مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از شاخه­های نقد ترجمه، ارزیابی ترجمه به منظور تشخیص سطح کیفی آن است؛ از جمله الگوهای ارائه شده در این نوع ارزیابی و نقد، الگوی نقد ترجمه گارسس است که به سبب دارا بودن مؤلفه­های تعیین میزان قابلیت وکیفیت متون ترجمه و میزان مطابقت آن­ها با متن مبدأ، می­تواند الگویی مناسب برای نقد ترجمه­های قرآن کریم نیز باشد. پژوهش حاضر در نظر دارد تا انتخاب­های واژگانی ترجمه حداد عادل، معزی و انصاریان را از آیات جزء 29 و30 قرآن کریم، طبق مدل پیشنهادی گارسس در سطح معنایی- لغوی، مورد نقد و ارزیابی قرار دهد و به این سؤال پاسخ گوید که میزان تطابق ترجمه­های حداد عادل، معزی و انصاریان با روش گارسس در سطح معنایی-لغوی تا چه حد بوده است؟ مهمترین یافته­های این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی با هدف ارزیابی میزان برابری متن مبدأ با مقصد صورت گرفته، بیانگر این است که واژگان ترجمه­های مذکور از نظر مؤلفه­های گارسس، قابل نقد و ارزیابی است به گونه­ای که ترجمه­های هر یک از مترجمان یا توضیحی (توضیح تفسیری و واژگانی) است و یا موارد بی­شماری از همانندی و معادل­سازی و قبض و بسط نحوی و انتقال ابهام را در خود دارند. بررسی میزان مطابقت ترجمه­­ها با سطح معنایی- لغوی الگوی گارسس نشان می­دهد که ترجمه انصاریان در همه این سطح به جز قبض نحوی بیشترین مطابقت را با سطح معنایی لغوی دارد و در درجه دوم ترجمه حداد عادل به میزان متوسط از این سطح کاربست را دارا بوده به گونه­ای که همه این سطح در ترجمه وی مشاهده می­شود و در نهایت، ترجمه معزی به دلیل تحت­اللفظی بودن به جز قبض نحوی که بالاترین مطابقت را داراست، در موارد دیگر کمترین کاربست را از الگوی گارسس داشته است.

یکی از مباحث استنباط احکام، بحث مقصدشناسی فقهی می‌باشد، با شناخت مقاصد کلی و عمومی شریعت می‌توان فروع فقهی را استخراج و یا در موارد تعارض ادله، آن را سبب ترجیح دانست و یا رفع تعارض نمود و یا در تفسیر و تأویل نصوص و شناخت اموری که نص مخصوصی ندارند و تقلیل احکام تعبدی و ایجاد توازن و اعتدال در احکام و جلوگیری از اضطراب از آن بهره جست. عامه در این روش پیشگام بوده‎اند اما چندان آن را دلیل‌مند ننموده و قطعی‌انگاری کرده‎اند. به خصوص متأخرین اهل تسنن به این نقصان پی برده و ادله‌ای برای این روش برشمرده‎اند مانند تمسک به آیاتی از قرآن کریم برای اثبات مقاصد حفظ دین و جان و مال و عقل و عرض و یا مقصد تیسیر و عدالت و برخی مقاصد جزئی‌تر که نقد‌هایی به این دلیل وارد می‌باشد.

مفهوم سبک ‌زندگی در تمدن غربی به این دلیل که اغلب در چارچوب نوعی مصرف‌گرایی سطحی نمود یافته، به ابتذال کشیده شده است. سبک ‌زندگی در این تلقی، نوعی زندگی مسرفانه، پر زرق و برق و تجملی را تداعی می‌کند که عمدتا بر منطق چشم و همچشمی در مصرف کالا و مد استوار است. اما سبک‌زندگی در تلقی قرآنی اشاره به واقعیت بنیادینی دارد که همه مفاهیم، تعاریف، دیدگاه‌ها و روایت‌های معطوف به فرهنگ و تمدن از آن سرچشمه می‌گیرند. سبک‌زندگی در حقیقت محتوا و روح عینیت‌یافته فرهنگ و تمدن به‌شمار می‌رود. از این رو، «واقعیت اعلا» یا «بخش حقیقی و نرم افزاری تمدن»، در حقیقت جامع‌ترین و سنجیده‌ترین بیانی است که اهمیت کانونی این واقعیت را در حیات انسانی به وضوح منعکس می‌کند. در این نوشتار مبانی فرهنگ‌شناختی سبک‌زندگی از منظر قرآن با استفاده از روش تحلیلی استنباطی مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه به‌دست آمده حاکی از آن است که از نگاه قرآن کریم، سبک‌زندگی طیب در جامعه‌ای امکان تحقق و وقوع دارد که الگوها و هنجارهای رفتاری آن از نظام فرهنگی متعالی و رشدیافته ریشه گرفته باشند. از نظر قرآن، نظام فرهنگی متعالی حق‌مدار، حکیمانه، مبتنی بر فطرت، دارای بنیادهای ثابت، سودمند و سازواره و منسجم است.

یکی از مسائل مهم در مطالعات میان رشته‌ای با موضوعات اسلامی؛ توجه به حیطه وسیع علوم اجتماعی است. چرا که بی شک مفاهیم اسلامی و راهکارهای ارائه شده در این متون می‌تواند راهگشای بسیاری از مسائل مهم مرتبط با زندگی انسان‌ها باشد. یکی از ابعاد مهم و متفاوت مطالعات امروزی در حیطه انسان‌شناسی، توجه به هویت و بخش‌وجودی انسان است. چرا که زندگی شخصی و اجتماعی هر کسی تحت تاثیر هویتش قرار می‌گیرد. هویت‌دینی به عنوان یکی از انواع مهم هویت، نقش بسزائی در شکل‌گی انسان دارد. از سوی دیگر بررسی تغیرات اجتماعی و توسعه یافتن جوامع کنونی، از به وجود آمدن انواع بحران‌های هویتی به ویژه در میان جوانان خبر می‌دهد. لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی و رویکرد تحلیلی به بررسی آیات و روایات معصومین(علیه السلام)پرداخته تا مهم‌ترین کارکردها و ثمرات فردی و اجتماعی هویت‌دینی تبیین کند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد؛ شخصیت‌سازی، تقویت‌روحیه حمایت‌گری، تاب‌آوری و....از مهم‌ترین‌ثمرات در بعُد فردی و اجتماعی هویت دینی است. چرا که شناخت روش‌های نهادینه ساختن هویت دینی و تبیین ثمرات هویت دینی می‌تواند گامی موثر در جهت رفع این بحران‌ها داشته باشد.

یکی از مباحث اصول فقه مسئلۀ استعمال الفاظ در بیش از یک معناست. از آغاز طرح این مسئله، همواره میان اصولیان اختلاف نظر بوده است که آیا استعمال لفظ در بیش از یک معنا جایز است یا جایز نیست. موضوع اصلی این مسئله نیز الفاظ قرآن مجید بوده است. از سویی یکی از ابعاد معانی قرآن معانی باطنی آن بوده است. با اینکه از لحاظ تاریخی نخستین بار راغب اصفهانی میان معانی باطنی قرآن و مسئلۀ استعمال الفاظ در بیش از یک معنا پیوند برقرار کرد، همواره این پیوند و ارتباط از چشم اصولیان پنهان مانده است. در اصول فقه شیعه ابتدا در حدود دو قرن پیش از این و به طور رسمی از زمان آخوند صاحب کفایه در همه‌جا دربارۀ ارتباط معانی باطنی قرآن با استعمال لفظ در بیش از یک معنا بحث شد و آخوند، خود بر بیگانگی معانی باطنی قرآن با استعمال لفظ در بیش از یک معنا نظر داد. در مقالۀ حاضر بعد از بیان سیر تاریخی این موضوع، دیدگاه‌های مختلف دربارۀ رابطه معانی باطنی قرآن با مسئلۀ استعمال لفظ در بیش از یک معنا بیان و شمول استعمال لفظ در بیش از یک معنا در معانی باطنی اثبات شده است.

در مشترک لفظى سه دیدگاه کلی قابل تصور است: الف. مشترک لفظی، محال است. ب. مشترک لفظی ضرورت دارد. ج. مشترک لفظی نه محال و نه ضروری است، بلکه امری ممکن است. علاوه بر این سه دیدگاه، برخی معتقدند مشترک لفظی در قرآن ناممکن و در غیر آن ممکن است. محقق خراسانی معتقد به امکان و وقوع مشترک لفظی در مقام وضع است و ادلۀ ضرورت و ناممکن بودن آن را نقل و نقد کرده و برای امکان آن سه دلیل اقامه نموده است. در این نوشتار پاسخ‌های ایشان به دیگران و دلایل اثبات امکان مشترک لفظی بررسی می‌شود.

مفهوم «حمد» یکی از مفاهیم مهمّ عبادی در قرآن کریم است که در تبیین مفاهیم توحیدی نظیر: «ربوبیت»، «خالقیت»، «مالکیت»، «اعتقاد به یگانگی خداوند» و «نفی شرک برای او» نقش مؤثری ایفا می‌کند. این پژوهش درصدد بررسی معناشناسانه-ی واژه‌ی «حمد» و مؤلفه‌های آن در قرآن کریم با استفاده از روش معناشناسی هم‌زمانی است. این واژه، اسم مصدری است که اکثراً به ثنا و ستایش عمل جمیلی معنا شده که ثناشونده به اختیار خود انجام داده است. واژه‌ی «حمد» در کاربرد قرآنی خود با مفاهیم «الله»، «ربّ»، «سبّح» و «غنیّ» بیشترین هم‌نشینی را دارد و پرکاربردترین مفاهیم هم‌نشین «حمد» شامل صفات ثبوتی: «غنیّ»، «عزیز»، «ولیّ»، «مجید» و «حکیم» است. «سبّح» و «علوّ» نیز به ‌عنوان واژگان جانشین «حمد» برگزیده شدند. هم‌چنین عباراتی نظیر: «لَم یَتَّخِذ وَلَدا»، «وَ لَم یَکُن لَه شَریکٌ فی المُلک» و «وَ لَم یَکُن لَه وَلیٌ مِنَ الذُّلّ» به‌ عنوان صفات سلبی، بررسی شدند. این صفات مؤلفه‌های معنایی هستند که در نفی نقص و اثبات کمال مؤثرند و در قالب عبارت کلیدی «لا اِلهَ اِلَّا الله» که یک اصل توحیدی است گرد هم می‌آیند. به این ترتیب، صفات ثبوتی و سلبی در هم‌نشینی با واژه‌ی «حمد»، حوزه‌ی معنایی و مجموعه‌ی معناداری را تشکیل می‌دهد. از سویی، در حوزه‌ی معنایی «سبّح» و «علوّ» نیز که تحت تأثیر صفات سلبی قرار گرفته‌اند، اصل توحید مورد توجه است. تطبیق مؤلفه‌های معنایی سه واژه‌ی «حمد»، «سبّح» و «علوّ» جامعیت ذات خدای متعال را در صفات ثبوتیه و سلبیه به خوبی تبیین می‌کند و معنای عبودیت را به عنوان ویژگی کلی و معنای حقیقی برای واژه‌ی «حمد» ارائه می‌دهد.

یکی از مسائل مهم تاریخ اسلام و قرآن، بررسی و رد عقاید باطل و خرافی ادیان یهود و مسیحیت است. با گذشت چندین سال از شکل‌گیری اسلام و حکومت پیامبر(ص)، موضوع مهمی که فرا روی پژوهشگران این حوزه قرار گرفته، شبهاتی است که باعث انحراف تفکرات دینی و دشمنی با قرآن و پیامبر(ص) شده است و با ادعای این‌که پیامبر(ص) قران را نزد دو معلّم یکی بحیرای راهب و ورقه بن نوفل فرا گرفته است، سعی نموده‌اند که کلام وحیانی را به خود ایشان نسبت دهند. لذا آن‌چه اهمیت دارد ریشه یابی این شبهات در دین است. در این مورد تا کنون کارهای فراوانی انجام شده است که نمونه آن کتاب «شبهات وارده پیرامون قرآن کریم و رد آن‌ها» از محمد صادق قمحاوی به زبان عربی می باشد در پژوهش ضمن ترجمه‌ی روان و سلیس کتاب سعی شده است تا شبهات بحث شده را طبق دیدگاه‌های اهل تشیع مورد بررسی قرار دهیم.

فخر رازی از کسانی است که قیاس را از مصادر تشریع دانسته و برای اثبات آن در کتب خویش استدلال نموده است. ایشان از جمله کسانی است که بر حجیت قیاس مفصل استدلال نموده و یکی از ادله‌ای که بر حجیت قیاس مطرح کرده قرآن کریم است. در دو کتاب تفسیر کبیر و المحصول خویش از قرآن چندین آیه را بر حجیت قیاس بحث نموده است. ما در این نوشتار حجیت قیاس را از منظر قرآن در دیدگاه فخر رازی بررسی نموده و به سه آیه پرداخته‌ایم. از آیات قرآن کریم فقط یک آیه را در کتاب المحصول بحث نموده است و آن عبارت «فاعتبروا یا أولى الأبصار» در آیه دوم سوره حشر است. اما در کتاب التفسیر الکبیر خود چندین آیه را بررسی نموده است. هیچ یک از آیات، مدعای فخر رازی را اثبات نکرده و استدلال ایشان مخدوش است.