مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

از موضوعات بسیار مهم که زمینه را برای بهشت و جهنم و سایر موضوعات آخرت فراهم می‌سازد، مسئله‌ی حشر است. در باره‌ی حشر دو مطلب اساسی ذهن انسان متفکر را به خود مشغول می‌سازد: یکی چیستی حقیقت حشر است و دیگری اینکه چه موجوداتی در آخرت محشور می‌شوند. اصل مسئله‌ی حشر مورد پذیرش عقل سلیم است و ادله‌ی پرشمار عقلی و نقلی برای آن ارائه شده است اما باید اعتراف کرد که حقیقت و گستره‌ی آن از پیچیده‌ترین مسائل معرفتی به شمار می‌آید به نحوی که با وجود پژوهش‌های گسترده‌ی پژوهشگران، هنوز از مبهم‌ترین و چالش‌زاترین مباحث دینی، کلامی، فلسفی و تفسیری می‌باشد. یافته‌های پایان‌نامه‌ی حاضر با عنوان حقیقت و گستره‌ی حشر از منظر نقل و عقل، این است که هرچند در باب حقیقت حشر و اینکه جسمانی است یا روحانی و یا هر دو، میان دانشمندان گفتگو بسیار است ولی بر اساس آیات و روایات و رأی صواب، حشر، هم جسمانی و هم روحانی است؛ زیرا انسان موجودی دو ساحتی و مرکب از روح و بدن است. از این رو، خداوند در کلام خود، دو نوع پاداش و کیفر جسمانی و روحانی برای او، یادآور شده است. در عین حال، در باره‌ی کیفیت و ویژگی‌های جسم محشور در قیامت، چند دیدگاه وجود دارد که از آن میان، حشر جسمانی با بدن دنیوی عنصری و متناسب با نشئه‌ی اخروی، با ظواهر نقلی همخوانی بیشتر دارد و سایر دیدگاه‌ها با چالش اساسی ناسازگاری با ظواهر وحیانی مواجه است. شمول قلمرو حشر، نسبت به انسان‌ها و اجنه مورد تأکید فراوان قرآن کریم و روایات اسلامی و مستفاد از براهین عقلی است اما محشور شدن حیوانات، نباتات و جمادات و به طور کلی تحقق حشر همگانی، محل اختلاف است. با این وجود، تعدادی آیه و روایت بیانگر حشر آن‌ها بوده و از برخی استدلال‌های عقلی نیز چنین مطلبی استفاده می‌شود.

چکیدهمعاد یکی از اصول دین اسلام است که موضوعات و سوالاتپربحث وچالش‌برانگیزی را به خود اختصاص داده است. مولانا نیز از جمله شاعرانی است که با توجّه به اعتقادات دینی و مذهبی‌اش بیش از هر شاعر دیگری به معاد و موضوعات آن پرداخته و آن را ژرف‌اندیشانه و کنجکاوانه در مثنوی معنوی مطرح کرده و از دو دیدگاه مذهبی و عرفانی مورد بررسی قرار داده است: ۱) دیدگاه مذهبی که نزد مولانا رستاخیز اخروی یا همان قیامت کبراست که معاد روحانی توأم با جسمانی بوده و روز رسیدگی به اعمال انسان‌هاست. او در اثبات معاد اخروی به چرخه‌های پدیده‌های طبیعی، مانند، شب و روز، زمستان و بهار، خواب و بیداری و پاره‌ای از رخدادهای تاریخی و حوادث داستانی و... تمسک می‌جوید و با نقل داستان-های مختلف به‌ویژه داستان‌ها و اشارت‌های قرآنی می‌کوشد تا به شک‌ها و شبهات مطرح در باب معاد پاسخ دهد و معتقد است که ظهور و افول بسیاری از مظاهر طبیعی دالّ بر قدرت و مشیّت بالغه‌ی حضرت حقّ بر رستاخیز اخروی است؛ اما مولوی معتقد است که مطابق آموزه‌های دینی فلسفه و حکمت رستاخیز، حسابگری و رسیدگی به اعمال انسان‌ها و مشاهده‌ی پاداش اعمال و کیفر کردار است که لازمه‌ی کمال الهی است. جزا و کیفر اخروی از محدوده‌ی اعمال خارج نیست و ترازوی جزا، اعمال است و انسان‌ها بر اساس علم و عملی اکتسابی‌شان محاسبه می‌شوند و کسی از توشه‌ی دیگران سودی نخواهد برد ولذا، آخرت محلّ برداشت و درو کردن و دنیا مزرعه‌ی آخرت است. ۲) دیدگاه عرفانی که همان معاد معنوی و باطنی، موت اختیاری و ارادی یا مرگ پیش از مرگ است که سالک به توفیق مخالفت و پرهیز از خواهش-های نفسانی بدان دست یافته و با تقرّب به حضرت حق به مقام قرب و لقای حضرت دوست نایل می‌آید. باری، معاد از موضوعات کلیدی مثنوی، از اندیشه‌های زیرساختی مولوی و از مضامین اصلی بسیاری از حکایت‌ها و داستان‌هاست که بر آخرت‌اندیشی و عمل‌گرایی مولوی برای آراستگی به فضایل اخلاقی در دنیا و رستگاری در آخرت دلالت دارد.

انسان‌شناسی از آن رو اهمیت دارد که تصور انسان از خودش، بر تصور او از خدا، جامعه و طبیعت و رابطه‌اش با آنها تأثیر می‌گذارد. متکلمان نیز در نظریه‌پردازی‌ها و نظام‌سازی‌های کلامی از تصوری که از انسان در ذهن داشتند، آزاد نبودند. شیخ مفید و سید مرتضی، همچون دیگر متکلمان نخستین، به انسان به دیده‌ی «مکلَّف» می-نگریستند و از این زاویه، به بررسی حقیقت، ساحت‌های وجودی و سرانجام انسان می‌پرداختند. انسان، از دیدگاه شیخ مفید، نفس دارای بدن است که حیات ذاتی آن نیست و از دیدگاه سید مرتضی، همین پیکر مادی با ساختار ویژه‌اش است که اگر شرایط فراهم گردد، حیات در آن پدیدار می‌شود. بازتاب این اختلاف نظر را در تعریف آنها از ماهیت مرگ و چگونگی زندگی پسادنیوی می‌توان دید. از دیدگاه سید مرتضی، مرگ نابودی تدریجی انسان است که با فروپاشیدن بدن، آغاز و با نابودی اجزای سازنده‌اش در آستانه‌ی رستاخیز پایان می‌پذیرد؛ درحالی‌که از دیدگاه شیخ مفید، مرگ اجمالاً نابودی بدن دنیایی و انتقال نفس به بهشت یا دوزخ است و سپس نابودی همه چیز حتی نفوسی که از زندگی برزخی برخوردارند در آستانه‌ی رستاخیز. با این وصف، از دیدگاه آنها، معاد بازآفرینی چیزی است که نابود شده بود. استاد و شاگرد، هر دو، بر این باورند که انسان، مختار و قدرت او پیش از فعل است. اختلاف نظر آنها در اراده است که شیخ مفید اراده را فعل غیر ارادی انسان و ایجاب‌آور می‌داند، درحالی‌که به نظر سید مرتضی، اراده ارادی است و به وقوع فعل ضرورت نمی‌بخشد. از دیدگاه سید مرتضی، عقل انسان این توانایی را دارد که حسن و قبح برخی افعال را به تفصیل درک کند، از جمله وجوب تفکر برای خداآگاهی را؛ درحالی‌که از دیدگاه شیخ مفید، تکلیف بدون پیامبر آغاز نمی‌شود و گرچه تفکر نخستین تکلیف است، اما عقل در چگونگی استدلال و علمی که باید به آن دست یابد، به هدایت پیامبرانه نیاز دارد.

این تحقیق با عنوان آموزش معنوی از آثار امام محمد غزالی با هدف تبییناین رویکرد این تحقیق کتابخانه ای و نقلی است . هدف اصلی از مطالعه حاضر تهیه پاسخ مناسب برای این پرسش که:« ابعاد فردی و اجتماعی آموزش معنوی از دیدگاه غزالی کدامند؟»1-

یکی از مباحث مطرح شده در کتاب های علوم قرآن و تفاسیر، موضوع ناسازگاری آیات قرآن است. میزان قوت اشکالات مطرح شده در این باب به یک اندازه نیست و برخی از آن ها بسیار سطحی و برخی دیگر بسیار جدی و بحث برانگیز است، مفسران مسلمان در مواجهه با ناسازگاری و اختلاف آیات قرآن با یکدیگر، رویکردهای متفاتی داشته اند. در این پایان نامه سعی شده است تا زمینه ها و همچنین نحوه و روش پاسخ دادن بهناسازگاری درونی آیات قرآن مورد بررسی قرار گیرد. در این پایان نامه دعاوی ناسازگاری درونی آیات بر اساس موضوع دسته بندی شده است. دعاوی ناسازگاری درونی آیات قرآن درآیات مربوط به؛ آفرینش، معاد، پیامبران، ملائکه، خداوند و احکام فقهی و ... مطرح شده است، که در این پایان نامه دعاوی ناسازگاری های درونی آیاتی که در موضوع معاد و آفرینش آمده اند، بررسی شده است. ابتدا دیدگاه های قائلین به ناسازگاری در موضوع مربوطه طرح شده و سپس جوابهای ارائه شده در کتب تفسیری و علوم قرآنی در آن موضوع به بوته نقد گذاشته شده اند.

چکیدهبحث از حشر انسان و حیوان و کاوش در این زمینه، به دلیل گسترۀ تأثیرش در حوزۀ اندیشه و عمل، یکی از مباحث مهم و بنیادین در تاریخ تفکر آدمی به شمار می آید و در همه اعصار به نحوی مورد توجه اندیشمندان و دینداران بوده است. ملاصدرا نیز که از اندیشمندان به نام حوزۀ تفکر اسلامی است این موضوع را مورد کاوش جدی خود قرار داده است. و در طرح مسألۀ معاد علاوه بر استدلال عقلی، به آیات و روایات نیز استناد کرده است. محقق این رساله بر آن است که در این نوشتار دیدگاه وی را در این خصوص روایت نموده و پاسخ های وی را در مسائل چالش برانگیز آن، که عموما به مسأله معاد جسمانی بازگشت دارد، طرح نماید و آن گاه نظر وی در مورد حشر کلیه موجودات و از جمله حیوان را گزارش نموده، سپس با ذکر این نتایج که وی بازگشت انسان را در معاد جسمانی به عین بدن دنیوی دانسته و همچنین با اثبات قوۀ خیال و تجرد آن برای انسان و حیوان به ضرورت حشر حیوانات در کنار حشر انسان قائل شده و معاد را اعم از جسمانی و روحانی دانسته است، رساله را به پایان می برد.

موضوع پژوهش حاضر، نوآوری های حکیم سبزواری در مبحث نفس و معاد می باشد که در مقایسه با آرای حکیمان پیشین به ویژه شیخ الرئیس، شیخ اشراق و صدرالمتألهین مورد واکاوی قرار می گیرد.ملا هادی سبزواری یکی از برجسته ترین شارحان حکمت صدرایی به شمار می رود، به نحوی که فلسفه ی اسلامی بدون نام وی در سده ی سیزدهم هجری ناشناخته است. دامنه ی تأثیر اندیشه و آثار او در احیا و تداوم حکمت متعالیه تا به امروز نیز امتداد یافته است. هر چند نظام فلسفی سبزواری، مکتبی مستقل از مکتب صدرایی نمی باشد، اما از متابعت محض نیز سر بر تافته و در مواضعی نظر خویشراترجیح داده است. باز شناسی اندیشه ی حکیم سبزواری سالیانی است که مورد توجه و مداقه ی برخی از پژوهشگران واقع شده است، لکن علیرغم کاوش های ارزشمندی که در این زمینه صورت پذیرفته، هنوز گوشه هایی از تلاش های وی پوشیده مانده است.در نوشتار حاضر کوشش شده است تا با غور در آثار این حکیم الهی، تبیین نوینی از آرای وی در دو بخش نفس و معاد که کمتر به آن پرداخته شده است، تقدیم ارباب فضل گردد؛ لکن از آن جا که نوآوری های حکیم سبزواری از چنان سطح گسترده ای برخوردار است که نمی توان در ضمن یک پایان نامه با گنجایش مشخص بیان نمود، از این رو، به روش مسأله محور و به صورت توصیفی – تحلیلی، چهار مسأله ی تعریف نفس، تناسخ، معاد و معراج که از نظر نگارنده از اهمیت بیشتری برخوردار بودهاست، مورد مطالعه واقع شده است. امید آنکه از آن بهره ای حاصل آید.

این پایان نامه با هدف بررسی وضعیت ادیان در زمان ظهور حضرت مهدی(ع) تنظیم گردیده است.فصل اول این رساله به کلیات اختصاص یافته که شامل بیان مسئله، هدف تحقیق، سابقه تحقیق، سوالهای اساسی تحقیق، فرضیه های تحقیق و روش تحقیق می‌باشد.در فصل دوم به بررسی آیات ادیان در عصر ظهور در دو بخش "آیات دال بر حضور ادیان در عصر ظهور" و "آیات دال بر نابودی دیگر ادیان در عصر ظهور" پرداخته شده است.در فصل سوم به بررسی روایات ادیان در عصر ظهور پرداخته شده است. در این فصل نیز روایات در دو بخش "روایات دال برحضور ادیان در عصر ظهور" و "روایات دال بر نابودی دیگر ادیان در عصر ظهور" دسته بندی شده و سپس سند و دلالت روایات هر دو دسته مورد بررسی قرار گرفته است.در فصل چهارم به حل تعارض آیات و روایات موافق و مخالف حضور دیگر ادیان در عصر ظهور پرداخته شده است.در پایان چنین نتیجه گرفته شده است که حضور دیگر ادیان در عصر ظهور نمی‌تواند با بسیاری از آیات و روایات که بر عدم حضور آنان دلالت دارد؛ قابل توجیه باشد و حداقل می‌توان به این نتیجه رسید که حضور دیگر ادیان می‌تواند قبل از استقرار حکومت جهانی امام مهدی(ع) باشد.