مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در این درسگفتار به مسئله ی بنیادگذاری فلسفه در پدیدارشناسی و نسبت آن با مسئله زمان پرداخته می شود.

آنچه امروز به نام متافیزیک/مابعدالطبیعه میشناسیم، حاصل کنار هم نهادن مجموعه ای از آثار ارسطو، تحت این عنوان است. ارسطو این دانش را به دانش موجود بما هو موجود و نیز دانش الهی تعریف میکند؛ بنابراین از ابتدا مابعدالطبیعه در یک سرشت دوگانه قرار میگیرد: علم به احوال کلی موجود یا علم به مبدأ نخستین موجودات. از سوی دیگر کانت در نقد عقل محض مابعدالطبیعه را در شکل خاص انتقادی در معنای جستار از شرایط امکان تجربه ممکن میداند. اما در بخش دیالکتیک نقد عقل محض بار دیگر مسأله متافیزیک و پیوند آن با امر نامشروط به امر گریزناپذیر برآمده از سرشت عقل محض، مطرح میشود. در این درس از سرشت مابعدالطبیعه نزد ارسطو و کانت میپرسیم.

این درس به بازخوانی فلسفه نظری هگل اختصاص دارد؛ به این منظور به بازخوانی دو اثر مهم فلسفه نظری هگل یعنی پدیدارشناسی و علم منطق خواهیم پرداخت و در این مسیر و با توجه به تصریحات هگل، پدیدارشناسی را مقدمه فهم علم منطق قرار میدهیم. نخست میکوشیم پدیدارشناسی را ذیل پرسشی محوری بازسازی نماییم: پدیدارشناسی به دنبال پاسخ به چه پرسشی است؟ این اثر را در مسیر مسأله اساسی فلسفه عصر جدید (شکاکیت) بازخوانی کرده و بر مبنای آنکه مسأله اصلی پدیدارشناسی پاسخ به مسأله شکاکیت است، آن را به عنوان بدیلی در برابر روش نقادی کانت قرار خواهیم داد. بنابراین پرسش محوری از پدیدارشناسی به این شرح خواهد بود: چگونه هگل با طرح پدیدارشناسی، با تحول در روش نقادی و با دریافتی متمایز از مسأله شکاکیت، ابتنای یقین بر سوژه استعلایی را با امری دیگر جایگزین میکند و جایگزین هگل برای استنتاج استعالیی کانت در این اثر چیست؟ پس از پایان بحث پدیدارشناسی، با مبنا قرار دادن نتیجه این اثر، به بررسی برخی از مسائل مهم فلسفه هگل، ذیل علم منطق خواهیم پرداخت. بنابراین ادامه مسیر بحث را بر این مبنا پیش خواهیم برد: با نظر به آنکه نتیجه پدیدارشناسی، اثبات ابتنای یقین بر امر مطلق است، این یقین جهان را با چه کیفیت هستی شناختی خواهد شناخت؟ به این منظور با مرور گذرای بخش اول کتاب علم منطق (منطق وجود) بخشهای ذات و مفهوم از منطق هگل را بازخوانی خواهیم نمود. از آنجا که نتیجه پدیدارشناسی، استدلال بر وجود امر مطلق به عنوان شرط امکان معرفت است (برهان استعلایی بر امر مطلق)، در منطق این نتیجه را مبدأ عزیمت خود قرار داده و به ا ستنتاج دیالکتیکی امر مطلق در فلسفه هگل خواهیم پرداخت.