مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: آنسلم کانتربری (1033-1109)، راهب بندیکتین و دومین اسقف اعظم نورمنی کانتربری، به عنوان یکی از مهم ترین فیلسوفان و الهیدانان قرون وسطی شناخته می شود. مقالات این مجلد تمام ایده‌های فلسفی و کلامی اصلی او، از جمله آموزه‌های او درباره ایمان و عقل، وجود و ماهیت خدا، منطق، آزادی، حقیقت، اخلاق، و آموزه‌های کلیدی مسیحی را بررسی می‌کنند. آنها همچنین زندگی او، سرچشمه های اندیشه او و تأثیر او بر متفکران دیگر را پوشش می دهند.

لوئیس در کتاب مسیحیت ناب کوشیده است بر مبنای «عینی بودن ارزش‌های اخلاقی» استدلالی برای «اثبات وجود خداوند» ارائه دهد. بنابر عقیدة او قوانین اخلاقی عینی وجود دارند و ما در رفتار خویش به نوعی معیار عینی و رفتاری تمسک می‌کنیم که انتظار داریم طرف مقابل به آن معرفت داشته باشد. این که همة انسان‌ها در هر فرهنگ، دین و آئینی باشند خود را ملزم می‌دانند که به نحو خاصی رفتار کنند و راه گریزی از آن ندارند و زمانی که بر خلاف آن رفتار می‌کنند خود را مورد ملامت قرار می‌دهند، حاکی از واقعی و عینی بودن احکام اخلاقی است که فراتر از رفتار عادی و معمول انسان‌هاست. قوانینی که هیچ یک از آنها را ما وضع نکرده‌ایم، اما به نحو پیشینی می‌یابیم که این قوانین بر ما تحمیل می‌شوند و ما را در موقعیت‌های مختلف تحت فشار قرار می‌دهند. لوئیس خاستگاه عینیت احکام و ارزش‌های اخلاقی را خدا می‌داند چون طبیعت‌گرایی هرگز نمی‌تواند حضور ارزش‌های واقعی اخلاقی را توجیه و تبیین کند، چرا که امر مادی به هیچ وجه نمی‌تواند تعالیمی برای انسان داشته باشد. بنابرین حضور ارزش‌های اخلاقی نشانه و شاهدی است برای دلالت بر یک روح یا ذهن برتری که این قوانین را به ما القاء کرده است که او همان خداست. در این جستار ادعای او را تقریر کرده و نقدهای مطرح شده و به نحو خاص نقدهای گنسلر بر استدلال او را شرح داده و مورد گفت‌وگو قرار می‌دهیم.

ترجمه ماشینی: مدافعان برجسته و محققان کتاب مقدس هم به سؤالات سنتی و هم به مسائل دفاعیاتی معاصر امروز پاسخ های قابل دسترس ارائه می دهند.

برهان حدوث یکی از براهین اثبات وجود هستی‌بخش است که بیشتر مورد استفاده اهل کلام بوده و در غرب به برهان جهان‌شناسی موسوم است. اهل کلام عموماً به خاطر اعتقاد به حدوث عالم حامی این برهان و حکما عمدتاً منکر برهان حدوث‌اند، زیرا که منکر صغرایش، یعنی حدوث عالم‌اند و عالم را قدیم می دانند. پرچمدار حمایت از این برهان و حدوث عالم در فلسفه معاصر غربی ویلیام کریگ است که برای آن دلایل فلسفی و طبیعی مطرح کرده و استدلالات نوینی را آورده است و در مقابل، منکرینی دارد که عمده‌ترین اشکالات در اندیشه ماتسون، دیور، اسمیت و راسل مطرح شده و دلایل منکرین دیگر به استدلالات اندیشمندان مذکور برمی‌گردد. بنابراین، در نقد اندیشۀ کریگ به دیدگاه این دانشمندان پرداخته شده است و اشکالات، ناظر به بحث‌های تسلسل در علل، مکتب تحصلی (پوزیتویسم) و حدوث و قدم عالم است. این پژوهش با روش تحلیلی انتقادی به بررسی مهم‌ترین اشکالات وارده بر صغرای برهان حدوث از سوی فیلسوفان غربی نشان داده است که ادلۀ آنان برای اثبات مدعایشان کافی نیست. هرچند به نظر می‌رسد استدلالات کریگ برای حدوث عالم نیز یقینی نیست و بیشتر از فرضیه‌های غیرقطعی استفاده کرده است، اما توجه به مجموعه دلایل او و نیز بهره‌گیری از ادلۀ مختلفی همچون استدلال‌های اندیشمندان اسلامی می‌تواند به صورت انباشتی، نظریۀ حدوث را نسبت به انگاره‌های رقیب، موجه کند.

عظمت و والایی هر علمی، به عظمت موضوع آن است، با توجه به این معیار کلی و فراگیر ارزشمند ترین علم، همانا «توحید» است، از این روی معرفت و شناخت حقیقت لایزالی، سرآغازی هر اقدام و قیامی است. طرق رسیدن به این معرفت به عدد نفوس خلایق است، اما از دیدگاه اسلام و قرآن هرچند ایمان و باور قلبى و فکرى خوب است امّا یقین و یافتن بالاتر از آنست، اینجاست که باید براهینی را برای اثبات وجود خدا اقامه کرد که اقناع کننده نفس انسان باشد. این مجال به بررسی براهین ذات باری تعالی - با تکیه بر روش هایی که جنبه استدلالی دارند- پرداخته است، از جمله برهان حدوث، وجوب و امکان، صدیقین، نظم؛ می توان گفت بهترین برهان تقریر علامه طباطبایی و طریق کتاب و سنت جامع و مازاد بر همه روش ها است، علاوه بر اینکه کمالات آنها را داراست، از نقائص آنها نیز مبرّا می باشد.

رنه دکارت (1596-1650) فیلسوف فرانسوی و تجدیدکننده فلسفه غرب، فلسفه‌اش را بر اساس شک دستوری و گذشتن از همه باورهای پیشین، حتی وجود عینی خودش، بنیان نهاد، و سپس با تکیه بر شهودی انکارناپذیر، معروف به کژیتو، و متجلی در قضیه «می‌اندیشم پس هستم»، به نخستین باور قطعی‌اش، یعنی وجود خودش، به عنوان «من متفکر» رسید. سپس از طریق نفس اندیشه‌گر درباره وجود خدا استدلال کرد و آنگاه وجود واقعی خدا را، به ضمیمه اطمینان به قدرت و اراده الاهی و یقین به فریبکارنبودن خدا، ضامن درستی دیگر باورهای متعارف و باورهای علمی و فلسفی شناخت. دکارت سه دلیل برای وجود خدا اقامه کرده، که نخستین دلیل، «علامت صنعتی» است. در این مقاله برهان «علامت صنعتی» را با استفاده از ترجمه‌های موثق برخی از آثار دکارت تقریر می‌کنم. سپس انتقاداتی را که در زمان دکارت بر این برهان مطرح شد و پاسخ‌های دکارت را به‌اختصار بیان می‌کنم و در هر نمونه و در انتهای مقاله اصل برهان و اعتراضات و پاسخ‌ها را ارزیابی خواهم کرد.

در حوزه فرآیند معرفت دینی ادله متعددی برای اثبات ضرورت دین از منظر کلامی و فلسفی مطرح شده است. مقاله حاضر ادله ضرورت دین را از دیدگاه حکمت و لطف از منظر برخی از علما بازخوانی منطقی، بررسی و تحلیل می‌کند. در بیان خود، بیشتر به طریق متکلمان، ضمن تعریف نبی با ساختاری منطقی دو برهان می‌آورد که اوّلین برهان، برهانی است مبتنی بر حکمت خدا، با این بیان که مقصود از آفرینش انسان، مصلحت و منفعتی بوده که به انسان‌ها برسد، که در این زمینه بعضی از علما به اراده تشریعی معتقدند و بعضی به اراده تکوینی الاهی در دین قائل‌اند و بعضی علت نهایی را به علت فاعلی برمی‌گردانند و بعضی اراده را به اراده پیامبر و ولی، یعنی اینکه در نفس پیامبر و ولی، اراده‌ها حادث می‌شود وگرنه ارادهٔ خدا محل حادثات نیست که بخواهد ارادهٔ تشریعی حاصل شود. به عبارت دیگر، در نفس نبی یا ولی اراده‌هایی راجع به انسان‌ها وجود دارد، اما متعلقش منافع خود مردم است و در باب تکالیف به خود مردم برمی‌گردد و در مجرای وجوب برآوردن آن مصلحت در حکمت خدا، ضرورت دین و نبوت را اثبات می‌کند. دومین برهان، برهانی است مبتنی بر لطف که در آن استدلال، بعثت را مشتمل بر لطف در تکالیف عقلی و شرط در تکالیف سمعی می‌داند و پس از بررسی دو گزارهٔ لطف‌بودن بعثت در تکالیف عقلی و شرط‌بودن آن در تکالیف سمعی، ضرورت دین و نبی را تبیین و اثبات می‌کند.

مسئله اثبات وجود واجب‌الوجود و اسماء و صفاتش همواره یکی از دغدغه‌های فیلسوفان و متکلّمان در عالم اسلام بوده و یکی از مسائل مهم در فلسفه اسلامی به شمار می‌رود. لذا اندیشمندان اسلامی برهان‌های فراوانی همچون برهان حرکت، برهان نفس، برهان حدوث و برهان صدّیقین برای اثبات ذات واجب‌الوجود مطرح کرده‌اند. برای نخستین بار ابن‌سینا برهان صدّیقین را در شماری از آثارش مطرح کرد و فیلسوفان پس از وی نیز با اندکی تفاوت تقریرهایی از این برهان عرضه کردند. ویژگی مهم برهان صدّیقین این است که با حذف واسطه‌ها به اثبات ذات واجب می‌پردازد. به عبارت دیگر، از ذات به ذات می‌رسد. در این مقاله در پی آنیم که گُستره دِلالی و قلمرو این برهان نسبت به اسما و صفات را اثبات و آشکار کنیم و به این پرسش پاسخ دهیم که: آیا برهان صدّیقین افزون بر اثبات ذات الاهی، توانایی اثبات اسماء و صفات را نیز دارد یا خیر؟ بدین‌منظور ابتدا به معرفت‌پذیری صفات و برهان‌پذیری ذات و صفات می‌پردازیم. آنگاه ثابت خواهیم کرد که برهان صدّیقین، اسماء و صفات واجب‌الوجود را نیز اثبات می‌کند. پیش‌فرض مهم این مسئله، عینیّت اسماء و صفات با ذات است.