مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

گرایش به جمع یکی از نیازهای بشری می باشد و انسانها برای برآوردن حاجات خویش نیاز به دیگران دارند. جمع گرایی ترجیح هر عملی به طور جمعی، یعنی عملی که در حیطه ی رابطه من و دیگری است، می باشد. جمع گرایی یا گرایش به جمع، یکی از مباحثی است که در متون دینی از جایگاه ویژهای برخوردار بوده و از بنیادی ترین مباحث اندیشه اسلامیبه شمار می رود. بر فرهنگ اسلام روح جمع گرایی مثبت حاکم است و این در جای جای آیات قرآن به چشم می خورد. در فرهنگ روایات نیز در بیان ارزش و جایگاه رفتارهایی که خیررسانی به جمع و دیگران را در بردارد آثار و پاداش بسیاری بیان شده است به گونه ای که پر ارجترین عملها در امر منفعت و خیر رسانی به جمع و جامعه بیان شده است. در این رساله نقش جمع گرایی در تکامل انسانی از منظر امام باقر (ع) برّرسی می گردد. بدین منظور تمام روایات امام باقر (ع) که در مسند الامام الباقر (ع) آمده است مطالعه و روایات دال بر جمع گرائی از آن استخراج گردید سپس مجموعه روایات که بالغ بر 1400 روایتمی باشد در ذیل عناوین مختلف جمع گرائی دسته بندی و در مرحله ی بعد با برّرسی روایات، ذیل هر عنوان به دسته بندی آن به زیر مجموعه های مختلف پرداخته شده و سعی بر آن است که مباحث با بیان خود امام (ع) تبیین شود. در مواردی که از امام (ع) روایتی در موضوعی به تکرار آمده یک روایت نقل و به سایر روایات ارجاع داده شده است.

قرآن کریم واهل بیت (ع) دو حقیقت روشن و عالی هستند که وظیفه ی هدایت بشریت از ظلمات به نور را به دوش می کشند. تمسک به ایندو وقتی کارآمد و هدایت آفرین است که جدای از هم فرض نشوند. هرگاه با تمسک به یکی از ایندو، دیگری از صحنه حذف شود؛ نه تنها هدایتگری خویش را از دست می دهد، بلکه گاهی ضلالت آفرین است. عبارات " قرآن به تنهایی برای ما کافیست" و عباراتی که به نحوی بر این معانی دلالت دارند، همگی باعث خسارات شدید بر امت مسلمان شده اند. آنچه در این مورد صحیح به نظر میرسد و شیعه بر آن اصرار دارد این است که اهل بیت(ع) با قرآنند. و هدایتگری آنگاه کامل است که ایندو حقیقت از هم جدا انگاشته نشوند. جدا ناپذیری اهل بیت(ع) از قرآن چیزی است که در روایات نیز به آن اشاره شده است.اهل بیت(ع) علاوه بر اینکه همسو و همراه با قرآن هستند. نمونه های مجسم عمل به قرآن نیز هستند. در واقع آنها قرآن ناطقند و با پیاده سازی رهنمود های اخلاقی – عبادی قرآن در وجود خویش نمونه های اعلای هدایتگری هستند. تحلیل اطلاعات و داده ها در این پایان نامه به روش استنباطی- اجتهادی است. این روشی است که مفسرین عموما از آن بهره می برند.این روش کم و بیش در تفاسیر آیات الاحکام رعایت می شود و مفسر با رجوع به تمامی آیاتی که ذیل یکی از واجبات مانند نماز قرار می گیرند به بررسی دقیق آیات پرداخته و حکم شرعیه را استنباط می کند. این پژوهش برای نشان دادن اینکه اهل بیت(ع) نمونه ی عملی قرآن کریم هستند به بررسی اخلاقیات و عبادات در سیره ی عملی امام محمد باقر (ع) می پردازد. اخلاقیات در سه بخش اخلاق فردی و خانوادگی واخلاق اجتماعی مدنظر ما بوده و نمونه های عملی این سه بخش را به پیشگاه قرآن عرضه نمودیم تا عدم جدایی سیره اخلاقی و عبادی امام محمد باقر (ع) را از قرآن ثابت نمائیم. و در حوزه ی عبادات در دو بخش واجبات و مستحبات به توصیف وتبین عملکرد آن حضرت پرداخته و با ارائه ی آیات قرآن کریم و تحلیل قرآنی سیره ی حضرتش از حقیقت عدم افتراق ایشان از قرآن کریم پرده برداشته ایم.

عصرامامین صادقین علیهماالسلام (امام باقر وامام صادق (ع)(۱۴۸-۵۷ ه.ق) عصر برخورد اندیشه ها ونحله های فکری وفرهنگی متفاوتی بود که هرکدام از این جریانات براساس علل گوناگونی چون؛ تبلیغات گسترده و القائات برخی افکار و عقاید،کشمکش های علمی و... به وجودمی آمدند وسبب ایجاد تفاوت های فکری وفرهنگی میان افراد جامعه می شدند.جریاناتومذاهب این عصر را می توان به دو دسته کلی اسلامی وغیراسلامی(الحادی) تقسیم کرد،مذاهب اسلامی عبارت اند از فرق اهل تشیع وتسنن ازقبیل:خوارج،معتزله،مرجئه،زیدیه و... ومکاتب غیراسلامی همان مکاتب مادی اند که زنادقه راشامل می شود .غلات رانیزاهل تشیع درگروه مذاهب الحادی می دانند. امامین صادقین علیهماالسلام در مواجهه بااین جریانات فکری باشرکت درمناظرات علمی وتبیین عقایداسلامی وبه ویژه تشیع وهمچنین آگاه سازی جامعه وهشدار به پیروان واصحاب خویش به مقابله باآنها می پرداختند.این پژوهش درنظردارد که بااستفاده از روش توصیفی-تحلیلی،به مهمترین جریانات فکری عصر امام باقروامام صادق علیهماالسلام ومواضع آن دوحضرت در مقابله با انحرافات فکری موجود بپردازد.

فقهای اصحاب ائمه(ع)تاثیر گزار ترین قشر فرهنگی در جامعه شیعی عصر حضور پس از ائمه(ع)بحساب می آمدند، در عین حال بطور غالب از آنان به عنوان وسیله ای برای انتقال میراث حدیثی یاد می شود و نقش تعقلی و استدلالی آنها در جامعه شیعی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.این تحقیق عهده دار بررسی اجتهاد اصحاب ائمه(ع) در سده دوم و اوائل سده سوم در عرصه های دینی و معرفتی شیعه از منظر تاریخی می باشد. مسئله این است که چه دلایلیاصحاب ائمه(ع) را به سمت اجتهاد سوق داده است؟ و آنها این فرایند نظری را چگونه طی کرده اند؟ روش حل مسئله -در این پژوهش- تاریخی است و با استخراج داده های تاریخی از منابع گوناگونی سعی دارد تحلیلی واقع گرایانه از فعالیت های اجتهادی آنان ارائه کند، که شامل زمینه ها، دلایل، عرصه ها و پیامدهای اجتهاد آنان می باشد. مجموع داده ها نشان می دهد که با تاثیر پذیری از دلایل گوناگونی مانند فضای توسعه گرایانه‌ی حاکم بر عراق و به ویژه کوفه-مهم ترین پایگاه شیعیان در آن دوران- با توجه بهساختار علمی و فرهنگی آن و به تبع آن شناخته شدن رأی به عنوان یک منبع معرفتی، و در کنار آن تشویقهای گوناگون ائمه(ع)، اصحاب ائمه(ع) با رویکردهای متفاوتی راجع به مسائل فقهی، کلامی و حدیثی به اجتهاد پرداختند،در عرصه های فقهی چهره های شاخصی در میان اصحاب ائمه(ع)مانند زراره(م۱۴۸ق)، یونس بن عبدالرحمان(م۲۰۸ق) و فضل بن شاذان(م۲۶۰ق) را می توان جزو فقهای عقل گرا قلمداد نمود. به علاوه، تعلیل مسائل فقهی مشخصه دومی است که در میان اینگونه اصحاب به ویژه فضل بن شاذان(م۲۶۰ق) و پیشروی کلامی وی هشام بن حکم(م۱۷۹ق) به چشم می خورد. در عرصه های کلامی فعالیت های چشمگیر آنان در مباحث توحید و امامت، نیز رویکرد انتقادی نسبت به حدیث را می توان از دیگر شاخصه های عقل اجتهادی آنها قلمداد نمود.