مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

‫در اين تحقيق، با توجه به سيره و گفتار امام صادق (ع) ، روش‌هاي تربيت صحيح از منظرآن امام بحث و بررسي شده و مسايلي که زمينه‌ساز تربيت فرزند مي‌باشند از جمله انتخاب همسر، معاشرت، گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد، روش‌هاي تشويقي و تنبيهي تربيت فرندان و مواردي از اين نمونه بيان گرديده است. نويسنده در پنج بخش، ضمن تبيين عملکرد صحيح والدين در تربيت فرزند، روش‌هاي آسيب‌زاي تربيت را نيز ازديدگاه امام صادق (ع) ترسيم نموده است. بخش اول تحقيق، به طرح کليات بحث، مانند پيشينه تحقيق، روش، اهداف و نيز تعريف واژگان تحقيق اختصاص يافته است. فصل دوم، به بيان خلاصه‌اي از زندگاني امام صادق (ع) و اوضاع اجتماعي و فرهنگي زمان ايشان پرداخته و فرصت طلايي به وجود آمده از سوي امام صادق (ع) براي پرداختن به امور فرهنگي، علمي و تربيتي را تشريح کرده است. فصل سوم، روش‌هاي زمينه‌ساز تربيت طفل را از منظر امام صادق (ع) در مقاطع و مراحل مختلف؛ از جمله قبل از تولد طفل، زمان گزينش همسر و مباشرت جنسي با همسر، زمان تولد نوزاد و بعد از تولد وي تبيين نموده است. نويسنده، در ادامه، توجه به نياز‌هاي اساسي و عاطفي کودک و نوجوان و اهميت اين مسأله را در فرايند تربيت بررسي نموده و ابراز محبت، امنيت خاطر براي فرزندان، تحسين کارهاي آنان، بها دادن به فرزندان و توجه کردن به بازي و ورزش آنان را تأکيد کرده است. تبيين روش‌هاي تربيتي امام صادق (ع) ، جهت ترسيم سيستم تربيتي صحيح، مانند روش تأمين مالي، روش تربيتي دعا، عفو و گذشت، تعقل و تفکر، بشارت و انذار، روش کار و تلاش وچگونگي نظارت و مراقبت موضوعات فصل چهارم را تشکيل مي‌دهند. فصل پنجم، به روش‌هاي آسيب‌زا در تربيت، انتخاب نام نامناسب براي فرزند، تبعيض و بي‌عدالتي در رفتار مربيان يا متربيان با آنان و اتخاذ روش‌هاي تحقير و اهانت در تربيت پرداخته است.

---

‫اتفاقات و جریاناتی که باعث تردید و انحراف برخی معتقدین به امامت امام صادق7 پس از شهادت ایشان در پذیرش امامت امام کاظم7 شد، نقطه درنگی در جریان شیعه به شمار می¬رود. همزمانی این حوادث با تحولات سیاسی، فکری ـ فرهنگی و گرایشات درون مذهبی انحرافی؛ مطالعه پیامدهای این تحولات بر این چالش را ضروری می¬سازد. جریان عباسی حاکم با شعار دعوت به رضایت خاندان پیامبر9 توانسته بود تمایلات مردم را به خود جلب کند، و با همین ابزار از قوای جامعه دوستدار اهل بیت: برای سرنگونی امویان نهایت استفاده را برد. ایشان پس از گذراندن دوره تثبیت، در صدد حذف مهم¬ترین مخالفان خود یعنی ائمه: با دو ابزار فرقه¬سازی و ایجاد محدودیت برخاستند. همچنین جریانات فکری معتزلی، مرجئی ـ که دوره تئوریزه کردن عقایدشان را می-گذراندند ـ از طرفی، به همراه رهیافت جریان ترجمه و جریان¬های رادیکال منتسب به خاندان پیامبر9 از جهت دیگر، با طرح نظریه¬های خود که برآمده از همنوایی با جریان¬های فکری رائج بود، باعث گرایش مردم به خود و چالش¬آفرینی شدند. این پیش زمینه¬های فکری و سیاسی باعث شد جامعه شیعه پس از شهادت امام صادق7 ـ البته برای یک دوره بسیار کوتاه ـ به جریان عبد¬الله افطح گرایش پیدا کنند. مطالعه روایات معصومین نشان می¬دهد طراحی ویژه اهل بیت: به گونه¬ای صورت گرفته که در زمان بروز چالش اصول شناخت امام در اختیار مردم است. نص، عصمت، علم و ودائع امامت از جمله ابزارهای رفع حیرت است. برخلاف باور عمومی مبنی بر خود معرفی امام، قواعد برخاسته از قرآن و تعالیم اهل بیت به همراه خواص اصحاب، تأثیر گذاران اصلی صحنه چالش هستند. توجه به گستره وجودی امام معصوم و کارکردهای اجتماعی نهاد امامت به عنوان واسطه معرفت و هدایت، کنترل کننده لغزش¬ها، تنظیم کننده روابط و حافظ شیعه و حوزه عقیده مواجهه با چالش¬ها در حوزه نظر را هموار می¬سازد. اهل بیت: ضمن تفکیک بین جریانات عمومی شیعه از برخی خواص و گروه¬های منحرف حرکت روشن¬گرانه و با درایت خود در پشت سر گذاشتن چالش¬ها را بر چهار اصل تأکید بر جایگاه نهاد امامت، ملاحظه مخاطبان، کتمان سر و اختلاف زدایی و وحدت آفرینی استوار ساختند. کلید واژه¬ها: چالش، امامت، روایت، جانشین، امام صادق7. جعفریان، رسول، (مرجئه رو در رو با بنی امیه)

---

‫شکل‌گيري و گسترش مکاتب کلامي گوناگون در زمان امام صادق‌(، اهميت مواضع اعتقادي آن حضرت را در اثبات عقايد شيعه، آشکار مي‌سازد. در دوران امام صادق‌( دشمنان اسلام و مخالفان مذهبي با کمال آزادي و صراحت، عقايد و انتقادهاي خود را درباره اصول و فروع اسلام بيان مي‌کردند؛ آن حضرت نيز با کمال متانت، صبوري و بردباري، ادعاها و دلايل آن‌ها را گوش مي‌کرد، و با ظرافت و برخورد حکيمانه، از طريق تشکيل محافل علمي و مناظره، با استفاده از دلايل و مباني آن‌ها، ادعاي ايشان را باطل نموده و اعتقادات اسلامي را اثبات مي‌کرد. عدم امکان رويت خدا، مهم‌ترين دليل انکار وجود او از سوي زنادقه و دهريون بود. امام صادق‌( نيز رؤيت خدا به‌وسيله حواس پنج‌گانه را نفي مي‌کرد، اما تأکيد مي‌کرد که حس، توانايي درک بسياري از امور را ندارد ولي ما آن‌ها را انکار نمي‌کنيم. براي اثبات وجود خدا، دلايل بسياري مي‌توان ارايه کرد که هر عقل سليمي آن‌ها را مي‌پذيرد؛ خداشناسي از راه قلب و فطرت، برهان عمومي نظم، برهان حدوث، و برهان هدايت، دلايلي هستند که از سوي امام صادق‌( براي اثبات واجب الوجود بالذات ارايه شده است. اما مشکل دهريون و زنديق‌ها، فقدان دليل نبوده است، بلکه بر اساس فرمايش امام صادق‌( جهل و ناداني، و خصوصاً گناه، آن‌ها را به وادي انکار مي‌کشاند. آن حضرت در برابر زنادقه که معتقد به دو مبدأ بودند، به گواهي فطرت و شعور دروني انسان بر يکتايي خدا استدلال مي‌کرد. برهان تمانع، برهان فرجه، و هماهنگي و پيوستگي جهان، از دلايل ديگر امام‌( در مسأله توحيد است. قدرت خداوند نيز بر اساس فرمايش امام صادق‌(، اگرچه مطلق است اما تنها به اموري تعلق مي‌گيرد که محال ذاتي نباشد؛ زيرا امور محال قابليت تعلق قدرت الهي را ندارد. زنادقه، حکمت الهي را نيز با استناد به وجود شر در عالم، نفي مي‌کردند، که امام اين مسأله را ناشي از جهل آن‌ها به حکمت چيزهايي مي‌داند که شر، بلا يا مصيبت پنداشته مي‌شوند.

کتاب «شگفتی های آفرینش از زبان امام صادق (ع)» تالیف مفضل بن عمر، به بیان شگفتى‌ هاى آفرینش انسان و جهان هستى پرداخته‌ است و از این راه به اثبات آفریدگارى حکیم و دانا پرداخته‌ است. در واقع این کتاب املاى امام صادق (ع) بر مفضل بن عمر جعفى کوفى، یکى از اصحاب سرشناس و بزرگ آن حضرت مى‌ باشد. در ابتدای کتاب توحید مفضل چنین نوشته شده است: امام صادق علیه السّلام این حدیث بلند را در چهار روز و چهار نشست، بر مفضل املا فرموده است. شاید بتوان برای هر مجلس عنوانی کلی را بر شمرد. مجلس اول: درباره شگفتی های آفرینش انسان. مجلس دوم: درباره شگفتی های آفرینش حیوان. مجلس سوم: در باره شگفتی های آفرینش طبیعت. مجلس چهارم: در باره ناملایمات و مصائب. امام صادق علیه السّلام نیز که قرآن ناطق است مردم را به تأمل در کوه، دشت، دریا، آسمان، زمین، حیوان، انسان، پرنده، درنده و ... فرا می خواند. نظم، تدبیر، حکمت، اندازه گیری و هماهنگی در اشیا محیّر العقول است. در این جهان هستی همه اجزا، از ستاره تا ذره با حکمت شگفتی همراه است. اما چون انسان تدریجا با این جهان هستی آشنا می شود برای او همه چیز عادی و طبیعی جلوه می کند.

بدون تردید یکی از وظایف مهمّ بزرگان، حفاظت از سنگر عقاید و معارف اسلام از دستبرد تحریف و تغییر و به تبع آن، مبارزه با راهزنان اندیشه اسلامی و بدعتگذاران است; چرا که سکوت و تساهل در برابر آنها افزون بر این که سبب تزلزل اندیشه مردم در اصول و ارکان دین و تحریف حقایق می شود، نوعی کتمان حقیقت را نیز در پی دارد و انسان را مشمول این آیه می سازد: اِنَّ الذَّینَ یَکتُمُون مَا اَنزَلنَا مِنَ البَیِّناتِ وَ الهُدی مِن بَعدِ مَا بَیَّنّاه لِلنّاسِ فی الکِتابِ اُولئِکَ یَلعَنَهُمُ اللّهُ وَ یَلعَنُهُمُ اللاّعِنُونَ; کسانی که ادلّه روشن و وسیله هدایتی را نازل کرده ایم، پس از آن که در کتاب برای مردم بیان داشتیم، کتمان کنند، خدا آن ها را لعنت می کند، و همه لعن کنندگان نیز آن ها را لعن می کنند.یکی از ابعاد مهمّ زندگی امامان(علیهم السلام) بویژه امام صادق(علیه السلام) دفاع از حریمِ حرمت عقاید، معارف و فرهنگ اسلام ناب بوده است. آن ها در این رهگذر فراوان کوشیدند و حتّی در سخت ترین اوضاع، در برابر تحریف گران و راهزنان طریق عقیده میایستادند. این نوشتار، برخی از انحراف های فکری عصر امام صادق(علیه السلام) و موضع حضرت در انحراف زدایی را در شش فصل بررسی می کند. در فصل نخست، شاگردان و ویژگی های تربیت یافتگان و نقش آن ها در انحراف زدایی و مواد درسی مکتب امام صادق(علیه السلام) بیان شده است. فصل دوم به بررسی نخستین انحراف از انحراف های فکری زمان امام صادق(علیه السلام) به نام «غُلات» می پردازد. در این جهت عوامل و انگیزه های غلوّ، و موضع امام صادق(علیه السلام) در برابر غُلات بررسی می شود. در سومین فصل به دومین انحراف به نام «صوفیه» می پردازد. در ادامه، دیدگاه مکتب امام صادق(علیه السلام) درباره تصوّف بیان شده است. فصل چهارم به یکی دیگر از انحراف های فکری به نام «زندیق» و برخورد امام صادق(علیه السلام)با این پدیده پرداخته است. «مرجئه» یکی دیگر از انحراف های فکری عصر امام صادق(علیه السلام) است که در فصل پنجم مورد تحقیق قرار گرفته و در ادامه، موضع امام صادق(علیه السلام) بیان شده است. در فصل ششم که فصل آخر از این نوشتار است، ابتدا منابع فقهی اهل سنّت مورد بررسی قرار گرفته; سپس برای بعضی از منابع، نمونه هایی ذکر، و به بقیه منابع فقط اشاره شده، و در ادامه فصل، متحوّل شدن فقه در زمان امام باقر و صادق(علیهم السلام) و منابع فقهی اهل بیت(علیهم السلام) همراه با ذکر نمونه هایی بیان شده، و در بخش پایانی فصل، امتیازهای فقه شیعه مورد بحث قرار گرفته است.

درباره استناد کتاب معروف «مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه» به امام صادق (ع)، بحث هایی بین عالمان و صاحب نظران در گرفته که آیا این کتاب همانند دیگر کتب روایی است که بتوان نقل های آن را به امام (ع) استناد داد یا نه؟ در این نوشته با بررسی های انجام شده ثابت گردیده که این کتاب، هم از نظر سند با اشکالات جدی مواجه است که استناد آن را به امام (ع) مشکل کرده و هم با تحلیل متن آن این نتیجه به دست آمده که هر چند برخی از روایات منقول از ائمه معصومین (ع) در این کتاب آمده، ولی هرگز نمی توان این را کتابی املاء شده و یا نوشته شده توسط امام صادق (ع) دانست، بنابراین اگر شواهد خارج از این کتاب وجود نداشته باشد که بدان وسیله حدیث بودن گفته ای از آن را ثابت بکند نمی توان آن سخن را به امام صادق (ع) استناد داد.