مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از سؤاالت مهم دربارۀ با کتاب من الیحضره الفقیه این است که: آیا احادیثی که در این کتاب به نقل از رسول خدا به شکل مرسل آمده، همگی از اسناد و طرق شیعی اخذ شده یا تمام یا برخی از آن- ها از طرق اهلسنت نقل شدهاند؟ پاسخ به این مسئله نیازمند بررسی تک تک این روایات است. برای نظام- مند شدن پژوهش و به دست آوردن نتیجة دقیقتر، ابتدا این احادیث را بر اساس سه معیار: نقل حدیث در سایر کتب شیخ صدوق به طور مسند )سند شیعی یا غیرشیعی(، نقل آن در سایر کتب شیعی با اسانید شیعی و نقل آن در کتب اهلسنت به هفت دسته تقسیم کردهایم. سپس داللت هر یک از اقسام را بر این که شیخ صدوق آن حدیث را از روایات و طرق شیعی اخذ کرده یا سنّی، سنجیده و سپس احادیث مربوط به هر قسم را جمعآوری کردهایم. گفتنی است، در این پژوهش تنها جلد اول کتاب به عنوان نمونه بررسی شده است.

این مقاله به بررسی روایات تشبیه اوصیای پیامبر اکرم صل الله علیه وآله به نقبای بنی اسرائیل و همچنین امکان وجود معنایی فراتر از تساوی عددی برای این روایات، پرداخته و درصدد پاسخ به این پرسش برآمده است که آیا در این تشبیهات، تنها عدد دوازده، بار شباهت را به دوش می کشد یا آن که شباهت دیگری نیز بین مشبّه و مشبّهٌ به در میان است؟ برای پاسخ به این پرسش، با بررسی جایگاه نقبا در تورات و ریشه شناسی واژۀ «نقیب» در نسخه های کهن تورات به زبان های عبری، آرامی، سریانی و یونانی، گوهر معنایی «منتخب و منصوص الهی بودن نقیب»، واکاوی شده است. از این منظر، نشان داده خواهد شد که می توان «انتخابی، انتجابی و منصوص بودن از سوی خداوند» را ویژگی مشترک دو سوی تشبیه مذکور در روایات دانست. در انتها، شواهد دیگری برای این ادّعا ارائه خواهد شد؛ یعنی امور دوازده گانه ای که اگرچه در روایات بیان کنندۀ تعداد اوصیای پیامبر خاتم صل الله علیه وآله به کار نرفته اند، ولی دارای ویژگی منتجب بودن از جانب خداوندند. حاصل این پژوهش، به فهم عمیق تر روایات تشبیه عددی انجامیده و جایگاه الهی ائمه و منصوص بودن آن ها را در منظومۀ فکری شیعه تقویت می کند. همچنین بر این واقعیت تأکید می ورزد که روایات دوازده وصی پیامبر اکرم، فقط بر امامان شیعه تطبیق می کند.

کتاب «الصحوة رحلتی الی الثقلین» نوشته صباح علی بیاتی، که به زبان عربی نوشته شده بیان بیداری مولف و اهتمام و توجه به حدیث نبوی «انی تارک فیکم الثقلین...» و دعوت دیگران به تمسک به این حدیث و دریافت حقیقت اسلام است. وی با استناد به آیات و احادیث کتب اهل سنت به این مطالب پرداخته است: معرفی مذاهب اسلامی و صوفیه و اندیشه‌ های نو، بر تاریخ اسلامی، بیان فتنه پس از وفات پیامبر (ص)، بالا گرفتن برخی حوادث ناخوشایند آن زمان.

کتاب «بحوث فی المعراج» نوشته علی حسینی صدر است. اين كتاب با استناد به منابع معتبر دينی می‌ كوشد به نقل مجموعه‌ ای از روايات درباره مشاهدات پيامبر (ص) در واقعه معراج بپردازد. اين نوشتار به تبيين رخدادها و حوادث مربوط به پاداش و كيفر انسان‌ ها و تفسير موضوعی تعدادی از آيات قرآن كريم نظير آيه معراج از سوره اسراء و آيات سوره نجم پرداخته و ۵۰ روايت از مجامع روايی قديم را نقل كرده است. به اعتقاد نويسنده اين اثر، پيش از اين دو مبحث «امكان معراج و دلايل و شواهد وقوع حتمی آن» و «عظمت، مفهوم و قلمرو معراج پيامبر (ص)» به تفصيل بررسی شده‌ اند و در روايت معصومين (ع) نيز از طرق گوناگون به حوادث و مسايل معراج توجه شده است. مبحث پايانی كتاب به جنبه‌ های كلامی عقيدتی معراج و ذكر ديدگاه شيخ صدوق، طوسی، علامه مجلسی و سيد شبر در زمينه آن اختصاص دارد.

«تکملة الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب: ثمرات الاسفار الی الاقطار» عنوان یک کتاب ۴ جلدی است که پس از درگذشت نویسنده الغدیر، بر اساس دست‌ نوشته‌ های وی چاپ شده است. دست‌ نوشته‌ ها در ۲ جزء بوده است: جزء اول دست‌ نوشته‌ ها یادداشت های امینی در سفر به سرزمین هند در سال ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م است که ۴ ماه را در آنجا گذرانده است و نسخه‌ های خطی و چاپی کتابخانه‌ های آنجا را مطالعه و از آنها یادداشت‌ برداری کرده است. جزء دوم دست‌ نوشته‌ ها یادداشت های امینی در سفر به سوریه در سال ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م است که کتاب های خطی کتابخانه‌ های آنجا را مطالعه و از آنها یادداشت‌ برداری کرده است. قصد نویسنده این بوده است که این دو جزء، به عنوان منبع ادامه مجلدات الغدیر باشد. تکمله الغدیر به ۴ باب تقسیم بندی شده است که در مجموع در ۴ مجلد به چاپ رسیده است: باب اول: در این باب، فضائل امیرالمؤمنین (ع) آمده است که در آغاز، آیات قرآنی نازل شده درباره وی را بیان می‌ کند. سپس مسائل مربوط به حدیث غدیر و سلسله اسناد گوناگون آن و اشعار راجع به غدیر و فضائل مشترک میان پیامبر (ص) و امام (ع) و احادیث مشهور امام (ع) را می‌ آورد. باب دوم: فضائل اهل بیت (ع) موضوع این باب است که آغاز آن با فضائل حضرت زهرا (س) است و در پی آن فضائل امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و واقعه کربلا آمده است. همچنین در این باب، احادیثی درباره امام سجاد (ع)، امام باقر (ع)، امام صادق (ع)، امام مهدی (عج) آمده است. باب سوم: در این باب، احادیث مربوط به پیامبر (ص) و یاران اوست که به طور کلی، احادیثی کمیاب از سنت پیامبر (ص) و مسائل مربوط به یاران اوست. باب چهارم: در این باب، منابع کتاب در دو فصل ذکر شده است که فصل نخست، مربوط به سفر امینی به هند است، و دومین، مربوط به سوریه. در انتهای جلد چهارم، فهرست های آیات قرآن، احادیث، اعلام، منابع چاپی و خطی آمده است.