مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

سعى ادغار موران في مشروعه الفكري إلى محاربة التشتت والتبعثر والتجزئة والتبسيط والاختزال للظواهر كذا تشظي المعارف، داعيا إلى فكر مركب من شأنه أن يجمع ما جزأته المعارف الكلاسيكية. ضمن هذه الرؤية يقدم لنا موران تصورا جديدا للإنسان يتجاوز تلك الرؤية الاختزالية للإنسان التي تمنع من إدراك الوحدة والتداخل بين مختلف الأبعاد المكونة له والتي من شأنها أن تقف حائلا دون فهم التعقيد الإنساني، وأيضا تصوره في العلاقات بين الناس التي ينبغي أن تبنى على التفاهم الذي ينبغي أن يكون من المهام الأولى للتربية المستقبلية.

إن أساسيات تحليل الفصام المعروضة في أوديب المضاد، هي نتاج أبحاث قام بها كل من "دلوز وغاتاري" على حدة، إذا كان أوديب المضاد يتضمن رفضا للنظرية الأوديبية، فإن هذا لا يتضمن التخلي عن فرويد، فقد استلفت " قطاري ودلوز" التعارض الذي وقع فيه "أب" التحليل النفسي، الذي اخترع فكرة فريدة للسيرورات النفسية اللاشعورية،غير أنهما قاما بتقزيمها، وبالأخص تلك المتعلقة بالأوديب وأرجعاها إلى الأشكال الأكثر ضآلة للفكر وللوجود.ومع أنهما يستعيران عبقرية فرويد عن فكرته للاشعور، وعن إعادة تعريفه للذاتية والأفكار الجديدة للفكر والحياة التي سمح بها مؤلفه، فلم يتساهل "دولوز وغاتاري" مع فرويد "الأوديبي" و"المؤيدب".

امروزه نظام‌های تربیتی جوامع اسلامی به‌خصوص ایران با چالش‌های فراوانی مواجه‌اند که از میان این چالش‌ها می‌توان به رواج آموزه‌های پست‌مدرنیستی اشاره نمود. تحلیل و نقد تطبیقی مبانی انسان‌شناسی پاره‌ای از آرای متفکران پست‌مدرن و دلالت‌های تربیتی مترتب بر آن احیاناً می‌تواند راهگشای پاره‌ای از چالش‌های مذکور در نظام تربیتی جوامع اسلامی گردد. در این مقاله با روش تحلیلی - انتقادی تلاش شده است به تبیین و نقد مبانی انسان‌شناختی پست‌مدرن و دلالت‌های تربیتی مترتب بر آن با استناد به آرای علامه طباطبایی توجه شود. در این مقاله مبانی انسان‌شناختی پست‌مدرن و به‌تبع آن فرایند تعلیم و تربیت از منظر علامه طباطبایی بررسی و نقادی شده که این بررسی، حاکی از تفاوت‌های اساسی بین این دو مکتب دربارۀ انسان و فرایند تعلیم و تربیت است. در نتیجه نمی‌توان با نادیده انگاشتن این تفاوت‌ها و اختلافات در مبانی انسان‌شناسی، به استفادۀ تمام و کمال آموزه‌های پست‌مدرنیستی در فضای تعلیم و تربیت ایران پرداخت.

در این تحقیق سیر تکوینی مفهوم خود از دیدگاه حکمت متعالیه و دیدگاه‌های روان‌شناختی پست مدرن و شیوه تبیین آسیب شناسی روانی انسان مبتنی بر آن، مورد بررسی قرار گرفته است. شیوه کار به این صورت است که ابتدا از طریق کتب مربوط به موضوع و ثبت اطلاعات بر روی بیش از 1000فیش، اطلاعات و مطالب لازم در فصل دوم به نگارش در آمد. سپس بر اساس روش تحلیل محتوی، مضامین و مفاهیم کلیدی که در مورد مقوله‌های مرتبط با مفهوم نفس در هر دو دیدگاه بود را استخراج نمودیم. 6 مقوله‌‌یمورد نظر در این پژوهش، عبارتند از: سیر تکوینی مفهوم خود، ارتباط خود با خود، ارتباط خود با مبدأ هستی، ارتباط خود با جهان، ارتباط خود با دیگران و ارتباط مفهوم خود با شیوه تبیین آسیب شناسی روانی انسان. پس از این مرحله، مضامین استخراج شده به تأیید 3 نفر از متخصصین در هر دیدگاه رسید. این مضامین تأییدشده، به‌عنوان دو افق مولف یعنی ملاصدرا و پست‌مدرن در نظر گرفته شدند و افق سوم که افق محقق است بر مبنای امتزاج دو افق دیگر مشخص و تبین شد.براساس امتزاج دو افق مطرح شده، از نظر پژوهشگر، با شرایط و معیارهای زیر، فرد می‌تواند از سلامت روان و تعادل وجودی برخوردار شود:1_ انسان دارای استعدادهای بی‌شماری است و چنان‌چه هدف او در زندگی خداجویی باشد، تدوین برنامه سلامت برای شکوفایی استعدادها و رشد و تکوین او مقدور است.2_ انسان به واسطه‌ی خودآگاهی و نیروی تعقل، مسول انتخاب ها و اعمال خود است. با این نگاه، او بهتر می‌تواند مشکلاتش را حل کند و کنترل خود و زندگی‌اش را به عهده بگیرد.3_از آن‌جا که انسان دارای ذوق تقرب به خدا و فطرت خداجویی است، بنابراین هر حرکت غایتمند انسان و هر انتخاب او که در جهت الهی باشد، موجب تعادل روحی و آرامش روانی اوست.4_ شناخت خود موجب شناخت جهان و شناخت جهان موجب شناخت خود می شود. کسی که خود را بشناسد، هدفمند است و غایتمندی در مقابل عظمت این جهان موجب می شود تا فرد با فقدان هر چیزی دچار اضطراب و تنش نشود.5_ برخورداری از زندگی اجتماعی و درکنار دیگران قرار گرفتن، امکان برخورداری از خرد خردورزان را فراهم می‌کند.6_ سلامت روان و کمال انسانی در گرو عقلانی بودن و هماهنگی تمام ابعاد وجودی و بهره‌مندی از یک نظام ارزشی پویا و استوار صورتمی‌گیرد.

اندیشه های پسامدرن با رشدی سریع و ناگهانی نه تنها قاره سبز، بلکه سایر نقاط جهان را هم تحت تأثیر خود قرار داد. در کشور ما هم تقریباً از دهه 70 عقاید پسامدرن در محافل علوم انسانی مطرح شد و به طور طبیعی شاهد گرایش اندیشمندان ایرانی به استفاده روز افزون از باورها و روشهای پست مدرن بوده‌ایم. فرضیه پژوهش حاضر بر آن است که دین اسلام در هستی شناسی بر وجود حقیقت فرازمانی، ثابت و متعالی؛ در معرفت شناسی بر روش وحیانی و عقلانی و مخالفت با نسبیت گرایی و در انسان شناسی بر اختیار و عامل بودن انسان تاکید دارد در حالی اندیشه پست مدرنیستی بر حقیقت گفتمانی و محصور در زمان، نسبیت گرایی معرفتی با تاکید بر بازیهای زبانی و کم توجهی به اختیار انسان و بر محصور بودن انسان در چنبره گفتمان و شبکه های قدرت گرایش دارد. بر خلاف تصور رایج که گمان می‌شود رویکردهای تحقیقی پست مدرن، صرفاً رویکردهای تحقیق هستند؛ این پژوهش می‌کوشد نشان دهد این رویکردها، صرفاً یک روش شناسی نیستند بلکه بر مبانی نظری عمیقی از جمله مبانی هستی شناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی بخصوصی مبتنی هستند؛ روش انجام این پژوهش، از روش مقایسه کیفی استفاده شده است.

تبیین جایگاه انسان به عنوان عنصر اندیشه ورز، یکی از دغدغه های اصلی تمامی مکاتب بشری و الهی بوده است. در این مسیر برخی مکاتب ضمن افاضه جایگاه مستعلی به انسان، وی را فربه ساخته اند و برخی به معارضه با این جایگاه استعلایی پرداخته و به صورت بندی انسانی نحیف پرداخته اند که هر دوی این تفاسیر، پیامدهایی منفی را به همراه داشته است. در فلسفه غرب، «مدرنیسم» به عنوان نماینده جریان اول و «پست مدرنیسم» به عنوان نماینده جریان دوم معرفی شده است. تحقیق پیش رو در صدد است تا با عنایت به این مساله، ضمن بررسی مولفه های انسان پست مدرن، با نقد آن از منظر آموزه های اسلامی، نقاط ضعف آن را آشکار ساخته و به ارائه سوژه ای متعادل مبادرت ورزد.