مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

شیخ عبد المنعم الفرطوسی مشهور به شاعر اهل بیت(ع) در سال 1335ق در نجف اشرف به دنیا آمد، فقه و اصول را در محضر «سید محمد باقر احسایی» آموخت و از درس " آیت الله خوئی" نیز بهره مند شد. او در سال1404 هجری وفات یافت و در جوار حرم امیرالمؤمنین (ع)دفن شد. وی در میان شاعران قرن بیستم بر دوش خود مسئولیّت سنگین دفاع از اهل بیت (ع) و به‌کارگیری شعر و ادب در خدمت دین اسلام و بیان ارزش‌ها و رموزش را احساس می‌کرد و یکی ازشاعران شیعی قرن چهاردهم هجری است که در اغراض مختلف مدح، رثا، غزل و وصف شعر سروده ، از مهمترین آثار شاعر دیوان بزرگ اوست، امّا آنچه که بیش از همه باعث شهرت وی شده: کتاب زیبای وی بنام «ملحمه اهل البیت» در 8 جزء می باشد و ابیاتش از 40 هزار بیت متجاوز است،که شاعر تصویر پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) را به صورت جزئی و با استناد به قرآن کریم و احادیث وارده به نظم در آورده است. شاعر قسمتی از این اثر زیبای خود را که حدود 4 هزار بیت می‌باشد، به زندگی امام حسین (ع) اختصاص داده و با بصیرت و نگرشی عمیق به زندگی و سیره آن حضرت می‌نگرد.پایان‌نامه‌ی حاضر با موضوع «سیمای امام حسین(ع) در مرثیه‌های عبد المنعم فرطوسی» شاعر معاصر عراقی می‌‌باشد که مباحث عقیدتی و زندگی پیامبر(ص) و خاندان مطهّرش را با استناد به آیات قرآن و روایات پیامبر(ص) و امامان (ع) و تاریخ به نظم در آورده است. بررسی اینگونه مباحث در آثار شعری علاوه بر ارزش ادبی آن، می‌تواند جلوه‌هایی از حقانیّت اهل بیت پیامبر (ص) را نمایان سازد. در این پژوهش ابتدا به بررسی زندگی و ادب عبدالمنعم فرطوسی و فن ملحمه نزد شاعر پرداخته شده، سپس هنر شاعر در به تصویر کشیدن سیمای امام حسین (ع) و بیان فضایل آن حضرت، مورد کنکاش و تحقیق قرار گرفته، آنگاه دور نمایی از سیمای امام حسین(ع) از خلال اشعار فرطوسی ارائه شده است.

یکی از مهمترین زمینه هایی که شاعران شیعی به طور گسترده درباره آن به سخن سرایی وشعر پرداخته اند، یادآوری مصیبت های خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم، و مرثیه سرایی برای شهدا و کشتگان آنان است. که این زمینه بعد از رحلت پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله وسلّم به وجود آمد و بعد از شهادت امام حسین علیه السلام در سال 61 ه. به اوج خود رسید. ازسویی دیگر در عراق معاصر شاهد شاعران بسیار بزرگ و ارزنده ای هستیم، که در آغاز قرن جدید خود را در تیر رس حوادثی دیدند که قرن گذشته هرگز چنین حوادثی به خود ندیده بود. شاعرانی که با نقل وقایع سیاسی دوران خود وتحولاتی که عراق به چشم خود دیده، تأثیرات به سزایی در شعر اصیل عربی گذاشته اند. از جمله در مراثی، مجال گسترده ای برای بیان موضوعات متعدد فراهم آوردند. بدین لحاظ، نوشته حاضر با بهره گیری از کاوشهای کتابخانه ای و یادداشت برداری و با تکیه بر دواوین شاعران ، رثا را از جهت انواع، انگیزه ها، و زمینه هایش مورد بحث و بررسی قرار می دهد. همچنین با معرفی برخی مراثی أهل بیت علیهم السلام در عراق معاصر، به سیر تحول آنها به تأثیر از رویکردهای مذهبی، سیاسی و اجتماعی توجهی خاص نشان داده است .

از مهمترین ویژگیهای رثای اهل بیت در این دوره سیاسی بودن اغلب آنهااست . بطوریکه مرثیه سرایان در حین بیان حزن و اندوه خود در سوگ بزرگان‌دین، عشق و علاقه خود را نسبت به پیامبر و خاندان مبارک آن حضرت ، ونیز خشم و ناخشنودی خود را در برابر غاصبین خلافت اظهار می‌داشتند. 1 -اغلب قصاید رثایی معمولا با توصیف جاری شدن اشک از دیدگان و گریه‌زاری‌در مصبیت اهل بیت آغاز می‌شود. 2 - بیان مناقب و فضایل اهل بیت واشاره به قرابت آنان با پیامبر را در اغلب مرثیه‌ها ملاحظه می‌کنیم. 3 -وارد شدن معانی جدید شعری به تاثیر از اوضاع سیاسی این دوره 4 - اشاره‌به مساله خلافت و سفارش پیامبر مبنی بر دوستی عترت آن بزرگوار 5 - هجوو ذم بنی‌امیه و اهل کوفه و بازگویی ظلم و ستم بنی‌امیه در حق اهل بیت 6- طلب مغفرت و رحمت الهی بر شخص در گذشته که البته در مراثی عصرجاهلی هم به نحوی وجود داشته است . 7 - مرثیه‌هایی که در سوگ امام حسین‌آمده نسبت به دیگر مراثی از سوز و گداز بیشتری برخوردار است . 8 -اظهار تاسف و حسرت و پشیمانی گروه توابین در مرثیه‌های شعرای این دوره‌کاملا مشهود است . 9 - بیشتر مراثی اهل بیت در این دوره از نوع ندب یارثای عاطفی است .

«بَطَل فخ، الحسين بن علي بن الحسن بن الحسن بن الحسن بن علي بن أبى‌طالب (ع) أمير مكة و فاتحها» كه به معناى قهرمان فخّ است، از آثار سودمند - فرزند ارشد علامه عبدالحسين امينى صاحب الغدير - شيخ محمد هادى نجفى امينى (تبريز 1310- 1379 ش) است كه به زبان عربى، با موضوع قيام قهرمانانه و ظلم‌ ستيزانه شهيد فخّ در سال 169 ق در مكه را از نظر تاريخى و سياسى به صورت علمى و مستند نوشته و مورد بحث و تحليل تاريخى قرار داده است.