شدن شرک آلود بودن عرفان کابالاوتضاد مستقیم آموزه های آن با قرآن، موهوم وخرافه بودن ونیزجعلی بودن این عرفان کاذب می باشد..وهمچنین این پژوهش می تواند منبعی مناسب در جهت معرفت افزایی جوانان این مرزوبوم نسبت به عرفان های کاذب وعرفان کابالا باشد.نوع منابع مورد استفاده در این پژوهش ،تفسیر قرآن کریم ومصادر عرفان کابالا می باشد.کلید واژگان:عرفان قبالا،قرآن کریم،نقد وارزیابی،مبداء،انسان،شیطان،نبوت ،معاد.

تفاوت دیدگاه مفسران درباره جامعیت موضوعی قرآن کریم در تفسیر آن ها از آیات قرآن کریم مؤثر است به گونه ای که می توان با مراجعه به آثار تفسیری هر مفسّر، دیدگاه وی در خصوص قلمرو موضوعی قرآن را دریافت. در این پژوهش تلاش شده است با بررسی تحلیلی تفسیر نمونه، دیدگاه نویسندگان این اثر درباره جامعیت قرآن کریم در مقام عمل از تفسیر آیات مختلف استخراج شود. بر این اساس، دیدگاه صاحبان تفسیر نمونه به قرار زیر است: الف)قرآن کریم در عرصه علوم الهیات (تمامی ابعاد اصول و فروع دین) دارای جامعیت موضوعی است. ب) قرآن کریم در خصوص علوم انسانی فردی و اجتماعی همچون: روانشناسی، اقتصاد و... به بیان کلیات مورد نیاز برای سعادت انسان پرداخته است. ج) در قرآن کریم به علوم تجربی و فنی مهندسی همانند: بهداشت، نجوم و... به صورت محض پرداخته نشده و سخن گفتن از این مسائل تنها برای توجه دادن به آیات آفاقی پروردگار و شناخت بهتر مبدأ و معاد است. با توجه به نتایج فوق، در عرصه اسلامی سازی علوم علاوه بر تدوین کامل علوم الهیات بر اساس منابع اسلامی، می توان کلیات علوم انسانی، علوم انسانی و همچنین در برخی موارد، جزئیات این علوم را به طور کامل از قرآن استخراج کرد. لکن در حوزه علوم تجربی و فنی مهندسی نمی توان چارچوب علمی بر اساس قرآن تدوین نمود.

مسئله معاد یکی از اصول ادیان آسمانی است . همه ادیان آسمانی تصریح کرده‌اند که انسان با مردن (مرگ ) از بین نمی‌رود، بلکه فقط از این دنیای محدود به سرای دیگر منتقل می‌شود. آخرین دین آسمانی یعنی دین اسلام بیشتر از سایر ادیان بر این مسئله (معاد) تاکید ورزیده است . آیاتی که در قران کریم درباره مساله معاد آمده است ، دارای وجوه متفاوتی هستند. اگر این آیات با دقت و توجه کافی در نظر گرفته شوند، زندگی انسان را در این دنیا دگرگون می‌سازند. بنابراین انسان می‌تواند در این دنیا که به منزله مزرعه و کشتگاه می‌باشد، برای زندگی ابدی‌اش زاد و توشه فراهم آورد. در طول تاریخ اندیشه، فیلسوفان و دیگر دانشمندان تلاش‌های زیادی کرده‌اند تا مسئله معاد و سرای ابدی را تبیین نمایند. از میان همه آنها حکمت متعالیه یعنی فلسفه صدرا (ره)، تلاش بیشتری را صورت داده است . دیدگاه صدرا در این باره بسیار جالب توجه است . او اعتقاد دارد که فلسفه‌اش میان آموزش‌های آسمانی و تعلیمات عقلی را جمع نموده است . (تالیف بین نقل و عقل) صدرا در کتابهایش اصول مقدماتی را مطرح می‌کند تا این مسئله را به روشنی موجه سازد. اسفار اربعه یکی از مهمترین کتابهای اوست . او در جلد نهم اسار اربعه از دلایلی بحث می‌کند که به این باور می‌انجامد که آنکس که در سرای دیگر باز می‌گردد، خود انسان است . به عبارت دیگر خود انسان به عینه باز می‌گردد نه روح تنها و یا روح انسان با بدن دیگری غیر از بدنی که در این دنیا با آن زیسته است . صدرا (ره) آیات قرآن را در این مسئله به شهادت فرا می‌خواند. تلاش من در این رساله جمع‌آوری آیات قرآنی درباره معاد بوده است . انشاءا... خداوند مرا در این مقصود یاری کند.

معاد از اصول مورد قبول ادیان الهی و معنا بخش زندگی آدمی است. میزان و شدّت اعتقاد به معاد رقم زننده سرنوشت انسان در تصمیم‌گیری‌های حساس و خطیر است. اهمیت این اصل اعتقادی تا آنجاست که قرآن کریم، نزدیک به 1200 آیه یعنی یک‌ششم قرآن، درباره رستاخیز دارد؛ و اعتقاد به توحید، بدون اعتقاد به معاد، نمی‌تواند تأثیر کاملی در جهت‌بخشی مطلوب به زندگی داشته باشد. علاوه بر اعتقاد به معاد در نوع جهان‌بینی فرد، معاد باوری از آنجایی نشان از به پایان نرسیدن حیان انسانی است، تأثیری عمیق بر ابعاد زندگی انسان و ازجمله بر آرامش و بهداشت روانی او دارد. این پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی‌- تبیینی انجام‌شده، درصدد تشریح ابعاد اثرگذاری معاد در روان آدمی است. در این پژوهش، تأثیر معاد باوری در بهداشت روانی در دو ساحت فردی و اجتماعی بررسی شده است. از دیدگاه این پژوهش، کارکردهای معادباوری در بهداشت روانی فردی عبارت است از: 1. ایجاد آرامش روحی؛ 2. تقویت صبر و تحمل در برابر دشواری‌های زندگی؛ 3. تقویت انگیزه در انجام کارهای نیک؛ 4. پرهیز از اعمال ناشایست؛ 5. تعمیق بینش انسان نسبت به معنای زندگی؛ 5. پرورش فضایل اخلاقی؛ 6. تعدیل قوا و غرایز انسان و... . همچنین کارکردهای معاد باوری در بهداشت روانی اجتماعی، عبارت‌اند از: 1. تقویت روابط اجتماعی مطلوب؛ 2. ضمانت اجرا و رعایت حقوق و تکالیف فردی و اجتماعی؛ 3. ستم گریزی و مبارزه با ظالمان و... .