مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتابنامه: ص. ۱۴۶ - ‎۱۵۰؛ همچنین بصورت زیرنویس // معرفت به امور زیربنایی اعتقادات اسلامی از مهمترین وظایف یک متدین به دین اسلام می باشد که باید با استدلال به آنها پرداخته و مورد پذیرش او گردد یکی از مسائل، بحث مهم امامت و نبوت می باشد که به عنوان هادیان مردم به سمت حق تعالی نقش می آفرینند. و لحاظ عصمت این هادیان به عنوان اصل جدایی ناپذیر در وظیفه هدایت آنان نقش می کند لذا باید با توجه به مبانی عصمت، خواه آن مبانی برگرفته از عقل باشد و یا نقل - معصومیت آنان را نتیجه گرفت؛ برای پرداختن آن لازم دانستم که ابتدائا به واژه شناسی پرداخته و گفتیم عصمت در لغت به معنای منع و حفاظت و در اصطلاح به معنای امتناع معصوم از گناهان می باشد. این امتناع معصومان از گناهان - که هم گناهان عمدی و هم گناهان سهوی راشامل می شود - با اختیار خودشان از طریق علم به حاضر و ناظر بودن حق تعالی، باور راستین به عقاید وحیانی و قوت عقلانی آنان حاصل گشته است و هیچ جبری دخیل نمی باشد. در این بین باید بین عدالت و حفظ اولیای الهی با عصمت معصومان تفاوت قائل شد و آنها را یکی ندانست. از آنجایی که انسان دارای دو بخش علمی و عملی - آن هم از زمان تولد تا آخر عمر- معصوم می باشند. اما مبانی ای که دلالت بر عصمت دارند هم ادله عقل را شامل می شود و هم ادله نقلی را، یعنی ادله ای که منشاء عقلی دارند مثل قاعده لطف، اصلح بودن عصمت از غیر عصمت، محال بودن جمع بین متابعت و عدم متابعت و وافضلیت معصوم از غیر معصوم دلالت بر عصمت انبیا دارندو و همچنین ادله ای که منشاء نقلی دارند مثل آیه عهد، آیه اتمام حجت قبول شهادت، اولوالامر نیز دلالت بر امتناع معصومان از گناهان دارند. از سوی دیگر ادله عقلی و عرفانی و همچنین ادله نقلی مثل آیه تطهیر و ثقلین دال بر عصمت ائمه و حضرت زهرا علیهم السلام دارند.

نوشتاری که پیش روی دارید ، پژوهشی است برای رسیدن به یک تکیه گاه مطمئن در دریافت حصول مسایل اعتباری ، اخلاقی وعرفی از بیانات پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم ودوازده امام علیهم السلام اجمعین . موضوع این تحقیق ، تحلیل تطبیقی عصمت از دیدگاه ( شیعه اثنی عشری – معتزله – اشاعره ) است، از آنجایی که اعتقاد به عصمت ، عقیده ای مشترک بین ادیان آسمانی است . فرق مختلف کلامی با اصول مکتب خود برداشت خاصی از مقام عصمت دارند . لذا هدف از ارائه این موضوع ، آشنایی با فرق ومذاهب دیگر ورسیدن به یک قدر مشترک بین آنها واینکه اسلام کامل ترین وجامع ترین دین در میان ادیان آسمانی ، فرق ومذاهب دیگر می باشد . دامنه این تحقیق دربارة عصمت فرشتگان ، عصمت انبیاء علیهم السلام وعصمت ائمه اطهار علیهم السلام می باشد که به عنوان مصادیق واسوه های عصمت می باشند وبیان عقاید وادله ای که درباب عصمت درفرق( شیعه – معتزله - اشاعره ) آورده شده ، چرا که این مذاهب از بین مذاهب دیگر نظرات ومباحث بیشتری دربارة اعتقاد به عصمت انبیاء وائمه اطهار ( علیهم السلام)از جمله علی ? درمسأله خلافت وجانشینی بعد از پیامبر ذکر کرده اند . دراین تحقیق علاوه بر استفاده از منابع معتبر وقدیمی ودست اول چون کتاب « الفین فی معرفة امیرالمومنین » اثرعلامه حلی « علل الشرایع » اثر ابن بابویه ، « شرح المقاصد » سعد بن عمرتفتازانی و از منابع تفسیری ، روایی وحدیثی معتبری چون « المیزان » ازمحمد حسین طباطبایی، « بحار الانوار » و« میزان الحکمة » محمد محمدی ری شهری واز آیات الهی نیز استفاده شده است . بنابراین این تحقیق کتابخانه ای می باشد . ونتیجة این طرح ، معرفی دوفرقه از فرق اهل سنت وشیعه اثنی عشری ، معرفی مصادیق عصمت ، پاسخگویی به شبهات ارائه شده دربارة این موضوع ، پاسخ به سوالاتی در زمینه شناخت اشاعره ، معتزله ، شیعه اثنی عشری، بیان عقاید وادله این فرق دربحث عصمت می باشد . در بخش اول بعد از بیان کلیات به بررسی معنا وحقیقت عصمت پرداخته شده که شامل چند فصل می باشد . دربخش دوم با فرق( شیعه ،معتزله ، اشاعره) آشنا شده تابا آشنایی ازاین فرق واعلام وبزرگان آن بتوانیم بهتر عقایدشان را بررسی کنیم . دربخش سوم ابتدا عصمت از گناه ومنشاء وریشه گناه را بررسی نموده سپس ادله عصمت از گناه از دیدگاه هرسه فرقه ارائه گردیده وادله شیعه برعصمت از سهوونسیان ، عصمت ازمطلق گناه، وعصمت ازهرگونه خطا به طورگسترده تری به بحث گذاشته شده . دربخش چهارم به معرفی مصادیق عصمت از جمله عصمت ملائکه،پیامبر،انبیاء علیه السلام،ائمه ( علیهم السلام)که بارزترین نمونه های عصمت می باشند پرداخته شده . دربخش پنجم به بررسی شبهات پیرامون مبدأ اندیشه عصمت وشبهات مصادیق عصمت پرداخته وجواب هراشکال داده شده . کلید واژه ها : تحلیل،تطبیق ،عصمت ،انبیاء،امامت،شیعه،معتزله ،اشاعره،اهل سنت،ملائک ،معصوم،گناه، فرق.

از آنجاکه بیشتر براهین امروزی بر عصمت امام، صورت تکاملیافته ای از براهین مطرح شده در قرون نخستین است، با هدف آشنایی با پیشینه این براهین به معرفی و بررسی آنها پرداخته میشود. اگرچه میتوان آغاز تسمک به براهین عقلی را در سخنان خود امامان شیعی و برخی صحابة ایشان جستجو کرد، ابتکارات دیگر متکلمان پس از عصر حضور ائمه^ در تکامل بخشیدن به آنها و نیز ارائه براهین دیگری دراین باره غیر قابل چشم پوشی است. نگارنده درمجموع و در آن حوزه زمانی، سیزده برهان عقلی بر عصمت امام× شناسایی کرده که از نظر اثبات میزان قلمرو عصمت متنوع هستند و این امر نشان از دقت فراوان متکلمان امامیه دارد.

اعتقاد به جانشین معصوم در مذهب شیعه و خطاناپذیری پاپ در مذهب کاتولیک از اصول بنیادین اعتقادی هر دو مذهب است؛ به گونه ای که منکران آن خارج از مذهب قلمداد میگردند. برخلاف این اشتراک، این موضوع در دو مذهب ازنظر ماهیت موضوع، جایگاه، وظایف، شرایط امام، نقش امام/ پاپ، ادله اثباتی آن در کتاب الله، سنت و عقل، اعتبار ادله و هم چنین طریقه نصب آنها با یکدیگر متفاوت است. مقاله حاضر درصدد آن است که با تبیین ساختار موضوع و موارد الحاقی به آن، به بررسی و نقد و سپس مقایسه آن دو بپردازد تا زمینه گفتگوی بیشتری برای مباحث و تحقیقات بعدی فراهم آید.

نور فره (خُرّه )، نوری است که از عالم نورانی بر نفوس کامل نوری اشراق کرده، بدان نفوس تأیید و رأی بخشیده و سبب ریاست صاحب آن بر دیگران می شود و نوری است که معطی تأیید است و مؤید مشروعیت حکومت. از سویی حقیقت عصمت نیز نوری ملکوتی است که عاصم و حافظ بوده و صاحب آن مؤید از جانب خداوند است و شایسته حکومت و امامت بر کل کائنات.در این مقاله رابطه «نور فره» که در بین حکمای ایران باستان مطرح بوده و سهروردی نیز درتألیفات مختلف خود به تبیین و تشریح آن و دارندگانش پرداخته و «نور عصمت» و ویژگیهای معصوم که در اسلام طرح گردیده، مورد بررسی و تدقیق قرار گرفته و سعی شده با بیان وجوه متشابه فراوان میان آن دو، رابطه ای منطقی بین شیعه پذیری ایرانیان و سابقه فکری – فرهنگی و ذوقی نیاکانشان برقرار گردد. در این راستا ابتدا پس از شرح و توضیح حقیقت «نور فره» و «عصمت» به بررسی ویژگی ها و جایگاه صاحبان و دارندگان این دو پرداخته شده و سپس تشابهات میان آن دو نور و ویژگیهای صاحبان آنها بیان گردیده است.

پیوست در منابع دیجیتالی

---